Iqtisodiy tarbiya (tejamkorlik)
Pedagogika fani shaxsning kamolatiga yetishning murakkab va ziddiyatli jarayon deb beradi. Shaxsning kamolga yetishishida nasl – irsiyat (biologik), ijtimoiy muhit, maqsadga muvofiq amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiya va o‘zining mustaqil faoliyati ham muhim ahamiyatga ega. Shaxs qanday jamiyatda yashasa, o‘sha jamiyat hayotidagi qonun-qoidalarga asosan kamol topadi. Agar shu jamiyatning moddiy va ma’naviy boyliklari yuksak bo‘lsa, u shaxsga shu qadar katta ta’sir ko‘rsatadi yoki aksincha, ikkinchi tomondan esa, shaxs faoliyati davomida mehnat orqali o‘z moddiy va ma’naviy boyligini yaratish jarayonida ongini, hayotini, turmush sharoitini ham yaxshilab boradi.
ARMEN YUREVICH BAGDASAROV
Dzyudo kurashi bo‘yicha 1996 yil Atlanta Olimpiadasi finalchisi kumush medal sovrindori.
MANSUROV DILSHOD ISMATOVICH
Erkin kurash bo‘yicha xalqaro toifadagi sport ustasi.O‘zbekiston, Osiyo, Jahon chempionatlari hamda xalqaro musobaqalar g‘olibi.O‘zbekiston iftixori davlat mukofoti sohibi
TASMURADOV ELMURAT ZULIPKAROVICH
Yunon-rim kurashi bo‘yicha 2016 yil Rio Olimpyadasi bronza medal sovrindori
NAVRUZOV IXTIYOR KARIMOVICH
Erkin kurash bo‘yicha 2016 yil Rio Olimpiyadasi bronza medali sovrindori
GAZIEV SHUKURJON SHUXRAT O‘G‘LI
Sambo kurashi bo‘yicha jaxon kubogi g‘olibi, xalqaro toifada sport ustasi
KELDIYOROVA DIYORA BAXTIYOR QIZI
Dzyudo bo‘yicha xalqaro toifadagi sport ustasi.O‘zbekiston, Osiyo, Jahon chempionatlari hamda xalqaro musobaqalar g‘olibi. Italiyada bo‘lib o‘tgan Jahon universiadasi sovrindoriZulfiya nomidagi davlat mukofoti sohibasi.
BAXROMOV ILHOM ISMOIL O‘G‘LI
Yunon-rum kurashi bo‘yicha xalqaro toifadagi sport ustasi. O‘zbekiston, Osiyo, Jahon chempionatlari hamda xalqaro musobaqalar g‘olibi. O‘zbekiston terma jamoasi a’zosi
SHTURBABIN ARTYOM ANDREEVICH
Dzyudo bo‘yicha sport ustasi. O‘zbekiston, Osiyo, Jahon chempionatlari hamda xalqaro musobaqalar sovrindori. O‘zbekiston terma jamoasi a’zosi
KIMSANBOEV MARDON MAVLONJON O‘G‘LI
Belbog‘li kurash bo‘yicha sport ustasi. O‘zbekiston, Osiyo, Jahon chempionatlari hamda xalqaro musobaqalar g‘olibi.
