Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi predmeti

– maktabgacha yoshdagi va maktab yoshidags bolalar jismoniy tarbnyasi; – sport trenirovkasi jarayoni xarakterstikasi.

JISMONIY TARBIYANING RIVOJLANISH TARIXI VA BUGUNGI KUNDAGI AHAMIYATI Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Komiljon Imamnazarovich Bazarov

Ushbu maqolada Jismoniy tarbiya fanida rus va yurtimizning olimlari olib borgan tadqiqotlar, maktabda jismoniy tarbiya fani va uni o’tilishi haqida fikrlar keltirilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Komiljon Imamnazarovich Bazarov

Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi
UMUMRIVOJLANTIRUVCHI GIMNASTIKANING ILMIY-NAZARIY ASOSLARI

“JISMONIY MADANIYAT NAZARIYASI VA USLUBIYATI FANINI O„QITISHDA INNAVATSION TALIM TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH”

PEDAGOGIK TEXNIKANI SHAKLLANTIRISH USLUBLARI VA UNING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI

MAKTABGACHA YOSHDAGI BОLALARDA HARAKATLI O’YINLARNI QO’LLASH ORQALI JISMОNIY SIFATLARNI TARBIYALASH ХUSUSIYATLARI

i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HISTORY OF DEVELOPMENT OF PHYSICAL EDUCATION AND ITS IMPORTANCE TODAY

This article presents the research conducted by Russian and domestic scientists in the field of physical education, the views on the subject of physical education at school and its implementation.

Текст научной работы на тему «JISMONIY TARBIYANING RIVOJLANISH TARIXI VA BUGUNGI KUNDAGI AHAMIYATI»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021

JISMONIY TARBIYANING RIVOJLANISH TARIXI VA BUGUNGI KUNDAGI

Komiljon Imamnazarovich Bazarov

Jizzax davlat pedagogika instuti akademik litseyi jismoniy tarbiya fani o’qituvchisi

Ushbu maqolada Jismoniy tarbiya fanida rus va yurtimizning olimlari olib borgan tadqiqotlar, maktabda jismoniy tarbiya fani va uni o’tilishi haqida fikrlar keltirilgan.

Kalit so’zlar: P.F.Lesgaft, jismoniy tarbiya darslarini ilmiy tashkil etishning pedagogik asoslari.

HISTORY OF DEVELOPMENT OF PHYSICAL EDUCATION AND ITS

This article presents the research conducted by Russian and domestic scientists in the field of physical education, the views on the subject of physical education at school and its implementation.

Keywords: P.F. Lesgaft, Pedagogical bases of scientific organization of physical education lessons.

Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini tashkil etishning ilmiy asoslari ishlab chiqilgan bo’lib, XX asrda dunyo miqyosida e’tiborga loyiq ta’limotlar paydo bo’ldi. Bu ta’limotlar insonning jismoniy kamolotini va imkoniyatlarining chegarasini ancha kengaytirdi. Jismoniy tarbiya, sport musobaqalari, xalq o’yinlari qiladigan, ularni bir-biri bilan taqqoslay olish hamda ozicha baholay oladigan, ya’ni tahlil qila olishni jismoniy ta’limning eng muhim vazifalaridan biri deb hisoblagan. Uning fikricha har taraflama kamil topishgina juda oz kuch sarflab, juda qisqa vaqt orasida eng yaxshi natijalarga erishib ishlash imkonini beradi. Jismoniy ta’lim shug’ullanuvchining yoshiga, jinsiy va individual xususiyatlariga mos holda amalga oshirishning tarafdori bo’lgan. Asta-sekin murakkablashib borishi, ko’nikma va malakalarning mukammal bo’lishi kerakligi qayd etilgan.

P.F.Lesgaft jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini o’qituvchi tushuntirishi orqali tashkil etishning tarafdori bo’lgan Shaxsiy namuna sifatida ko’rsatib borishni ma’qullamagan. Tarbiyalanuvchi fikr yuritmaydigan, mexanik tarzda bajaradigan bo’lib qoladi deb sanagan.

