JULXIRS

JULXIRS, jul varaq — uzun patli (7—15 mm dan 20 mm gacha) gilam. Odatda, alohida toʻqilgan boʻlaklardan iborat; oʻrtadagi ikki boʻlakning eni 0,5 m, ikki chekkadagi boʻlakniki 0,2 m; uz. 2,0—2,5 m, eni 1,0—1,4 m. Sandal ustiga, qora uy ichidagi oʻchoq oldiga, baʼzan meqmonxonaga toʻshalgan (J. ning boʻyi 3,26 m, eni 1,07 m boʻlgan naqshli nusxasi Oʻzbekiston davlat sanʼat muzeyida saqlanadi). Julxirs chorvachilik bilan shugʻullangan oʻzbek koʻchmanchi qabilalarida tuya, qoʻy, echki junidan maxsus usulda toʻqilgan. Zamini toʻq rangda, naqshlari rangba-rang (qizil, sariq, koʻk va ularning tuslari hamda junning tabiiy rangi — oq, kulrang, jigarrang, qoradan iborat), mujassamotida markaziy maydon chegaralangan: naqshlar boʻyiga teng qatorlarda ingichka yoʻllar bilan ajratilgan holda joylashgan yoki ichi naqshlar bilan bezatilgan turli romb, olti, sakkiz burchakli murabbalarning bir-biri bilan tutashgan qandasiy shakllaridan iborat boʻlgan. Julxirs boʻyiga yoʻl-yoʻl naqshli gilam — hoshiya tikilgan. Jizzax (Gʻallaorol, Baxmal va b.), Samarqand (Urgut tumani) viloyatlarida xalq ustalari tomonidan xrzir ham Julxirs tayyorlanadi.

Ad.: Moshkova V. G., Kovrы narodov Sredney Azii konsa 19-nachalo 20 vv., T., 1970.