Usarov Sunatillo Kurbonalieyevich
Osiyo chempionati 2019 2-o’rin Ninbo-Xitoy
Muxammad Yusupov Mamurdjonovich
O‘smirlar o’rtasida Osiyo chempionati, 3-o’rin, 2009 yil; O‘smirlar o’rtasida Osiyo chempioni 2010 yil; Kattalar oʻrtasida Osiyo kubogi gʻolibi 2010 yil; Yoshlar oʻrtasida Osiyo kubogi gʻolibi 2011 yil;
Karimova Yevgeniya Sergeyevna
2009-2013 yil Taekvondo ixtisosligi Osiyo o’yinlari sovrindori (2012) olimpiada o’yinlari ishtirokchisi(2008), (2012) va ko’plab Xalqaro musobalar g’olib va sovrindori, XTSU
Baykuziyev Jasur Tovbayevich
ТАЭКВОНДО. Osiyo chempioni(2014), Osiyo o’yinlari g’olibi(2014) va ko’plab Xalqaro musobalar g’olib va sovrindori, XTSU
Irgashev Akmal Anvarovich
2012 – 2016 yil Taekvondo ixtisosligi Jahon chempionati sovrindori(2011), Osiyo o’yinlari g’olibi(2012), olimpiada o’yinlari ishtirokchisi(2008), (2012) va ko’plab Xalqaro musobalar g’olib va sovrindori, XTSU
Qayumova Nozima
O’zbekiston iftixori Rio-de-Janeyro Parolimpiada 1 o’rin 2015 yil Xitoy davlatida joxon chempiyanatida 1 orin 2016 yil Dubay joxon chempianatida 1 orin
Soliyev Doniyor
Jasorat medali. 2016 yil Rio-de-Janeyro Paralimpiada 3-o’rin 2017 yil London JCH 1-o’rin
Ma’ruf Murodullayev
2014-2018 yillar Osiyo o’yinlarida 1 o’rin
Ahmedov Donyor
Para Osiyo o’yinlari Jakarta 2018 100m Oltin ParaOsiyo O’yinlari Jakarta 2018 200m Oltin
Anastasiya Juravleva
3 karra Osiyo chempioni (2003, 2013, 2014) 2005 Osiyo chempionati 2-o’rin 2006 yil Osiyo o’yinlari 2-o’rin
Leonid Andreev
2002 yil Kingston o’smirlar o’rtasida JCH 2003 yil yoshlar o’rtasida Osiyo chempioni 3 karra Osiyo o’yinlari sovrundori 2008 yilda o’tkazilgan Olimpiada o’yinlari ishtirokchisi
Svechnikova Anastasiya
2002 yil Kingston o’smirlar o’rtasida JCH 2003 yil yoshlar o’rtasida Osiyo chempioni 3 karra Osiyo o’yinlari sovrundori 2008 yilda o’tkazilgan Olimpiada o’yinlari ishtirokchisi
Istomin Denis Olegovich
TENNIS Xalqaro toifadagi sport ustasi, Devis kubogida terma jamoa a’zosi, 5 karra ATR tasnifiga kiruvchi musobaqa g‘olibi, juftlik bahslari bo‘yicha Australian open-2013 musobaqasi yarim finalchisi, yakkalik bahslarida Guanchjou-2010 Osiyo o‘yilari kumush medali, Inchxon-2014 Osiyo o‘yilari bronza medali, Djakar.
Dustov Farrux Usanovich
TENNIS Xalqaro toifadagi sport ustasi, Devis kubogida terma jamoa a’zosi, terma jamoa kapitani, 9 karra ATP tasnifiga kiruvchi musobaqa g‘olibi, 2014 yilgi Inchxonda bo‘lib o‘tgan Osiyo o‘yinlari bronza medali sohibi
Sharipova Sabina Alfredovna
ТENNIS Xalqaro toifadagi sport ustasi, terma jamoa a’zosi, 9 karra ITF tasnifiga kiruvchi musobaqa g‘olibi, O‘zbekiston chempioni
Menkov Vadim Yurevich
To’rt karra osiyo o’yinlari chempioni Pekin 2008 va London 2012 olimpiyada ishtirokchisi 2009 yilda Kanadada, 2010 yil Polshada kanoeda eshkak eshish bo’yicha Jaxon chempioni
Rudakova Viktoriya Igorevna
BADMINTON Sport ustasi, International Series Uralsk 2019 musobaqasi bronza medali, 2021 yil O‘zbekiston kubogi kumush medal, 2022 yil O‘zbekiston chempionati kumush medali sohibasi
Mushtakova Valeriya Igorevna
BADMINTON Sport ustasi, International Series Uralsk 2019 musobaqasi bronza medali, 2021 yil O‘zbekiston kubogi kumush medal, 2022 yil O‘zbekiston chempionati kumush medali sohibasi
Xojiev Mirziyod Raxmonjon o’g’li
