Islomdagi jannat: tavsifi, nomi, darajalari

Adan bog’laridagi alohida sharafli joylar sovuq havoda namoz o’qigan solihlarga, shuningdek, masjidga birdan Ollohga bir necha ibodatlarni himoya qilish va o’qish istagi bilan borganlarga beriladi.

Jannat va do‘zax haqida

Assalomu alaykum! Hurmatli xalq xizmatidagi Ustozlar, savolim noo‘rin bo‘lsa oldindan uzr so‘rayman. Alloh xammamizni kechirsin! Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Me’rojga chiqqanlarida jannat va do‘zax ahlini ko‘rganlari hamda avvalgi Payg‘ambarlar bilan ham uchrashganlari hammamizga ma’lum. Inson o‘limidan so‘ng to qiyomatgacha qabrida amaliga qarab rohat yoki azobda bo‘ladi deb bilardim, yoki ba’zi insonlar o‘limlaridan so‘ng jannat yoki do‘zax kiritilganlarmi? Javobingiz uchun rahmat! Buyuk Alloh hammamizni Jannat ahlidan qilsin! «Zikr ahlidan so‘rang» hay’ati:
Va alaykum assalom! عَنِ ابْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: كَتَبَ اللهُ مَقَادِيرَ الْخَلَائِقِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ بِخَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ. رَوَاهُمَا مُسْلِمٌ وَالتِّرْمِذِيُّ Ibn Amr ibn Oss roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Alloh xaloyiqning taqdirini osmonlaru erni xalq qilishidan ellik ming yil oldin yozdi», dedilar». Ikki hadisni Muslim va Termiziy rivoyat qilishgan. Sharh: Ushbu hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Alloh taolo xaloyiqning taqdiri qanday bo‘lishini azaldan, ular vujudga kelishidan oldin bilishini bayon qilmoqdalar. Hadisi sharifda bayon qilingan yozish Lavhul Mahfuzga bo‘lgan. Ellik ming yil qancha ekanligini Allohning O‘zi biladi. Chunki bizning tasavvurimizdagi yil o‘lchovi osmonlaru er yaratilganidan keyin, erning harakatiga asoslanib paydo bo‘lgan. Bu ellik ming yil esa osmonlaru er yaratilishidan oldin bo‘lganligi hadisda ochiq-oydin aytib turilibdi. Allohning ilmiga chegara yo‘q bo‘lganidan keyin U Zotning hamma narsani bilishida shubha yo‘q. Agar U Zot ma’lum vaqtgacha bilib, undan narisini bilmaydigan bo‘lganida, Uning kamolot sifatlariga nuqson etar edi. Bu esa Alloh taoloning Oliy Zotiga aslo to‘g‘ri kelmaydi. Bu hadisdan oladigan foydamiz Alloh xaloyiqning taqdirini osmonlaru erni yaratishidan ellik ming yil avval yozganligidir. Shunga iymon keltiramiz, shuni tasdiqlaymiz! عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ أَعُلِمَ أَهْلُ الْجَنَّةِ مِنْ أَهْلِ النَّارِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قِيلَ: فَفِيمَ يَعْمَلُ الْعَامِلُونَ؟ قَالَ: كُلٌّ مُيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ. رَوَاهُ الْأَرْبَعَةُ Imron ibn Husoyn roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Ey Allohning Rasuli, jannat ahli va do‘zax ahli ma’lummi?» deyildi. «Ha», dedilar. «Unda amal qiluvchilar nima uchun amal qiladilar?» deyildi. «Hamma uning uchun xalq qilingan narsaga muyassardir», dedilar». To‘rtovlari rivoyat qilishgan. Sharh: Bu hadisni Imron ibn Husoyn roziyallohu anhu rivoyat qiladilar. Oldin u kishi bilan tanishib olaylik. Imron ibn Husoyn ibn Abd ibn Xalaf Xuzoiy al-Basriy, kunyalari Abu Najd. Hijratning 7-yili, Xaybar jangi yilida Islomni qabul qilgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga bir nechta jangda ishtirok etgan, Makka fath etilgan kuni Xuzo’a ismli sahoba bilan birga bayroq ko‘targan. Umar ibn Xattob xalifalik davrlarida Basra ahliga din ilmlarini o‘rgatish uchun yuborilgan, Ali bilan Muoviya o‘rtalaridagi «Siffiyn» urushida ishtirok etmagan, ya’ni bu ko‘ngilsiz ishga qo‘shilmagan ulamo sahobalardan edilar. Hasan Basriy «Basra shahrida Imron ibn Husoyndan ko‘ra fazilatli sahobani ko‘rmadim», deganlar. U zot taqvodor, zohid, rostgo‘y, Allohning ishqida ko‘p yig‘lovchi sahobalardan edilar. Imron ibn Husoyn Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan 180ta hadis rivoyat qilganlar. U kishidan Abu Rajo Attoriy, Matrof ibn Abdulloh, Ziror ibn Abdulloh, Abdulloh ibn Burayda, Ibn Siyriyn, Abu Asvad Dualiy va boshqa tobe’iynlar rivoyat qilishdi. Bu zot hijratning 52-yili Basra shahrida vafot etdilar. Ushbu hadisda sahobai kiromlar Rasuli akram sollallohu alayhi vasallamdan qadar to‘g‘risida dastlabki ma’lumotlarni eshitgan odamda paydo bo‘ladigan savollarni so‘ramoqdalar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan qadar to‘g‘risidagi gaplarni ilk bor eshitganlaridan so‘ng ularda ham bu savol tug‘ilgan bo‘lishi mumkin. Sahobai kiromlar tomonidan: «Ey Allohning Rasuli, jannat ahli va do‘zax ahli ma’lummi?» deyildi. Ya’ni kim jannat ahli, kim do‘zax ahli bo‘lishi oldindan ma’lummi, deb co‘rashdi. Biluvchi ma’lum va mashhur bo‘lganidan «Ma’lummi» lafzi qazoi qadar Allohning ilmdan ekanligiga yana bir dalildir. «Belgilanganmi», «tayin qilinganmi», «hukm qilinganmi» kabi so‘zlar ishlatilmagan, balki «ma’lummi» so‘zi ishlatilgan. Bu savolga Rasuli akram sollallohu alayhi vasallam: «Ha», dedilar. Ya’ni «Ha, jannat ahli va do‘zax ahli ma’lum», deganlar. «Unda amal qiluvchilar nima uchun amal qiladilar?», deyildi». Ya’ni jannat ahlining kimligi ham, do‘zax ahlining kimligi ham ma’lum bo‘lsa, unda ovora bo‘lib, amal qilishning nima keragi bor? Ana shu ma’nodagi savolga Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Hamma uning uchun xalq qilingan narsaga muyassardir», deb javob berdilar. Bu jumlaga ulamolarimiz «Har bir inson o‘zi uchun xalq qilingan amalga muyassar bo‘ladi: saodatmand inson saodat ahlining amaliga, badbaxt inson esa shaqovat ahlining amaliga muyassar bo‘ladi. Shuning uchun Alloh amr qilgan amallarni qilish har bir insondan matlubdir», degan ma’noni berganlar. Ha, Alloh taolo barcha bandalarini amal qilishga amr etgan. Shariatning hammasi ham, Qur’oni Karim ham, Sunnat ham Allohning bandalariga qilgan amrlaridan iboratdir. Ushbu amrlarga amal qilish bandadan talab qilingan. O‘sha amrlarga amal qilgan bandaga saodat va’da qilingan. Shuningdek, bandalarga qazoi qadarga iymon keltirish amr qilingan. Qazoi qadarga iymon keltirgan bandaga saodat, iymon keltirmagan bandaga badbaxtlik va’da qilingan. Ammo bandalarga qazoi qadar to‘g‘risida tortishish, chuqur ketish buyurilmagan. Allohning bu haqdagi ilmini bilish ham, qazoi qadarni bahona qilib, amalni tark etish ham amr qilinmagan. Ushbu hadisi sharifda musulmon insonning kelgusi ishlarda qazoi qadarni qanday tushunishi lozimligi bayon etilgan. Musulmon inson bo‘lajak ishlarda «Barchaga o‘zi uchun xalq qilingan amal muyassardir» jumlasini shior qilib olib, o‘zini amalga urishi kerak. O‘zi uchun yaxshi amallar muyassar ekanligini isbotlashga harakat qilishi lozim. Bunday yaxshi ishlarga muyassar bo‘lganda esa xursand bo‘lishi darkor. Ba’zi ko‘ngilsiz ishlar bo‘lib qolganda, ularni xato, ojizlik hisoblab, darhol tavba qilishi, yomon amallar o‘zi uchun muyassar emasligini isbot qilishga urinishi kerak. Bo‘lajak ishlar qarshisida musulmon inson o‘zini qazoi qadarga nisbatan qanday tutishi lozimligi to‘g‘risidagi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning bayonlari ana shundan iborat. Sahobai kiromlarning hamda salafi solihlarimizning tushunchalari va amallari ana shundan iborat. Ular doimo o‘zlarini yaxshi ishga muyassar kishilar deb hisoblab yashaganlar. Musulmon bo‘lishlarini katta baxt alomati deb bilishgan. Hayotlari davomida o‘zlarini doimo yaxshi ishga urib yashaganlar. Taqvo bilan betavfiqlikka birdaniga duch kelsalar, yaxshi amalga muyassar bo‘lish niyatida o‘zlarini taqvoga urganlar. Saxiylik bilan baxillikka duch kelsalar, o‘zlarini saxiylikka urganlar. Ishchanlik va dangasalikka duch kelsalar, o‘zlarini ishchanlikka urganlar. Butun umrlarini qanday qilib ko‘proq savobli amal qilar ekanman, degan fikr va harakat bilan o‘tkazganlar. Shuning uchun ham ular charchoq, mashaqqat, qiyinchilik va o‘limdan zarracha qo‘rqmaganlar. Shuning uchun ham barcha to‘siqlarni osonlik bilan engganlar. Shuning uchun ham ularga doimo muvaffaqiyat yor bo‘lgan. Qazoi qadarga bo‘lgan shu shakldagi iymon zaiflashganda esa hamma ishlar orqaga ketdi. Amal qilish o‘rniga qazoi qadarni teskari ta’vil qilib, «amalning foydasi bo‘larmikan yoki yo‘qmi» deya quruq safsata sotilganda ishlar rasvo bo‘ldi. Buning natijasida behuda janjallar ko‘paydi. Islomiy fazilatlar o‘rnini ikkilanish, qo‘rqoqlik, dangasalik va boshqa razolatlar oldi. Natijada salafi solihlar o‘rniga Qur’oni Karimda aytilganidek: «Ularning ortidan namozni zoe qiladigan va shahvatlarga beriladigan o‘rinbosarlar keldilar». Musulmonlar o‘z shaxsiyatlarini, munosib o‘rinlarini tiklamoqchi bo‘lsalar, qazoi qadarga bo‘lgan iymonni avvalgi, sof holiga keltirish ham eng zarur ishlardan biri ekanligini unutmasliklari kerak. (“Hadis va Hayot” kitobidan). Vallohu a’lam! 21 Апрел 2022, 13:32 | Савол-жавоблар | 169 | Aqiyda