Uning ta’limoti asosida jismoniy ta’lim aqlga suyanishi, aqlni ishlatgan holda jismoniy ko’nikma va malakalar hosil qilishi, takomillashtirib borib, jismoniy mahorat

VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 ISSN: 2181-1601

va madaniyatga aylantirish kerakligi ta’kidlangan. P.F.Lesgaft ommaviy jismoniy ta’limning tarafdori sifatida barcha turdagi o’quv muassasalarida jismoniy mashg’ulotlarni ilmiy asoslangan reja va dasturlar asosida olib borishning targ’ibotchisi bolgan va o’zining barcha bilim va tajribalarini shunga qaratgan. Nafaqat Rossiyada, balki butun dunyo miqyosida uning jismoniy tarbiya tizimi haqidagi ta’limoti ijobiy ahamiyat kasb etadi va hozirgi davrgacha dolzarbligini yo’qotmasdan kelmoqda. Jismoniy tarbiya darslarini ilmiy tashkil etishning pedagogik asoslari

Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini tashkil etishning ilmiy asoslari ishlab chiqilgan bolib, XX asrda dunyo miqyosida e’tiborga loyiq ta’limotlar paydo boldi. Bu ta’limotlar insonning jismoniy kamolotini va imkoniyatlarining chegarasini ancha kengaytirdi. Jismoniy tarbiya, sport musobaqalari, xalq o’yinlari dunyo miqyosida keng yoyilib boshladi. Turli xalqlarning jismoniy tarbiya va sport oyinlari xalqaro miqyosda tarqalib, baynalminalchilik va vatanparvarlik tuygulari kuchliroq shakllanadigan darajaga yetdi. Bu davrdagi va sharoitdagi jismoniy tarbiyani tashkil etishning ilmiy-pedagogik asoslarini ishlab chiqishda A.D.Novikov, L.P.Matveev, V.A.Ashmarin, Ch.T.Ivankov, N.I.Ponomarev, V.V.Popchenko, B.M.Shiyan, A.Abdullaev, A.Akramov, F.Nasriddinov, F.Karimov, F.Xojyev, va boshqa olimlar faol ishtirok etdilar. A.D.Novikov va L.P.Matveevlar jismoniy tarbiyaning nazariyasi va o’qitish pedagogikasiga doir ko’pgina asarlar yozgan. Ular olib borgan tadqiqotlarning asosiy mavzusi jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi muammolari bolib, fan sifatida shakllanishi, jismoniy tarbiyaning maqsadi, vazifalari, vositalari, asosiy prinsiplari, jismoniy tarbiyaning boshqa tarbiya yo’nalishlari bilan uzviy bog liqligi va jismoniy ta’limning qonun-qoidalarini o’rganishga qaratilgan. Jismoniy ta’limning didaktik asoslari pedagogika fani qonuniyatlariga chuqur boglangan holda bayon etilgan. Ba’zi hollarda ayrim didaktik masalalar jismoniy tarbiya borish muammolari bilan aralash holda talqin etilgan. Masalan, jismoniy mashg’ulotlarning shakllari, sport trinirovkasi, amaliy jismoniy tayyorgarlik jismoniy ta’lim sifatida o’rganilishi, didaktik muammo sifatida tadqiq etilsa ma’qul bolar edi. Ozbekistonlik olimlar sho’rolar tuzumi davrida jismoniy tarbiyaning ilmiy-nazariy asoslari va uni o’qitish metodikasi bo’yicha olib borgan tadqiqotlari tolaligicha rus olimlarining g’oyalariga aynan mos kelar edi. Mustaqillikka erishgandan keyin milliy jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi muammolarini ishlab chiqishga jadallik bilan kirishildi va e’tiborga loyiq natijalarga erishildi.

Ozbekistonlik olimlar bu yo’nalishda samarali ilmiy faoliyat yuritishmoqdalar. A.Akramovning “Ozbekistonda jismoniy madaniyat va sport tarixi”, K.Nurmuhammodovning “Jismoniy tarbiya va sportning ijtimoiy-iqtisodiy muammolari”, Nasriddinov F. va E.Shoternikovlarning “Inson omilini dunyo miqyosida keng yoyilib boshladi. Turli xalqlarning jismoniy tarbiya va sport o’yinlari xalqaro miqyosda tarqalib, baynalminalchilik va vatanparvarlik tuygulari

VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 ISSN: 2181-1601

kuchliroq shakllanadigan darajaga yetdi.

Bu davrdagi va sharoitdagi jismoniy tarbiyani tashkil etishning ilmiy- pedagogik asoslarini ishlab chiqishda A.D.Novikov, L.P.Matveev, V.A.Ashmarin, Ch.T.Ivankov, N.I.PonomarEv, V.V.Popechenko, B.M.Shiyan, A.Abdullaev, A.Akramov, F.Nasriddinov, F.Kerimov, F.Xo’jaev, va boshqa olimlar faol ishtirok etdilar.