Kanoeda eshkak eshish bo’yicha Osiyo chempionati chempioni 2013-2015 yillarda, 2013 yil Kazanda Butun jaxon universiyadasi sovrindori
Zakirova Nilufar Obidjonovna
Kanoeda eshkak eshish bo’yicha 2018-2019 yillarda 23 yoshgacha bo’lgan Jaxon chempionati 1-o’rin, 2018 yil Osio o’yinlarida sovrindori, Tokio 2020 olimpiyada ishtirokchisi
Abdalimova (Amanova) Ra’noxon Malikovna
2011 yil dekabr Vladimir Salnikov kubogi (Moskva) 2012 yil Iyul avgust XXX-Olimpiada o’yinlari (London, 2012) Ishtirokchi (suzish) 2016 yil avgust XXXI-Olimpiada o’yinlari (Rio-de-Janeyro, 2012) ishtirokchi, (suzish) 2006 yil sentyabr Osiyo chempionati (Malayziya) 3-o’rin Osiyo chempionati (Yaponiya) 2-o’rin
Mirbekov Serik Abduvaliyevich
Kanoeda eshkak eshish bo’yicha 2010 yil Guanjo osio o’yinlari g’olibi, Rio-de-Janeyro 2016 yil ishtirokchisi Shuxrat medali sohibi 2010 yil
Kochnov Gerasim
Kanoeda eshkak eshish bo’yicha 2010 yil Guanjo osio o’yinlari g’olibi, Rio-de-Janeyro 2016 yil ishtirokchisi Shuxrat medali sohibi 2010 yil
Borzova Yuliya Vladimirovna
Baydarkada eshkak eshish bo’yicha 2002 yil Pusan Osiyo o’yinlari g’olibi, 2006 yil Doha Osiyo o’yinlari g’olibi, 2010 yil Guanjo osio o’yinlari sovrindori, Rio-de-Janeyro 2016 yil ishtirokchisi
Lina Cheryazova
FRISTAYL SPORT TURI O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan sportchi (1994), “O‘zbekiston iftixori” faxriy unvoni sohibi (1998). Jahon chempioni (1993), Jahon kubogi “Gran-pri” sovrindori (1993, 1994), Lillemaxerdagi XVII-qishki Olimpiya o‘yinlari chempioni (1994), Jahon kubogi g.
Kseniya Grigorieva
TOG‘ CHANG‘I SPORT TURI Kseniya Grigorieva besh marta Jahon Chempionatlarida qatnashchisi. 2003 yildan boshlab tog‘ chang‘isi bo‘yicha O‘zbekiston milliy jamoasining a’zosi. 2014 yilda Sochidagi qishki Olimpiya o‘yinlarining ishtirokchisi. Kseniya Grigorieva 2005-yilda O‘zbekiston Davla.
Ermetov Kayrat Kushmatovich
TOG‘ CHANG‘I SPORT TURI 2003-yilda terma jamoa tarkibiga qo‘shiladi va shu yili FIS (Federation Intenation de Ski) tomonida Yaponiyada o‘tkazilgan musobaqada ishtirok etadi. 2004-yilning mart oyida Turkiyada o‘tkazilgan musobaqada 2 karra g‘olib bo‘ladi. 2004-yil Eronda o‘tkazilgan Osiy.
Abdulhakimov Abdulziz Nodirbek o`g`li
CHIM USTIDA XOKKEY Chim ustida xokkey sport turi bo‘yicha 2018, 2019 yillarda O‘zbekiston chempionligini qo‘lga kiritgan. Chim ustida xokkey bo‘yicha O‘zbekiston terma jamoasi a’zosi, sport ustasi.
Tojaliev Jamolddin Alijon o‘g‘li
CHIM USTIDA XOKKEY Chim ustida xokkey sport turi bo‘yicha 2018, 2019, 2021 yillarda O‘zbekiston chempionligini qo‘lga kiritgan. 2020 yilda O‘zbekiston chempionatida faxrli 2 o‘rinni qo‘lga kiritgan. Chim ustida xokkey bo‘yicha O‘zbekiston terma jamoasi a’zosi, sport us.
Komilov Jamshid Ravshanbek o‘g‘li
CHIM USTIDA XOKKEY Chim ustida xokkey sport turi bo‘yicha 2018,2019, 2021 yillarda O‘zbekiston chempionligini qo‘lga kiritgan. 2020 yilda O‘zbekiston chempionatida faxrli 2 o‘rinni qo‘lga kiritgan. Chim ustida xokkey bo‘yicha O‘zbekiston terma jamoasi a’zosi, sport ustasi. .
Murodjon Xolmurotov
VELOSPORT O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan sportchi (2012), Osiyo chempionati sovrindori 2022, 2 karra Olimpiada o’yinlari ishtirokchisi(2012, 2020), ko’plab jahon chempioni ishtirokchisi, Osiyo chempianati g’olibi (2013), Osiyo kubogi sovrindori (2018), Murodjon Xolmuratov 2007-2011-yilla.