Boshqa savol-javoblar
Намоздаги уст-бош хақида
Таяммум мумкинми?
Namozxonlar xaqida
Жаннатга кирганларнинг ёши ва ҳолати
Татуировкани кесиш
Накопительный карта
Жаброил алайҳиссаломнинг ёшлари ҳақидаги ҳадис
Ayollar fitnes klubi
Нажасдан сақланиш ҳақида

Намоз вақтлари 2021-2023

Намоз вақтлари сайтига хуш келибсиз!

Бу сайтда сиз Ўзбекистоннинг барча шаҳар ва вилоятларидаги бугунги намоз вақтларини билиб олишингиз мумкин. Сайтда бугунги намоз вақтлари ҳам жойлаб борилади. Бундан ташқари хар йили рамазон тақвими ҳам тақдим қилинади. Сайтда барча вилоятлар намоз вақтлари келтирилган, мисол учун: Тошкент, Сирдарё, Самарқанд, Жиззах, Қарши, Сурхандарё, Бухоро, Навоий, Хоразм, Нукус, Наманган, Фарғона ва Андижон намоз вақтлари ва Бомдод вақти, Пешин вақти, Аср вақти, Шом вақти, Хуфтон вақти ҳақида тўғри вақтларни билиб оласиз. Сайтдаги вақтлар ислом уз сайтидан манба сифатидан олинган. Дўстлар сайт ривожи учун дўстларингизга ҳам сайтни улашинг.