Maktab va maktabdan keyin o’quvchilarini harakatga o’rgatish va jismoniy sifatlarning rivojlantirish prinsiplari

Maktab yoshi harakatga o’rgatish uchun eng qulay yoshdir. Huddi mana shu yillarda bolalar yuqori egiluvchanlikga, kuchli va tez nerv qo’zg’alishiga ega va shunga ko’ra harakatlarning shartli reflekslarini yengil hosil boTishi bilan ajralib turadilar. 1415 yoshda harakat analizatorlarining rivojlanganligi me’yoriga yetadi. Maktabni tugallash davriga kelib o’quvchilar xilma-xil darajadagi harakat malakalariga ega bo’ladigan. Bu oz navbatida jismoniy mashqlarni, mehnat faoliyatida va ijtimoiy hayotda turmushda, o’zlarining sog’ligini mustahkamlashda, jismoniy tayyorgarlikni oshirishda qo’llay oladilar. Harakat o’rgatish shug’ullanuvchini jismoniy rivojlanganligi va jismoniy tayyorgarligi hamda jismoniy sifatlarini darajasiga qarab amalga oshiriladi. Katta, o’rta, kichik yoshdagi o’quvchilarni harakatga o’rgatishda umumiy metodik prinsiplarni qo’llashga alohida e’tibor beriladi.

Onglilik va faollilik prinsipiga muvofiq yildan yilga bolalar o’rgatilgan harakat faoliyati haqida bilimlarga ega bo’la borishlari, bajarilgan harakat nimaga faqat aynan shunday bajarilishi kerakligi, boshqacha bajarilsa qanday xatolar sodir boTishi mumkinligi haqida fikr yurita oladigan bo’lishlari lozim. Bu bilan ularning fikrlash doirasi kengayadi. Kichik yoshdagi jismlarni ko’rish orqali fikrlaydiganlarda hayotiy misollar bilan, jismoniy mashqning ahamiyati uni kundalik turmushda qo’llanilishi shug’ullanuvchini sogTigi uchun ahamiyati va boshqalar haqida hayotiy misollar keltirilsa bas.

Bu jarayon o’rganilgan materiallarni ko’p marotaba qaytarish orqaligina amalga oshirilishi, shundagina yuqori natijalar uchun ko’p ter va og’ir mashaqqatlar tortish kerakligi ularning ongiga singdiriladi. Bu yoshdagilar psixikasiga e’tibor borish muhim ahamiyatga ega. Ular o’rganilayotgan harakat faoliyatini tezdagina egallab olishga urinadilar. Bu bilan ular xatolarga yol qoyadilar. Shuning uchun harakat texnikasi ustida ishlash og’ir ekanligini alohida tushuntirish muhim ahamiyatga ega. Ularni harakatlarni o’zlashtirishda bir-biridan xatolar topishga majbur qilish, xatolarni ko’ra bilish, tahlilga o’rgatish va bo’lajak xatolarni oldini olishga zamin yaratadi. Qolaversa o’qitilgan mavzularni qaytarishda ularni guruhchalarga rahbarlik qilishga o’rgatishni hayotiy ahamiyati katta. Mustaqil fikrlashga e’tibor berish muhim ahamiyatga ega.

Sport taktikasi haqida tushunchalar, mustaqil shug’ullanishlari uchun maslahatlar borish maqsadga muvofiq bo’ladi.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 6 I 2021 _ISSN: 2181-1601

Harakatni bo’laklarga ajratish bilan o’rgatish va o’qitishni individuallashtirish prinsipi – kichik maktab yoshdagilarga qollanganda ayrim harakatlarni ajratib olish va uni aniq bajarishi qiyinroq kechadi. Ular tez charchaydilar va tez tiklana oladilar. Ayniqsa bir xil harakatlar tez charchashni tezlashtiradi. Bulardan tashqari tananing ayrim muskullarini ma’lum muddatga ushlab turish (statik holatdagi) mashqlari tez toldiradi va shuning uchun bunday mashqlarni qollashdan qochish lozim. Birinchi sinfdan boshlaboq oquvchilardan ayrim mashqlarni bajarish uchun imkoniyatlarni sarflashini talab qilish kerak boladi. Chunki ularning jismoniy tayyorgarligi va nerv faoliyatining tipologik xususiyatlariga katta e’tiborni talab qiladi. Muntazamlilik prinsipi harakatga o’rgatish rejalashtirilgan materialni qator mashg’ulotlarda ko’proq qaytarish talabini qo’yadi. Mavzu o’zlashtirilgandan so’ngina boshqa vazifaga o’tiladi. Kichik, o’rta va katta maktab yoshdagilar bir yoki bir necha darsni (yoki trenirovkani mashg’ulotini) qo’yib yuborishi, ularda tizimli qatnashmasligi, ta’lim jarayoniga salbiy ta’sir ko’rsatadi va o’zlashtirish jarayonini cho’zilishiga sabab boladi.

