Java tarixi

Kirish

Java dasturlash tili dunyodagi eng mashhur va keng qo’llaniladigan dasturlash tillaridan biridir. Sun Microsystems tomonidan 1995-yilda taqdim etilgan Java bugungi kunda turli sohalarda, jumladan, veb-ishlab chiqish, mobil ilovalar, korporativ tizimlar va kiritilgan tizimlarda keng qo’llaniladi. Ushbu maqolada Java dasturlash tilining tarixi, rivojlanish jarayoni, asosiy xususiyatlari va bugungi kundagi ahamiyati haqida batafsil so’z yuritamiz.

Java Dasturlash Tilining Kelib Chiqishi

Java dasturlash tilining tarixi 1991-yilda Sun Microsystems kompaniyasining ichki loyihasi sifatida boshlangan. Ushbu loyihaga James Gosling boshchilik qildi va loyihaning dastlabki nomi «Oak» edi. Oak loyihasi dastlab kiritilgan tizimlar uchun dasturiy ta’minot yaratishga mo’ljallangan edi, lekin keyinchalik veb-dasturlashning ommalashuvi sababli loyihaning maqsadi o’zgardi.

1995-yilda Sun Microsystems Java dasturlash tilini rasman taqdim etdi. Java dastlab Netscape Navigator brauzeri bilan birgalikda keldi va bu tildan foydalanish imkoniyatini kengaytirdi. O’sha paytda Java ning asosiy shiori «Write Once, Run Anywhere» (WORA) bo’lib, bu tilning platformadan mustaqil ishlash imkoniyatini ta’kidlaydi.

Java Rivojlanish Bosqichlari

1. Java 1.0 va 1.1 (1996-1997)

Java 1.0 1996-yilda chiqarildi va dastlabki versiyada asosiy xususiyatlar, masalan, o’zgarmas darajada avtomatik xotira boshqaruvi, xavfsizlik modeli va asosiy kutubxonalar kiritildi. Keyinchalik, 1997-yilda Java 1.1 versiyasi chiqdi va unda Event Handling, Inner Classes, JavaBeans va JDBC kabi yangi funksiyalar qo’shildi.

2. Java 2 (1998-2004)

Java 2 (J2SE 1.2) 1998-yilda chiqarildi va bu versiya Java tilining keng tarqalgan va kuchli versiyalaridan biriga aylandi. J2SE 1.2 bilan birga Swing kutubxonasi, Collections Framework va Java Plug-in kiritildi. Keyinchalik, Java 2 versiyasi J2SE 1.3 va 1.4 kabi yangilanishlarni ko’rdi.

3. Java 5 (2004)

Java 5 (J2SE 5.0) 2004-yilda chiqarildi va bu versiya tilga ko’plab yangi imkoniyatlar qo’shdi, jumladan, Generics, Annotations, Enumerations va For-Each loop. Bu versiya bilan birga Java Community Process (JCP) ning ahamiyati oshdi va yangi imkoniyatlarni ishlab chiqish jarayoni yanada tizimli bo’ldi.

4. Java 6 va Java 7 (2006-2011)

Java 6 (JSE 6) 2006-yilda chiqarildi va bu versiyada yuqori samaradorlik, boshqarish osonligi va yangi kutubxonalar qo’shildi. Java 7 (JSE 7) 2011-yilda chiqarildi va unda Project Coin, Fork/Join Framework va try-with-resources kabi yangi funksiyalar kiritildi.

5. Java 8 (2014)

Java 8 2014-yilda chiqarildi va bu versiya Java tiliga muhim yangiliklar olib keldi. Eng muhim yangiliklardan biri Lambda expressions va Stream API edi. Bu imkoniyatlar Java dasturchilariga ko’p kod yozishni kamaytirishga va parallel hisoblash imkoniyatlarini kengaytirishga yordam berdi.

6. Java 9 va undan keyingi versiyalar (2017-hozirgacha)

Java 9 2017-yilda chiqarildi va unda Jigsaw Project kiritildi, bu esa Java modullari tizimini joriy etdi. Keyinchalik, Java 10, 11, 12 va undan keyingi versiyalar har yili chiqarilib, yangi imkoniyatlar va yaxshilanishlar qo’shildi. Java 11 2018-yilda chiqarildi va bu versiya uzoq muddatli qo’llab-quvvatlash (LTS) versiyasi bo’lib, ko’plab tashkilotlar tomonidan foydalanilmoqda.

Java ning Asosiy Xususiyatlari

Java dasturlash tilining muvaffaqiyati uning bir nechta asosiy xususiyatlariga bog’liq:

1. Platforma Mustaqilligi: Java kodini bir marta yozib, har qanday platformada ishlatish mumkin. Bu Java Virtual Machine (JVM) orqali amalga oshiriladi.
2. Ob’ektga Yo’naltirilgan Dasturlash (OOP): Java to’liq ob’ektga yo’naltirilgan dasturlash tilidir va bu dasturchilarga kodni qayta foydalanish va tuzilishini yaxshilash imkonini beradi.
3. Xavfsizlik: Java xavfsizlikka katta e’tibor beradi va uning xavfsizlik modeli orqali kodni zararli dasturlardan himoya qilish mumkin.
4. Keng kutubxonalar: Java ko’plab standart kutubxonalar va API larni taqdim etadi, bu dasturchilarga dasturlarni tezroq va samaraliroq yozishga yordam beradi.
5. Ko’p Oqimlik (Multithreading): Java ko’p oqimli dasturlashni qo’llab-quvvatlaydi, bu esa dasturchilarga bir vaqtning o’zida bir nechta vazifalarni bajarishga imkon beradi.

Java ning Bugungi Kundagi Ahamiyati

Java bugungi kunda ham juda ommabop dasturlash tili bo’lib qolmoqda. U ko’plab sohalarda qo’llaniladi, jumladan:

1. Veb-ishlab chiqish: Java Servlet va JSP texnologiyalari orqali veb-ilovalar yaratish imkonini beradi.
2. Mobil Ilovalar: Android ilovalari Java asosida yoziladi, bu esa Java ni mobil dasturlashda muhim ahamiyatga ega qiladi.
3. Korporativ Tizimlar: Java korporativ tizimlar uchun ishonchli va kengaytiriladigan dasturiy ta’minot yaratish uchun keng qo’llaniladi.
4. Kiritilgan Tizimlar: Java kiritilgan tizimlar uchun ham keng qo’llaniladi, bu esa uning moslashuvchanligini ko’rsatadi.

Xulosa

Java dasturlash tili o’zining tarixi davomida ko’plab rivojlanish va yangilanishlarni boshdan kechirdi. Bugungi kunda ham Java o’zining platforma mustaqilligi, xavfsizlik, keng kutubxonalar va ob’ektga yo’naltirilgan dasturlash imkoniyatlari bilan dasturchilar uchun muhim til bo’lib qolmoqda. Java ning keng qo’llanilishi va davom etayotgan rivojlanishi uni zamonaviy dasturlashning ajralmas qismiga aylantiradi.