Islomdagi jannat: tavsifi, nomi, darajalari

Islomda jannat to’g’risida juda ko’p narsa yozilgan; bu haqda ma’lumotni sunnatda ham, hadisda ham topish mumkin. Dindor musulmon uchun jannatga borish o’z-o’zidan maqsad emas, balki butun hayoti davomida qilgan harakatlarining natijasidir. Qur’onga binoan, hatto bitta adolatsiz ish ham qiyomat kunidagi muvozanatdagi yaxshilik va yomonlik muvozanatini butunlay o’zgartirishi mumkin. Shuning uchun Islomda jannat ta’rifi yordamida imonlilar solih turmush tarzini olib borishga undaydilar. Har kuni musulmon kishi payg’ambar Muhammad buyurganidek ruhiy va jismoniy poklikda yashashlari kerak. Faqatgina barcha diniy qoidalarga rioya qilingan taqdirda, erkaklar va ayollarga jannatga yo’l va’da qilingan.

Islomda jannat hayotining ta’rifi turli xil matnlarda berilgan, ammo ko’plab ilohiyotchilar uning ta’rifi nihoyatda umumlashtirilgan va ko’plab savollarni tug’diradi, bu esa o’z navbatida jiddiy tortishuvlar mavzusiga aylanadi deb hisoblashadi. Ammo umuman olganda, har bir musulmon, muqaddas sunnatlarni o’qib, hech bo’lmaganda Allohning qo’li ostida hayotning boshqa tomonida uni qanday mavjudot kutayotganini tushunishi mumkin. Biz Islomdagi jannatni har qanday odam uchun, diniy talablaridan qat’i nazar, iloji boricha tushunarli qilib, batafsil tavsifini ko’rib chiqamiz.

Jannat nima: qisqacha tavsifi

Islomda jannat bormi? Konvert qiluvchilar ko’pincha shunga o’xshash savol berishadi, chunki Qur’onning turli qismlarida Qiyomat va gunohkorlarning jahannam azoblari batafsil bayon etilgan. Muqaddas kitobda jannat haqida ko’p yozilgan, ammo bu mavzu bo’yicha ma’lumotlar biroz parda bilan qoplangan va uni birlashtirish uchun juda ko’p kuch sarflash kerak.

Xo’sh, Islomda jannat bor-yo’qligiga qiziqqan musulmonga qanday javob bor? Albatta Ha. Alloh osmonda shunday joyni yaratdiki, sadoqatli jinlar va farishtalar favqulodda foyda va zavq olishlari uchun. Bu erga kelgan qalblarni nima kutayotganini inson tilida bayon etish qiyin. Axir, ilohiyotshunoslar jannatda fizika qonunlari ishlamaydi va shuning uchun uning qanday tashkil etilishini tasavvur qilish qiyinligini va uning darvozasiga kirish huquqi bilan taqdirlanganlarni qanday mo”jizalar kutayotganini ta’kidlaydilar.

Islomda jannatning ta’rifi asosiy konturda bir xil, ammo tafsilotlari bilan farq qilishi mumkin. Ular, odatda, ruhning er yuzidagi sayohati tugaganidan keyin mavjud bo’lishining o’ziga xos xususiyatlari haqida bahslashadigan ilohiyotshunoslarning bahs-munozaralarida ta’kidlanadi. Shunday qilib, osmon ettita osmon ostida joylashgan va bir necha darajalarga ega degan fikr paydo bo’ldi. Qizig’i shundaki, Islomda jannat va do’zax ta’riflarida bunday xususiyat “cheksiz” deb berilgan. Osmonda o’tkazgan vaqtidan zavq oladigan va gunohlari uchun azob olamiga boradiganlarning soni cheklangan bo’lishiga qaramay, jannatning boshlanishi va oxiri yo’q. Uning o’ziga xos qonunlari va qoidalari bo’ladi, ularning aksariyatini oddiy odam tushuna olmaydi.

Jannatning eng muhim ajralib turadigan xususiyati shundaki, uning biron bir ko’rinishida yovuzlik yo’q. Ishonchli odamlar tasavvur qilishlari mumkin bo’lgan eng mazali taomlardan bahramand bo’lishiga ishonishadi va hazm qilingan oziq-ovqat xushbo’y tutatqi hidini eslatuvchi juda yoqimli hidga ega engil hiqichoq va terga aylanadi. Shuningdek, Islomdagi jannatni tasvirlashda sodiqlarning hayoti quvonch va boylik bilan to’lishi aytilgan. Har bir inson chiroyli va yosh bo’lib qoladi, charchoq va qayg’u kabi tuyg’ular abadiy yo’qoladi.

Islomdagi jannat nomi

Qizig’i shundaki, musulmonlarning jannat uchun bir nechta so’zlari bor.Dinshunoslar ularni ikki guruhga ajratadilar, ularning har biri juda ko’p ta’riflarni o’z ichiga oladi.

Islomda jannat bog ‘yoki bog’lar deb ataladi va shuning uchun u arabcha “jannat” so’zi bilan belgilanadi. Ko’pgina muqaddas matnlarda Jannat “Adan bog’i” ma’nosida uning shakllarining barcha xilma-xilligida aniq ishlatilgan. Musulmonlar ko’pincha ruhlari abadiy tinchlik va quvonch topadigan joyni belgilashda nutqda barqaror iboralardan foydalanadilar. Ular jannatning nomlari bilan bir qatorda uning xususiyatlari sifatida ham ko’rishlari mumkin. Qizig’i shundaki, ushbu iboralarning har biri jannat so’zidan foydalanadi. Masalan, jannat ko’pincha “boshpana bog’i” deb nomlanadi. Arabchada bu “Jannat al-mavo” ga o’xshaydi. Agar boshqa nomni – “abadiyat bog’i” ni ko’rib chiqsak, u asl tovushida “jannat al-huld” deb o’qiladi va o’qiladi. Dinshunoslar ushbu toifadagi jannat nomlarini o’z nutqlarida ishlatishni juda yaxshi ko’rishadi, chunki ular ularni mohiyatini eng to’liq ochib beruvchi deb bilishadi.

