Kattalarda gijja alomatlari, turlari va davolash usullari haqida malumot

Kattalarga gijja alomatlarini, gijja turlarini va davolash usullarini ushbu maqolada ko’rib chiqamiz.

Biz tanamizni o’zimiznikidek qabul qilamiz va unda chaqirilmagan mehmonlar joylashganligini bilish yoqimsiz bo’lishi mumkin. Bunday chaqirilmagan «mehmon»larning eng keng tarqalgan misollaridan biri bu — odam gijjalari.

Gijja turlari

Gijjalar yoki gelmintlar — bu hayvonlar va o’simliklarda yashaydigan, tirik organizmlar ichida oziqlanadigan va ko’payadigan parazit qurtlar. 

Statistik ma’lumotlarga ko’ra, yerning har uchinchi aholisida parazit gijjalar mavjud. Voyaga yetgan va hayoti davomida biron marotaba ham gijjasi bo’lmagan odam yo’q deb taxmin qilishadi shifokorlar.

Kundalik hayotda odamlar deyarli barcha parazit qurtlarni gijja deb atashadi, aslida bu yoqimsiz jonzotlarning bir nechta turi mavjud.

Inson tanasida mavjud bo’lishi mumkin bo’lgan barcha parazit qurtlar orasida uchta asosiy guruh mavjud:

• dumaloq gelmintlarga tegishli nematodlar: ostritsalar, qilboshlar, trixinella, askarida;
• sestodlarga tegishli lentasimon yoki yassi qurtlar (har xil turdagi lentasimonlar va echinokokklar);
• opistorxioz, fastsiyoliaz, shistosomoz, paragonimioz va boshqa kasalliklarni keltirib chiqaradigan so’rg’ich parazitlar yoki trematodalar.

Gijja kelib chiqish sabablari

Qurtlardan kelib chiqqan kasalliklarning umumiy nomi gelmintozdir

Gelmintoz — lichinkalar yoki qurtlarning tuxumlari inson tanasiga kirganda paydo bo’ladi. Bu quyidagi sabablarga ko’ra sodir bo’lishi mumkin:

• odam asosiy gigiena qoidalariga rioya qilmasa: ko’chada keyin, ovqatdan oldin, mehmonlarga tashrif buyurganidan yoki hojatxonadan keyin qo’llarni yuvmaslik;

• odamlarda gijjalarni paydo bo’lishining sababi ko’pincha tirnoqlarni tishlash, barmoqlarni so’rish, og’zida turli xil narsalarni (qalam, ruchka) ushlash odati ham bo’lishi mumkin;

• uy hayvonlari, ayniqsa ko’chada yuradiganlar bo’lsa, qurtlarni yuqtirish xavfi katta.

• agar iste’mol qilmoqchi bo’lgan sabzavotlar, mevalar, mevalar, ko’katlarga issiq suv bilan ishlov berilmasa, gijjalar yuqishi mumkin;

• noma’lum manbadan xom suv iste’mol qilish yoki u bilan ovqatni yuvish;

• yaxshi pishirilmagan go’sht va baliqni iste’mol qilish. Noto’g’ri qayta ishlangan termal ishlov berilgan mol go’shtida — sigir tasmasimon chuvalchangi, cho’chqa go’shtida — cho’chqa go’shti tasmasimon chuvalchangi, keng tasmasimon chuvalchang esa xom baliqlarda yashaydi;

• agar uy kamdan-kam tozalansa, uyda ko’cha poyabzalida yurilsa, pollar kam yuvilsa uyda turib ham gijjalarni yuqtirish mumkin;

• agar gelmintoz bilan kasallangan odam bilan umumiy dasturxon, yotoq buyumlari bo’lsa, u bilan uzoq vaqt bir xonada bo’lsangiz gijjalarni yuqtirgan odamdan ham gijjalarni yuqtirish mumkin;

Ko’rib turganingizdek, odamlarda gijjalarni keltirib chiqaradigan sabablarning aksariyati gigiena talablariga rioya qilmaslikdir. 

Bolalarda gijjalar

Bolalarda gijjalar kattalarga qaraganda ko’proq uchraydi. Barcha ota-onalar bolani yolg’iz qoldirsa, u darhol og’ziga biron bir narsani tortishini bilishadi, shuning uchun bolalar parazitlar bilan yuqtirishga moyil.

Gijjalarni davolash

Odamlarda gijjalarni davolash, agar bemor katta yoshda bo’lsa, terapevt bola yoshida bo’lsa, pediatr tomonidan amalga oshiriladi

Gijjalarni o’zboshimchalik bilan davolash bilan shug’ullanmaslik kerak: gelmintozni davolashda ishlatiladigan dorilar organizm uchun juda og’ir.

Odatda odamlarda qurtlarni davolashda murakkab terapiya qo’llaniladi, uning maqsadi nafaqat parazitlarni yo’q qilish, balki ularning hayotiy faoliyati oqibatlarini bartaraf etishdir. Shu sababli gelmintozni faqat gijjalarga qarshi dorilar bilan davolab bo’lmaydi. Bundan tashqari, ko’pincha barcha oila a’zolarini davolash kerak, chunki tor doiradagi odamlar gijjalarni bir-biriga osonlikcha yuqtirishadi.