Vladimer Tuychiyev
VELOSPORT Osiyo o’yinlari sovrindori (Doxa 2006), Osiyo o’yinlari chempioni (Guanjou 2010)
Iqtisodiy tarbiya (tejamkorlik)
Iqtisodiy tarbiya o‘quvchilarda tejamkorlik, ishbilarmonlik, iqtisodiy hisob-kitob qilish qobiliyatini shakllantiradi. Iqtisodiy tarbiya mazmuni Sharq mutafakkirlari tomonidan muntazam boyitilib, ilmiy asoslab kelingan. Bu borada Al-Xorazmiy matematika fani inson hayotida asosiy o‘rin tutishini alohida ta’kidlaydi. Uning fikricha, kishi hisob ilmini bilishi va o‘z ishiga puxta bo‘lishi kerak. Shunda u o‘z mehnatining (o‘zgalarning ham) natijalarini o‘lchovlar orqali aniqlay olishi mumkin.
A.N.Forobiy “Baxt-saodatga erishuv haqida” asarida shunday yozadi: “Inson o‘z mablag‘ini to‘g‘ri sarflashni bilishi kerak. Pul sarflashda qizg‘anchiqlik qilish xasislikka olib keladi. Pullarni rejasiz ishlatish esa insonni beboshlikka yetaklaydi”. A.Avloniy “Iqtisod deb, pul va mol kabi ne’matlarning qadrini bilmakka aytilur” yana “Hozirgi zamonda maqsadga yetmoq, xalqqa maqbul bo‘lmoq uchun ilm va mol lozimdur” kabi qimmatli g‘oyalarni olg‘a surgan. Masalan, uning quyidagi fikrlarini ko‘raylik: “Amerikaliklar bir dona bug‘doy ekib, yigirma qadoq bug‘doy olurlar, yevropaliklar o‘zimizdan olgan 5 tiyinlik paxtamizni o‘zimizga 25 tiyinga soturlar. Ammo biz osiyoliklar, xususan, turkistonliklar, dumba sotib, chandir chaynaymiz: qaymoq berub, non o‘rniga kesak tishlaymiz, so‘zning qisqasi, hozirgi zamonga muvofiq kishi bo‘lmak uchun ilm va ma’rifat ila barobar iqtisod, insof tugamas sa’i, bitmas g‘ayrat lozimdir”.
Ahmad Yugnakiy “Hibbatul haqoyiq”da: “Mol-mulksiz kishi uchun bilim – bitmas-tuganmas mulkdir, kambag‘al uchun bilim hisob – xatosiz hisobdir”. Bu fikrdan shuni anglash zarurki, inson o‘zining ilmi bilan ijtimoiy hayotga tejamkorlik ko‘nikmalarini shakllantiradi va o‘z hayotini oqilona tashkil qiladi.
Pedagogik mashq
O‘qituvchi ona tili darsining bir qismi bilan tanishing.
O‘qituvchi «So‘z turkumlari» mavzusiga doir mashqlarni bajarishda o‘quvchilarning fan yuzasidan aqliy rivojlanishiga asosiy e’tiborni qaratdi. Natijada o‘quvchilarning aqliy ta’lim-tarbiyasida o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Ba’zan o‘qituvchi dars jarayonida o‘quvchilarga axloqiy tarbiyaga doir tushunchalarni tarkib toptirishga harakat qildi.
Vaziyatni tahlil qiling:
1. O‘qituvchining dars jarayonidagi ish uslubini qanday baholaysiz?
2. Siz o‘z mutaxassisligingizdan dars berish jarВВВВВВВВayonida tarbiyaning qaysi jihatlariga asosiy e’tiborni qaratgan bo‘lardingiz?
3. Umuman fan o‘qituvchisi barkamol avlod tarbiyasini qanday tashkil etmog‘i kerak?
- Barkamol avlod tarbiyasida axloqiy tarbiyaning ahamiyati qanday?
- Mehnat tarbiyasi shaxsni shakllantirishda qanday rol o‘ynaydi va uning mazmunini asoslang?
- Barkamol shaxs nima uchun estetik tarbiyalanishi kerak? Uning shaxs shakllanishidagi ahamiyatini asoslang?
- Barkamol avlod tarbiyasida jismoniy tarbiya qanday ahamiyatga ega va uning mazmunini asoslang?
- Shaxs shakllanishida iqtisodiy tarbiyaning o‘rni qanday, uning maqsad va vazifasi nimadan iborat?
- Barkamol avlodni axloqiy, mehnat, estetik, jismoniy va iqtisodiy tarbiyalashda qanday muammolar mavjud?