Sunnatlarda va Qur’onda jannat ko’pincha har bir mo’minning asosiy hayoti boshlanadigan joy – monastir ma’nosida taqdim etiladi. Haqiqat shundaki, musulmonlarning fikriga ko’ra, uning bu dunyoda borligi shunchaki tayyorgarlik bosqichidir. Undan keyin ruh Axiratga – boshqa dunyoga kiradi, buning uchun inson abadiy hayotga loyiq bo’lishga intilib, yaxshi ishlar qildi. Shuning uchun jannat makon deb qaraladi, arab tilida “sovg’a” kabi eshitiladi. Ushbu so’z bilan jannat nomlari va uning xususiyatlarining oldingi versiyasiga o’xshashligi bo’yicha variantlar bo’lgan birikmalar hosil bo’ladi. Masalan, matnlarda “dar al-salam” kabi so’z birikmasini tez-tez uchratish mumkin, bu so’zma-so’z “dunyo maskani” degan ma’noni anglatadi. Agar siz “dar al-muqama” nomiga duch kelsangiz, unda shuni bilingki, u jannatga ham tegishli, ammo u “abadiy yashash maskani” deb tarjima qilingan.

Umuman olganda, musulmonlarning jannat uchun kamida o’nta nomi bor, ularning barchasi juda keng qo’llaniladi. Avvaliga bu yaqinda Islomni qabul qilgan dindorlarni chalkashtirib yuboradi. Biroq, vaqt o’tishi bilan ular nomlar va epitetlarning bunday mo’lligi juda oqilona ekanligini tan oladilar, chunki bu ularga jannatda hayot kutayotgan narsalar to’g’risida eng to’liq tasavvurga ega bo’lishga imkon beradi.

Islomiy uslubdagi jannat: solihlarning keyingi hayotidagi nuances

Faqat xudojo’y amallarni bajargan va yaxshi ishlar bilan mashhur bo’lgan solihlarni Islomga ko’ra jannatda qanday hayot kutmoqda? Har bir musulmon o’ziga bu juda muhim savolni kamida bir marta beradi, chunki bu dunyoda o’z yo’li tugaganidan keyin abadiy baxtli hayotni kutish qiyin paytlarda ruhlantiradi va qo’llab-quvvatlaydi. Xo’sh, sodiq odamlar payg’ambar Muhammad tomonidan tuzilgan barcha qoidalarga kim rioya qilishlarini bilishlari kerak?

Har bir musulmon tushunishi kerakki, ko’plik va xilma-xil ta’riflar tez-tez ishlatilishiga qaramay, Islomda do’zax va jannat o’ziga xos joylardir. Jannatning bir nechta turlari yo’q – bu bitta, ammo u turli darajalarda joylashgan. Qur’on va Sunnatlarda keltirilgan jannat hayotining ta’riflarida kelajakda chalkashib ketmaslik uchun bu nuanceni avvalo tushunish kerak.

Dinshunoslar jannatda musulmonlarni abadiy saodat kutib turibdi, deb ta’kidlaydilar. Ularning hayoti ro’yobga chiqqan tushga o’xshaydi. Har bir solih kishi hayotda bo’lishni xohlagan hamma narsani oladi. Unda oltin va zargarlik buyumlari, qimmatbaho toshlar, shoyi va brokadan tikilgan kiyimlar bo’ladi, faylasuflar va o’z hayotlari bilan jannatda bo’lish huquqiga loyiq bo’lganlar bo’ladi. Qizig’i shundaki, Islomda jannatda bo’lgan odam hayotdagi kabi hamma narsaga muhtoj bo’ladi, deb qabul qilingan. Faqat u uni eng noodatiy tarzda qabul qiladi. Masalan, o’zini osmonda topgan odam u erda yolg’iz emas, balki xotinlari bilan birga bo’ladi. U ular bilan yaqin munosabatda bo’ladi, ammo bu aloqadan bolalar paydo bo’lmaydi.Xotinlardan tashqari, solihlar solihga ilohiy go’zallik bilan kelishlari mumkin, ular bilan yaqin munosabatlarga taqiq yo’q. Bunday nuances xristian va musulmonlarning jannat ta’riflarini sezilarli darajada ajratib turadi.

Nega Islom masalaning ushbu tomoniga bu qadar katta ahamiyat beradi? Ilohiyotshunoslar bu mavzuda tez-tez bahslashadilar, lekin odatda ular Alloh odamlarni juda yaxshi ko’rishini va ularga solih hayot uchun mukofot berishni istashlarini va u jannatni yaratganini, hamma dunyoda mahrum bo’lgan narsalarini qabul qilishini aytdi. Bu erda siz eng nafis taomlarni tatib ko’rishingiz, eng go’zal ayollar bilan muloqot qilishdan zavqlanishingiz mumkin, va jannatning eng yuqori darajasiga ko’tarilish baxtiga muyassar bo’lganlar Alloh haqida fikr yurita oladilar. Bu har bir musulmon uchun solih hayot kechirish uchun eng kerakli mukofot deb hisoblanadi.

Qizig’i shundaki, jannatdagi barcha ruhlar bir xil yoshda bo’ladi. Odam o’lik erni necha yoshda tark etganidan qat’i nazar, chiziqning narigi tomonida u doimo o’ttiz uch yoshda bo’ladi. Ushbu qoida ayollarga ham, erkaklarga ham tegishli.

Jannatdagi musulmonlar nafaqat g’ayrioddiy taomlarni tatib ko’rishlari, balki sharob ichishlari ham mumkin. U mast qila olmaydi va ichimlik ta’mini hatto inson qo’llari bilan yaratilgan eng ajoyib sharob bilan solishtirish qiyin.

Bugungi kunda jannatdagi hayot qanday bo’lishiga oid g’oyalar Islomda va’z paytida ishlatilgan. Dinshunoslar yangi izdoshlarni jalb qilish muammosiga duch kelganda, ular solihlar uchun tayyorlangan samoviy hayotning rang-barang tavsifiga murojaat qilishadi. Ko’pincha, bunday ta’riflar ularning va’zlarida va Islomning muxoliflarida qo’llaniladi. Qur’on oyatlaridan foydalanib, ular bu oqimning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganishga urinmasdan, Islomni qo’pol va dunyoviy din sifatida ifodalaydilar.

Jannat qanday ko’rinishga ega?

Islomda osmon qanday ko’rinishi haqida ko’p yozilgan. Barcha muqaddas matnlarda ushbu mavzuga jiddiy e’tibor berilgan. Biz jannat bir necha darajalarga tarqalgan cheksiz bog ‘ekanligini aytib o’tgan edik. Uning oxiri va chekkasi yo’q, lekin har xil darajada joylashgan ruhlar, agar xohlasa, bir-birlari bilan uchrashishi va muloqot qilishi mumkin.