1. Axatov M.S Uzluksiz ta’lim tizimida ommaviy sport-sog’lomlashtirish ishlarini boshqarish” Toshkent 2005-yil 235-bet

2. Abdullayev. A Xonkeldiyev.Sh “Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati” darslik Toshkent -2005 199-bet

3. Salomov.R.S “Sport mashg’ulotining nazariy asoslari” o’quv o’llanma Toshkent 2005-yil 238-bet

Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi predmeti

Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fani mutaxassislikka yunaltirilgan o’quv predmeta sifatida jismoniy madaniyat mutaxassislari uchun fundamental bilimlar tizimi, inson jismoniy barkamolligi va unga erishish va boshqarishning umumiy qonuniyatlarini urgatadi.

Jismoniy madaniyat nazariyasi ilmiy fan tarzida jismoniy madaniyatga oid mavjud faktlarni izoxlab beradi va umumlashtiradi. Amaliy fan sifatida inson jismoniy barkamolligining vositalari, jismoniy madaniyatsi shakllari va uning uslubiyati xakidagi amaliy, naza riy bilimlarni beradi, hayotiy zaruriy harakat malakalari va kunikmalari zaxirasini oshiradi.

Jismoniy madaniyat nazariyasi va uning amaliyoti xamisha rivojlanishda va mukammalashib boradi. Amaliyot natijalari, ilmiy tadqiqot maxlumotlari jnsmoniy madaniyat nazariyasini pedagogika fanlari erishgan muvaffakiyatlarga tayanadi. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi har kanday holatda ilmiy pedagogikaning negizini tashkil etuvchi eng umumiy qonunlardan, prinsiplar va qoidalardan foidalanadi, shu jumladan, barcha sport fanlari uchun xam bu qonunlar, prinsiplar va qoidalar mos keladi va o’ziga xos ma’no kasb etadi. O’quv fani sifatida shakllanishi va uning rivojlanishiga jamiyat a’zolarining jismoniy tayyorgarligini oshirish mumkunligi xakidagi nazariy fikrning vujudga kelishi va unga intilish sabab buldi. Bu bilan insonning jismoniy rivojlanishini boshqarish mum kinligi xakidagi qoida va qonunlar ijtimoiy mehnat va harbiy ama liyetda yuko ri samara berishi isbotlandi.

Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasining mazmuni kuydagi larni o’z ichiga oladi:

– jismoniy madaniyat jamiyat maxsuli ekanligi, ijtimoiy xodisa sifatida madaniyatning ooshka shakllari bilan bog’liqligi;

– jismoniy madaniyatning maqsadi, uning umumiy vazifalari va tamonlari;

– jismoniy madaniyatning vositalari, metodik prinsiplari;

– harakatga urgatish, o’qitishning uslublari;

– jismoniy sifatlarni rivojlantirish;
– jismoniy mashqlar va uni o’qitish jarayonining to’zilishi;
– jismoniy mashqlar bilan shug’ullanish mashg’ulotlarini tashkyal lashning shakllari;
– jismoniy madaniyat jarayonipi rejalashtirish va uning xisoboti;

– jismoniy madaniyat uslubiyatining xususiyatlari;

– maktabgacha yoshdagi va maktab yoshidags bolalar jismoniy tarbnyasi; – sport trenirovkasi jarayoni xarakterstikasi.

Pedagogik jarayon tarzida jismoniy madaniyatni umumiy qonuniyatlari jismoniy madaniyat nazariyasining u r g a n i sh predmeti xisoblanadi. Umumiy qonuniyatlar deganda, axolining har kanday tabaka sini: bolalar, o`smirlar, yoshlar, o`rta yoshdagilar, kattalar va kariyalar xamda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishni endigina boshlaganlarni, malakali sportchilarning jismoniy madaniyatsining xususiy tomonlari tushuniladi.