Dorilar bilan birga hazm qilishni yaxshilaydigan vitaminlar va fermentlar buyurilishi mumkin. Gijjalarni yanada samarali davolash uchun odam dietaga rioya qilishi, uglevodlarni: shirin, kraxmalli ovqatlarni cheklashi kerak bo’ladi.

Agar uyda hayvonlar bo’lsa, ular, albatta, yiliga ikki marta gijjaga qarshi terapiya o’tkazishlari kerak, aks holda davolanishning barcha harakatlari behuda ketadi

Gijjalarga qarshi dorilar

Gijjalar juda nozik muammo bo’lib, u ko’plab odamlarni o’z-o’zini davolashga majbur qiladi. Biroq, har qanday dorini qabul qilishdan oldin shifokor bilan maslahatlashish kerak.

Odamlarda gijjalarni davolash uchun ushbu dorilar qo’llaniladi:

• Gijjalarga qarshi dorilar — ular qurtlarni yo’q qiladi;
• Antigistaminlar, o’layotgan parazitlarga nisbatan allergiya paydo bo’lsa yordam beradi;
• Zararli moddalar va parazitlarning chiqindilarini tanadan olib tashlaydigan enterosorbentlar.
• Temir preparatlari, B12 vitamini, foliy kislotasi — bularning barchasi anemiyaga yordam beradi.
• Jigarni himoya qilish uchun gepatoprotektorlar.
• Probiotiklar.

Gijjalarga qarshi eng ko’p ishlatiladigan va bir vaqtning o’zida kam toksiklikka ega dorilar:

• Levamizol,
• Albendazol,
• Pirantel,
• Medamin,
• Prazikvantel,
• Dietilkarbamazin.

Dori-darmonlarni qabul qilish chastotasi va dozasi yuqumli kasalliklar shifokori tomonidan ob’ektiv tekshiruv natijalari, shikoyatlar, bemorning tahlillari asosida belgilanadi.

Gijjalarni uy sharoitida davolash

Gijjalarni davolashda xalq tabobati davosi sifatida bolalar va kattalar uchun quritilgan qovoq urug’idan foydalanishlari mumkin. Shifokorlarning fikriga ko’ra, ularning tarkibida qurtlarni yo’q qiladigan qukurbitinlar mavjud. Biroq, qovoq urug’lari yordamida gijjalarni to’liq davolab bo’lmasligini esda tuting.

Tanada yashovchi parazitlar juda xavflidir. Shifokor nazorati ostida jiddiy davolanishsiz, asoratlar paydo bo’lishi mumkin: gijjalar tanaga tarqaladi. Ular o’t pufagi va uning kanallariga kirib, oshqozon osti bezi kanallariga tushishlari mumkin. Parazitlar ichak tutilishi va kamqonlikni keltirib chiqarishi mumkin.

Kattalarda gijja alomatlari

Odamlarda gijjalarning umumiy belgilari:

• bezovtalik, zaiflik, charchoq;
• teri toshmasi, yo’tal, astma xurujlari kabi allergiya;
• ishtahani pasayishi yoki ko’payishi;
• ko’ngil aynish, zaharlanishsiz qusish;
• qorin og’riqi;
• diareya yoki ich qotishi;
• vazn yo’qotish, hatto ishtaha yaxshi bo’lsa ham;
• uyqu muammolari, uyqusizlik;
• yallig’langan yoki kattalashgan limfa tugunlari;
• hech qanday sababsiz harorat ko’tarilishi;
• stress bo’lmasa ham mushaklar va bo’g’imlarning og’rig’i;
• xurrak otish yoki uxlash paytida tishlarni g’ichirlatish;
• najasda qurtlarning mavjudligi;
• anal sohasidagi qichishish (ko’pincha bolalarda va oskoridalar mavjud bo’lsa).

Gelmintozning ikki bosqichi mavjud: o’tkir va surunkali. Birinchisi, parazit tanaga tushgan paytdan boshlab 2-8 hafta davom etadi. Ko’pincha bu davrda gijjalarga aniq allergik reaksiya mavjud. Taxminan ikki oydan so’ng, o’tkir bosqich surunkali bosqichga o’tadi va bu bosqichda alomatlar yuqtirilgan parazitlar turiga bog’liq.

Kattalarda gijja oldini olish

Odamlarda gijjalarni oldini olishning asosiy qoidalarini barchamiz bilamiz, ular gigiena qoidalari:

• Ovqatlanishdan oldin, hojatxonadan keyin, ko’chadan so’ng, qo’llarni sovun va suv bilan yaxshilab yuvish kerak.
• Sabzavotlarni, mevalarni, ko’katlarni yuvish kerak, yuvgandan so’ng ularga qaynoq suv bilan ishlov berish kerak.
• Go’sht, baliq va dengiz maxsulotlarini to’liq pishgunga qadar ishlov berish kerak.
• Kundalik hayotda faqat yuqori sifatli, xavfsiz suvdan foydalanish kerak.
• Har bir oila a’zosi shaxsiy gigiena vositalari va idishlarga ega bo’lishi kerak.
• Uyni toza sharoitda ushlash va nam tozalashni amalga oshirib turish kerak.
• Uy hayvonlarida muntazam ravishda profilaktik gelmint terapiyasi olib borilishi kerak.

Maqoladagi maʼlumotlar tanishish maqsadida berilgan. Ushbu maqolada berilgan dori preparatlarini qoʻllashga qarshi koʻrsatmalar mavjud. Qoʻllashdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishingiz zarur.

manba: kp.ru