Bu erga kelgan har bir kishi imtiyozlardan abadiy bahramand bo’ladi. Xuddi shu narsa gunohkorlarga ham tegishli – ular abadiy azobda vaqt o’tkazish uchun mo’ljallangan. Jannat va do’zaxni yo’q qilish mumkin emas, ular dunyo biz bilgan shaklda vafot etganidan keyin ham mavjud bo’ladi. Bu xususiyat barcha narsalar yaratilishidan oldin ham Alloh taolo ushbu ikki joyni yaratishga harakat qilgani bilan bog’liqdir. Shuning uchun, ular abadiydir va odamlarga ma’lum bo’lgan qonunlar va qoidalarga bo’ysunmaydi.

Islomda o’rgatilgan narsaga ko’ra jannatda 8 eshik bor. Ularni farishtalar qo’riqlaydi, farishtaning asosiy qo’riqchisi – Ridvan. Qiyomat kunidan keyin barcha solihlar toifalarga bo’linib, ularga ko’ra turli darajalarga tayinlanadi. Biroq, doimiy yashash joyimdan qat’i nazar, jonlarni ko’rishim mumkin.

Jannatning ajralib turadigan xususiyatlaridan biri qulay haroratdir – solihlar issiqdan yoki sovuqdan aziyat chekmaydi. Dinshunoslarning ta’kidlashicha, Adan bog’lari butunlay oltin va kumushdan eritilgan g’ishtlardan iborat. Ular mushkni eslatuvchi yoqimli hid chiqaradi. Qur’onda bog’larda o’sadigan daraxtlarning ro’yxati ham berilgan. Ta’rifga ko’ra, ular oddiy mevali daraxtlarga o’xshash, ammo kamchiliklaridan mahrum. Misol uchun, agar o’simlikda siz o’zingizga zarar etkazadigan tikanlar bo’lsa, unda ular jannatda bo’lmaydi.

Ko’pincha olimlar va ilohiyotshunoslar Adan bog’larining tavsifi bilan Sharqda yashagan qadimgi ko’chmanchi qabilalar tomonidan ishlab chiqilgan zavq va eng yuqori yaxshilik tushunchalari o’rtasida o’xshashlik qilishadi. Biroq, ko’plab xalqlar jannat kabinalarini o’xshash ta’riflariga ega edilar. Bu yahudiylar, nasroniylar va boshqa qadimiy diniy oqimlarga xosdir.

Islomning shakllanishining turli bosqichlarida Jannatning xususiyatlari to’ldirildi va kengaytirildi. Agar dastlab tavsiflarda ko’proq his-tuyg’ular mavjud bo’lsa, unda din kuchaygan sari tasvirlar aniqlik va o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’ldi.

Daryolar va bog’lar haqida

Jannat cheksiz va nihoyatda go’zal bog ‘bo’lgani uchun, u daryolar, suv havzalari, ko’llar va daryo suvlari bilan to’la deb taxmin qilish tabiiydir. Solihlar o’zlari uchun oqayotgan asal yoki sharob bilan daryolarni tanlashlari mumkin, agar xohlasalar, sut daryolarini jannatda topish mumkin.

Dinshunoslar bog’ning bir necha qismga bo’linishi to’g’risida hali ham tortishmoqda. Ular bir nechta bog’lar mavjudligiga aminlar:

Ularning har biri u yoki bu solih odam uchun mo’ljallangan. Ushbu joylarning eng chiroyli joyi – Adn. Biroq, barcha dinshunoslar Adan bog’i hududining bunday taqsimlanishiga rozi emaslar. Ularning fikriga ko’ra, Adn jannatdagi o’ziga xos joy. Bu nima ekanligi noma’lum – daryo, shahar, saroy yoki chodir. Ammo har qanday holatda ham, solihlar bu erda ajoyib baxtni boshdan kechirishadi.

Bog’dagi daryolarning ham o’z nomlari bor:

Ikkinchisi eng mo’l va chiroyli hisoblanadi. Kausar ayniqsa payg’ambar uchun mo’ljallangan, unga Adan Bog’ining boshqa barcha daryolari quyiladi.

Daryolar bir vaqtning o’zida barcha darajadagi jannatdan qanday qilib o’tishi mumkinligi ma’lum emas. Qur’onda bu haqda aytilmagan, ammo ilohiyotchilarning birortasi darajalarning bir-biriga nisbatan joylashishini tushuntirib berolmaydi. Ehtimol, ular fizika qonunlariga bo’ysunmaydi va hatto turli o’lchamlarda bo’lishi mumkin. Nega Islom jannatni ta’riflashda bu masalani o’z ichiga olmaydi? Dinshunoslar Alloh buyuk va uning mo’jizalarida chegara yo’qligiga ishonishadi. Bu shuni anglatadiki, insonga hamma narsa uchun tushuntirish izlashga urinish kerak emas.

Islomdagi jannat darajasi

Adan bog’larining har bir sathining o’z nomi va darvozasi bor. Ular turli toifadagi solihlarni joylashtirishga mo’ljallangan, bu guruhlar Qur’onda zikr etilgan. Biz har bir samoviy qadamni belgilaymiz:

Dinshunoslar qanday va qanday darajalarga bo’linishini bilishmaydi. Biroq, ular kim va qayerga jo’natilishini, shuningdek, u yoki bu Adan bog’ining chegaralaridan chiqib ketishi mumkinligi to’g’risida faqat Allohning o’zi qaror qilish huquqiga ega ekanligiga aminlar.

Solihlar uchun jannat

Islomda ayollar va erkaklar uchun jannatni tasvirlashda farqlarni topish deyarli mumkin emas. Biroq, ba’zi bir muhim farqlar hali ham kuzatilishi mumkin. Erdagi o’limidan so’ng, solih ayollar o’ttiz uch yoshida osmonga boradilar.Biroq, bu Alloh ularni kutib turgan yagona o’zgarish emas.

Tirikligida Qur’onni ulug’lagan, barcha qoidalarga amal qilgan va erlariga muhabbat va sadoqatni saqlagan barcha xotinlar jannatda ajoyib qiyofada qayta tug’ilishadi. Ularning go’zalligi mukammal bo’ladi va ular hatto er yuzidagi ayollardan milliard barobar go’zalroq bo’lgan soatlardan ham ustun turishadi. Adan bog’ida yurgan solih ayollar uning haqiqiy bezakiga aylanadi va ularning xushbo’yligi va jozibasi erlar uchun mukofot bo’ladi.