Bundan tashkari jismoniy madaniyat uslubiyati jismoniy madaniyatni ajratib olingan ayrim xususiy qonuniyatlarini xam o’rganish predmeti qilib belgilaydi va pedagogik jarayonning umumiy qonuniyatlarini amalga oshirishda «Umumiy va kasb maxsus jismoniy tayyor garligi» metodikasi, «Sport tayyorgarligi» metodikasi deb aniq yunalishdagi metodikalardan foydalaniladi. Bunday uslubiyatlarni har birini ichida o’zlarining xususiy uslublari mavjud. Uslublarning turli-tumanligi shug’ullanuvchilarning qaysi psixologik tiplarga mansubliligiga, ularning yoshi, jinsi, qaysi kasb egasi ekanligi va tanlangan sport mutaxassisligi (maktab yoshidagi bolalar jismoniy madaniyatsi metodikasi, aspar jismoniy madaniyatsi metodikasi va x.k.)ga xos va mos kelishi kerak.

Sport pedagogikasining ayrim fanlari uslubiyati (sport uyinlari, gimnastika va x.k.larni o’qitish metodikasi) alohida mustakil ajratilgan ilmiy va o’quv fanlari tarzida shakllangan. Jiyemoniy madaniyat nazariyasi va uslubiyati fani esa ularni yagona nazariy va uslubiy asoslar bilan kurollantiradi, o’rganish predmetlari xarakteriga kura pedago gika fanlari tizimidagi fan sifatida o’z qoidalarini ijtimoiy, psixologik va biologik faktorlar hisobiga to`ldiradi.

• ТЕГИ
• Jismoniy tarbiya

Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi kitobi

–>

Adabiyot [561]

Arxitektura [40]

Astranomiya [38]

Axborot [71]

Biologiya [387]

Biznes [47]

Bojxona [42]

Davlat Huquq Asoslari [4]

Dunyo din tarixi [32]

Ekologiya [109]

Estetika va Etika [30]

Falsafa [48]

Fizika [254]

Fransuz-Tili [22]

Geografiya [141]

Geometriya [6]

Huquqshunoslik [281]

Informatika [643]

Texnologiya [274]

Internet [43]

Ingliz tili [680]

Iqtisodiyot [1133]

Jahon tarixi [276]

Jamiyatshunoslik [24]

Kimyo [82]

Kasbiy Ta’lim [11]

Konsitutsiya [60]

Ma’naviyat [48]

Matematika [89]

Milliy G’oya [128]

Musiqa [2]

Nemis-tili [30]

Ona-tili [50]

Oshpazlik [39]

O’zbekiston tarixi [197]

Pedagogika [104]

Prezident Asarlari [17]

Psixologiya [149]

Rus-tili [44]

Qishloq xo’jaligi [92]

Siyosatshunoslik [25]

Soliq va Soliqga tortish [18]

Tilshunoslik [9]

Tibbiyot [64]

Turizm [172]

va Boshqalar. [332]

Sport [7]

Sxemotexnika [13]

–>

Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi predmetlari

Yukladi: routerboy Fan: va Boshqalar.

Diqqat! Agar referat yuklashda muammo bo’lsa ushbu silka orqali YUKLAB oling!

Qaytish Yuklandi: 4291

• Jismoniy tarbiya va sport
• O`zbеkiston Rеspublikasi jismoniy tarbiya tizimida volеybolning o`rni
• Tarbiya nazariyasi va usullari. Tarbiya jarayonining moxiyati
• Tarbiya nazariyasi va usullari. Tarbiyaning umumiy usullari
• AHLOQ-VA TARBIYA
• Albert Eynshteyn-Nisbiylik nazariyasi
• Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika” (amaliy mashgulot)
• Evolutsiyaning Sintetik Nazariyasi
• Ekologik ta’lim va tarbiya
• Kiyinish madaniyati tarbiya orqali rivojlanadi
• GAZLARNING ELEMENTAR KINETIK NAZARIYASI
• GAZLARNING MOLEKULYAR-KINETIK NAZARIYASI
• Marks Nazariyasi
• Yorug’lik dispersiyasi. Dispersiyaning elektron nazariyasi (fizika)
• Yorug’lik dispersiyasi. Dispersiyaning elektron nazariyasi
• Algoritmlar nazariyasi
• Buxgalteriya hisobi nazariyasi
• Iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyot nazariyasi
• Iqtisodiyot nazariyasi predmeti vazifasi
• Bоg’lanishlarni statistik usul bilan tekshirish. Kоrrelyatsiya nazariyasi elementlari. Bоg’liqliklarining turlari.

Hurmatli sayti foydalanuvchisi.Saytdan to’liq foydalanish uchun
Biz sizga ro’yhatdan o’tishni yoki saytga kirishingizni tavsiya etamiz.