Solih ayollarning har biri atrofdagi barchani dono nutqlari va zehnining aniqligi bilan hayratda qoldiradigan sovg’ani oladi. Qo’shiqchi ayollar hatto eng tanqidiy tanqidchining quloqlarini quvontirishi mumkin. Va bunga ruhiy va jismoniy poklikni qo’shsak, odil ayollar Adan bog’ini qanday go’zallar bilan to’ldirishi aniq bo’ladi.

Muqaddas matnlarda aytilishicha, barcha xotinlar, istisnosiz, qayta tug’ilishdan keyin jozibadorlik, ayollik va hissiyotga ega bo’lishadi. Ular bilan yaqinlik g’ayrioddiy zavqga aylanadi, bundan tashqari har kecha erlari bokira qizlarga aylanishadi.

Alloh Adan bog’larida er va xotinlarga abadiy muhabbat va’da qiladi. Hamma joyda sevishganlar bir-birlariga hamroh bo’lib, o’simliklar va daraxtlarni o’zlarining nurlari bilan yoritadilar, shuningdek jannatning barcha aholisini. Agar ayol hayoti davomida bir nechta erlari bo’lgan bo’lsa, unda jannatda ulardan birini tanlashi mumkin bo’ladi. Va u bilan abadiy muhabbat davom etadi.

Islomga e’tiqod uchun kurashda qulagan musulmon ayollarning toifasi mavjud. Ushbu guruhdagi ayollarni jannatda nima kutmoqda? Bunday soliha ayollarning taqdiri biroz boshqacha. Jannatda ular uchun yetmish ikkita yigit tayyorlanmoqda, ular ayollarni sevgi va g’amxo’rlik bilan o’rab olishadi. Go’zallikda ular soatlar bilan raqobatlasha oladilar, ammo mohiyatiga ko’ra ular faqat erkak qiyofasida o’xshashdirlar.

Agar biz xristianlik va islomni eng jozibali ikkita toifadagi “Jahannam” va “Adan bog’i” bo’yicha taqqoslasak, unda eng qadimiy diniy oqimlarning narigi dunyoga nisbatan farqlari yaqqol ko’rinib turadi. Pravoslavlik va katoliklikda jannatning erkaklar va ayollar uchun alohida xususiyatlarini berish odat emas. Buni Muqaddas Bitikni o’qish orqali ko’rish mumkin. Islomda ayollar uchun jannat, olingan sovg’alarning rang-barang tafsilotlari, solih ayolni hayoti tugaganidan keyin uni kutib turadigan foydalari va zavqlari bilan to’ldirilgan.

Adan bog’larida hayvonlar bormi?

Inson hayoti davomida hayvonlar hamrohlik qiladi. U ba’zilarga shunchalik bog’lanib ketadiki, u tirik mavjudot vafot etganidan keyin haqiqiy melankoliyani his qiladi. Shuning uchun, ertami-kechmi har bir musulmon jannatda hayvonlar bor-yo’qligi to’g’risida fikr yuritadi.

Ushbu hisob bo’yicha Islom bir ma’noda gapiradi – qiyomat kuni ular ham tirilib, hukmga duchor bo’ladilar. Biroq, hayvonlar inson kabi aql darajasiga ega emaslar, shuning uchun ular yaxshilik va yomonlikni tushunishdan, shuningdek, Alloh har bir qalbning ishlarini baholaydigan boshqa toifalardan mahrumdirlar. Shunga qaramay, Qur’on hayvonlarning o’z hukmiga bo’ysunishi haqida aytadi. Agar ular o’zlarining er yuzidagi taqdirlarini to’liq bajargan bo’lsalar, unda ular mukofot olish huquqiga ega, ularning xususiyatlari muqaddas matnlarda yozilmagan. Ma’lumki, qiyomat kunidan keyin barcha hayvonlar tanasi changga aylanadi, ammo ularning ruhlarida ham odamlar kabi o’lmaslik mavjud.

Umuman olganda, ularning qalblari taqdiri aniqlanmagan, shuning uchun ular uchun nima kutayotganini aytish qiyin. Buni faqat Alloh biladi, lekin solihlarga yordam berish yoki ularni yomonlikdan saqlash orqali jannatda joy topishga muvaffaq bo’lgan o’nta hayvon bor. Biz ularning hammasini sanab o’tmaymiz, faqat bir nechtasiga e’tibor bering. Ushbu ro’yxatga Ibrohimning buqasi, Sulaymonning chumoli, Solihning tuyasi va boshqalar kiradi.

Ushbu toifadagi hayvonlardan tashqari, Allohga qurbon qilinganlar jannatda yashash uchun mo’ljallangan. Ular solih va solih ayollar bilan hashamatli bog’larda bo’lish shaklida mukofot olish huquqiga egalar.

Jinlar haqida bir necha so’z

Muqaddas matnlarda nafaqat odamlar, balki jinlar haqida ham so’z boradi. Bu jonzotlarning ruhi va aqli ham bor, bu iroda va tanlash huquqini anglatadi.Qiyomat kuni ular odamlar singari o’zlarining taqdirlarini hal qiladigan Allohning huzurida paydo bo’lishadi.

Jin mo’min bo’lishi mumkin. Bunday holda, ular solih hayotga rioya qilishadi va jannatga erishish uchun zarur bo’lgan hamma narsani qilishadi. Ammo yovuzlik qiladiganlar bor va ularni Alloh do’zaxga yo’naltiradi.

Musulmon uchun jannatga yo’l

Ko’pchilik imonlilar har kuni jannatga qanday munosib bo’lishimiz haqida tashvishlanadilar. Islomda buni qilishning ko’plab usullari mavjud va ularning barchasi Qur’onda bayon etilgan. Shuning uchun, har bir kishi maslahatdan foydalanishi va zavq bilan to’la abadiy hayotni ta’minlashi mumkin. Musulmonlar Qodir Xudo ularni butun insoniyat hayoti davomida sinovdan o’tkazayotganini va shuning uchun jannatga borish uchun biron bir imkoniyat tayyorlamaganligini biladilar.

Qur’onda zakot berishga katta e’tibor berilgan. Bu bir xil xayriya, lekin uni nafaqat so’raganlarga, balki muntazam ravishda berish kerak. Aksincha, aksincha. Har bir dindor kimning va nima qo’shnilarining muhtojligini bilishi kerak. Shuning uchun pulni osongina va quvonch bilan berish kerak. Bugungi kunda ko’plab musulmonlar zakotni to’liq to’lashni unutishni afzal ko’rishmoqda. Ammo ular qiyomat kuni o’zlarini topadilar, u erda o’zlarining beparvoliklari uchun javob berishlari kerak. Dinshunoslarning ta’kidlashicha, boshqalarning farovonligi haqida qayg’uradigan va ularga toza qalbdan yordam beradiganlar, albatta, jannatga kiradilar.

Jannatga borishning yana bir qancha usullari mavjud. Islom odamga o’limdan keyin jahannam azoblaridan saqlanish uchun ko’plab imkoniyatlarni beradi. Masalan, Qodirga ishongan, Ramazon oyida ro’za tutgan va har kuni namoz o’qigan musulmonning Adan bog’lariga kirish uchun barcha imkoniyatlari bor.

Qur’onda Allohning sharafiga hayoti davomida masjid qurganlarga va unga ishonganlarga abadiy saodat va’da qilinganligi aytilgan. Dinshunoslarning ta’kidlashicha, jannatdagi bunday solih insonlar uchun ular barpo etgan masjid bilan bir xil o’lchamdagi chodirlar quriladi. Qudratli Taolo ularni marvarid va qimmatbaho toshlar bilan bezatadi va ularni oltindan naqshlangan jilva bilan qoplaydi.

Adan bog’laridagi alohida sharafli joylar sovuq havoda namoz o’qigan solihlarga, shuningdek, masjidga birdan Ollohga bir necha ibodatlarni himoya qilish va o’qish istagi bilan borganlarga beriladi.

Qodir Alloh o’zini gunohdan saqlaydigan musulmonlarni ham alohida aytib o’tdi. Bu shafqatsiz harakatlarning ikki turini nazarda tutadi: qasam ichish va jinsiy axloqsizlik. Islomda bu ikkala amal ham bir xil gunoh darajasiga ko’tarilgan.

Musulmon o’lishdan oldin jannatga yo’l ochish imkoniyatiga ega. Agar chinakam mo’min boshqa bir dunyoga yaqinlaridan xafagarchiliksiz va tasodifan odamlar bilan uchrashganda, qarzsiz – axloqiy va pul qarzisiz, shuningdek, inson qalbiga, hayvonlar va jinlarga nisbatan takabburlik tuyg’usisiz ketsa, u holda Jannatga tushib qoladi.

Abadiy saodatga erishmoqchi bo’lgan har bir musulmon Allohning barcha ismlarini takrorlashi kerak. Qodirning to’qson to’qqiztasi bor va ular har kuni ibodat qilishlari kerak. Yaxshisi, kuniga ikki marta ushbu mashg’ulotga vaqt ajrating.

Muhammad boshqa imonlilarga yaxshilik qilgan har qanday musulmon jannatga kirishi mumkinligini aytdi. Hatto bitta amalni ham Olloh juda qadrlashi va Adan bog’lariga sayohat qilish uchun sabab bo’lishi mumkin.

Agar siz ushbu bo’limni diqqat bilan o’qigan bo’lsangiz, Qodir Alloh qiyomat kuni yaxshilik qilganlarni, o’zlarini va yaqinlarini gunohdan saqlaganlarni, barcha namozlarni o’qiganlarni va Payg’ambarimiz tomonidan sanab o’tilgan barcha qoidalarga amal qilganlarni osmonga olib chiqishini tushungan deb o’ylaymiz. .

Jannat va do‘zax haqida eng sara hadislar

Abu Hurayradan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Jannatga kiradigan birinchi guruh (boshqa bir rivoyatda: “Ummatimning bir guruhi”, deyilgan) badr kechasidagi to‘lin oy yanglig‘ bo‘ladi. So‘ng ulardan keyingilari osmonda nur sochib turgan charaqlagan yulduz kabi bo‘ladi. (Yana bir rivoyatda: “So‘ng bundan keyin darajalar bo‘ladi”, deyilgan.) Ular u yerda bavl qilmaydilar, axlat chiqarmaydilar, tuflamaydilar, burun qoqmaydilar. Taroqlari oltin, tuproqlari mushk, juftlari hurlardir (boshqa rivoyatda: “Ulardan har birining ikkitadan jufti bor, go‘zal-liklaridan boldirlarining iligi ko‘rinib turadi. Ular o‘rtasida ixtilof, bir-birlarini yomon ko‘rish bo‘lmaydi. Ularning qalblari bir qalbdek, ertayu kech Allohga tasbeh aytadilar”, deyilgan)” (Muslim rivoyati).

Bir rivoyatda: “Ularning xulqlari bir kishining xulqidek, bo‘ylari otalarining bo‘yidek (ya’ni, Odam alayhissalomning bo‘ylaridek)”, deyilgan. Yana bir rivoyatda: “Otalarining bo‘yidek oltmish ziro’ bo‘ladi”, deyilgan.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan: “Jannatda erkaklar ko‘pmi yo ayollar?” deb so‘rashganda: “Har bir kishi uchun ikkita ayol bo‘ladi, ularning boldirlari suyagidagi iliklari go‘shtining ustidan ko‘rinib turadi. Jannatda bo‘ydoq odam bo‘lmaydi”, dedilar.

Ibn Mas’uddan rivoyat qilinadi: Nabiy sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Jannat ahlidan bo‘lgan ayol (shunchalik go‘zalki) boldirining oqligi yetmishta ziynat ortidan ham bilinib turadi, hatto iligi ham ko‘rinadi. Bu hol Alloh taolo aytganidekdir:”Ular (ya’ni, hurlar soflik va oqlikda) go‘yoki yoqut va marjonlardir” (Rahmon, 58). Chunki yoqut shunday toshki, agar uning orasidan ip o‘tkazsang, sofligidan u ip ko‘rinib turadi” (Termiziy rivoyati).

Anas roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: Nabiy sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Agar jannat ahlidan bo‘lgan bir ayol yer ahliga ko‘rinsa, yeru osmon o‘rtasi nurlanib, xush bo‘yga to‘lib-toshadi. Shubhasiz, uning boshidagi ro‘moli dunyo va undagi barcha narsadan yaxshidir” (Buxoriy rivoyati).

Abu Hurayradan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Jannat ahli soqolsiz, ko‘zlari tim qora bo‘ladi. Ularning yoshligi ketmaydi (ya’ni, qarimaydilar) va kiyimlari ham eskirmaydi” (Termiziy rivoyati).

Muoz ibn Jabaldan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam dedilar: “Jannat ahli jannatga soqolsiz, ko‘zlariga surma surtilgan holda yoshlari o‘ttiz yoki o‘ttiz uch bo‘lib kiradi”.

Jobir ibn Abdullohdan rivoyat: Nabiy sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Jannat ahli soqolsizdir. Faqat Muso ibn Imronninggina kindigigacha soqoli bo‘ladi”.

Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu aytadilar: Nabiy sollallohu alayhi va sallam dedilar: “Agar jannatdagi tirnoqchalik bir narsa dunyoga ko‘rinsa, butun yeru osmon o‘rta-sidagi narsalar ziynatlanib, yashnab ketadi. Agar jannat ahlidan bir kishi chiqib, yengini ko‘rsatsa, quyoshning nuri yo‘qoladi, xuddi yulduzning nurini quyosh yo‘qotganidek” (Ter-miziy rivoyati).

Abu Said Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat: Nabiy sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Kishi yosh o‘ladimi, qari o‘ladimi, jannatda o‘ttiz yoshda bo‘ladi, undan oshmaydi, kamaymaydi ham. Do‘zax ahliniki ham shunday bo‘ladi”.

Yuqorida Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda jannatda har bir kishi uchun ikkitadan ayol b-rilishi aytildi. Bu xabardan jannatda ayollar erkaklardan ko‘p bo‘lishi tushuniladi. Vaholanki, Imron ibn Husayn roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda: “Ayollar jannatda kamchilikdir”, deb ularning erkaklardan kamligi, aksincha, do‘zaxda ko‘pchilikni tashkil etishi aytilgan.

Bu haqda ulamolarimiz turlicha fikrlar bildirishgan. Shulardan biri: mutlaq ayol zoti jannatda erkaklardan ko‘p bo‘ladi, bu to‘g‘ri. Ammo bu ko‘plik jannatda yaratilgan hurlarning hisobiga ko‘ra. Dunyoda yashab o‘tgan ayollar esa, jannatda erkaklardan oz bo‘ladi. Bu dunyo ayollari do‘zax ahlining ko‘pchiligidir.

Jannatda dunyo ayollarining kamligi haqidagi hadis ayollar do‘zaxdalik paytlari nazarda tutib aytilgan bo‘lsa, ajabmas. Qachonki, do‘zaxdagi ayollar shafoat va Alloh taoloning rahmati tufayli do‘zaxdan chiqsa, hatto “Laa ilaha illalloh” degan birorta ayol qolmasdan jannatga kirsa, o‘shanda ayollar jannatda erkaklardan ko‘p bo‘lib, har bir erkakka dunyo ayollaridan ikkitasidan beriladi. Hurlar esa ko‘p-ko‘p ato etiladi.

Xuddi shu ma’noda Abu Said Xudriydan rivoyat bor: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Jannat ahlining eng quyi darajadagisi uchun sakson mingta xizmatchi va yetmish ikkita ayol (juft) bo‘ladi” (Termiziy rivoyati).

Yana shu ma’nodagi hadisni Abu Muhammad Dorimiy ham Abu Umoma roziyallohu anhudan rivoyat qilgan.

“Taroqlari oltin, kumush, tutatqilari xushbo‘y bo‘ladi”, degan so‘z xususida ba’zilarda shunday fikr tug‘ilishi mumkin: “Jannatda soch tarashga ne hojat, vaholanki, sochlari to‘zimasa, kir bo‘lmasa; tutatqiga ne hojat, o‘zlarining hidlari mushkdanda xushbo‘yroq bo‘lsa?”

Ularga shunday javob beriladi: Jannat ahliga berilajak ne’matlar, kiyimlar ularning avratlarini yopishga muhtojliklari uchun emas, ularning yeb-ichish, taomlari ochlikdan emas, sharob, may kabilar chanqoq sababli emas, xushbo‘y tutatqilar tutatilishi ham ularning yoqimsiz hiddi bo‘lishidan emas. Balki bularning hammasi doimiy lazzat, uzluksiz ne’matdir. Alloh taolo Odam alayhissalomga aytgan so‘zni eslang:“Shubhasiz, sen u joyda (ya’ni, jannatda) och-yalang‘och qolmaysan. Va u joyda tashna ham bo‘lmaysan, issiqda ham (issiqdan qiynalib ham) qolmaysan” (Toho, 118-119).

Buning hikmati shuki, Alloh taolo jannat egalarini jannatda dunyoda ne’matlantirmagan ne’matlar bilan ne’matlantiradi va ularga O’zidan boshqa hech kim bilmaydigan narsalarni ziyoda qilib beradi.

Xuddi shunday fikr do‘zax ahli haqida ham bo‘lishi mumkin. Alloh taolo: “O’shanda (ya’ni, do‘zaxga tashlanganlarida) ular bo‘yinlarida kishan va zanjirlar bilan qaynoq suv tomonga sudralurlar, so‘ngra olovda yondirilurlar” (G’ofir, 71);

“Zero, Bizning dargohimizda (kofirlar uchun tayyorlab qo‘yilgan) kishanlar va (ularni kuydirib ozor beruvchi) olov-do‘zax bordir” (Muzzamil, 12), degan. Bas, Alloh taolo ularni dunyoda azoblamagan azoblari bilan azoblaydi. Sha’biy aytadi: “Alloh taolo do‘zaxiylarni qochib ketmasin uchun kishanlaydi, deb o‘ylaysanmi? Yo‘q, Allohga qasamki, unday emas! Ular ko‘tarilishni xohlasalar, bu kishanlar ularga og‘irlik qilib, bosadi va bo‘sh holatda azoblangandan ko‘ra qattiqroq azoblanadi”.

Ibn Muborak aytadilar: “Bizga Said ibn Abu Ayyub Uqayl ibn Shihobdan ushbu hadisni aytdi: “Jannat ahlining tili arabcha, qabrdan chiqqanlarida suryoniy bo‘ladi”.

Sufyon aytadi: “Bizlarga yetdiki, insonlar qiyomat kuni jannatga kirishlaridan oldin suryoniy tilida gapiradi. Jannatga kirganlaridan keyin arab tilida so‘zlashadilar”.

Imom Qurtubiyning “Tazkira”sidan (Toshkent, “Movarounnahr”, 2006) olindi.
Tarjimonlar: Jahongir To‘lqin o‘g‘li va Ubaydulloh Abdulaziz o‘g‘li