- Sizningcha, bu muammolarni qanday hal etsa bo‘ladi?
9-MAVZU: O‘QUVCHI SHAXSINING RIVOJLANISHI VA TARBIYA
- Shaxs rivojlanishining pedagogik asoslari haqida umumiy tushuncha.
- Individ, shaxs va shaxs tabiatining o‘ziga xos xususiyatlari farqlanishi.
- Shaxs rivojlanishiga ta’sir etuvchi biologik va ijtimoiy omillar.
Tayanch tushunchalar: Inson, shaxs, individ, shaxsning indvidualligi, o‘z xususiyati va sifatlari, ruhiy jihatdan taraqqiy etish, o‘zini ongli zot deb hisoblashi, qiziqish, layoqat, xarakter, munosabat, rivojlanish, kamolot, o‘sish, tirik biologik mavjudod, o‘zgarish, shakllanish, vaznning oshishi, suyak-muskul tizimi, nerv funksional faoliyat, aql-zakovat.
Odam shaxs bo‘lmog‘i uchun ruhiy jihatdan taraqqiy etgan o‘z xususiyat va sifatlari bilan boshqalardan farq qilmog‘i lozim. Har bir odam shaxs sifatida turlicha namoyon bo‘ladi. U o‘zining xarakteri, qiziqishi va qobiliyati, aqliy rivojlanganlik darajasi, ehtiyoji va mehnat faoliyatiga munosabati bilan farqlanadi. Bular shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lib, ana shu ruhiy xususiyatlar rivojlanib, ma’lum bir bosqichga yetsagina u mukammal, kamol topgan inson bo‘ladi. Shaxsning ijtimoiy voqelikka, mehnatga, kishilarga, jamiyatga bo‘lgan munosabati turlicha.
Shaxs bo‘lish uchun nimalar zarur? Odam ijtimoiy mavjudod sifatida shaxs nomini olishi uchun unga ijtimoiy iqtisodiy hayot va jamiyat kerak.
Rivojlanish nima? Inson tirik biologik mavjudoddir. Demak, uning rivojlanishida tabiat, biologik va ijtimoiy iqtisodiy qonuniyatlar uzviy ta’sir etadi, insonni kamol toptiradi. Odamning mukammal inson bo‘lib yetishuviga o‘zining maqsad asosidagi xatti-harakati muhimligini esdan chiqarmaslik zarur.
Inson hayot faoliyati davomida o‘zgarib, shakllanib, rivojlanib boradi. Bolalik, o‘smirlik va o‘spirinlik davrlarida rivojlanish nihoyatda kuchli bo‘ladi.
Inson bo‘lib tug‘ilgan har qanday odam ham shaxs bo‘la oladimi? Shaxs bo‘lishi uchun nimalar kerak? Odamning ijtimoiy mavjudod sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy hayot sharoitlari va maqsadga qaratilgan tarbiya kerak bo‘ladi. Ana shular ta’siri ostida odam inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.
Odam bolasining shaxs sifatida rivojlanishi, uning har tomonlama kamolga yetishishining samarali bo‘lishini ta’minlash uchun pedagogika fani shaxs rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini, unga ta’sir etuvchi omillarni, rivojlanish jarayoniga taalluqli davrlarni aniqlash kerak. Shuningdek, bola shaxsining rivojlanishida ta’lim-tarbiya va faollik rolini ham aniqlash lozim.
Shaxsning fazilatlarini to‘g‘ri ko‘rish va bexato baholash uchun uni turli munosabatlar tizimiga qo‘yib kuzatish zarur. Ana shundagina shaxsning ijtimoiy xulqi, ma’naviy qiyofasi, insoniy fazilatlari ro‘yobga chiqadi. Demak, shaxsni rivojlantirish vazifasini to‘g‘ri hal qilish uchun uning xulqiga ta’sir etuvchi omil (faktor)larning tabiatini, shaxsning xususiyatini yaxshi bilmoq kerak.
Yuqoridagi omillarga asoslanib rivojlanishga quyidagicha ta’rif berish mumkin: Rivojlanish deb bola vaznining oshishi, suyak va muskul tizimining, jinsiy tanosil a’zolarining, nerv-funksional faoliyatining kamol topishi hamda aql-zakovatning shakllanishiga aytiladi.
“Dunyoda mavjud bo‘lgan jami borliq – deb yozgan edi Ibn Sino, – o‘z tabiatiga ko‘ra kamolot sari intiladi. Kamolot sari intilish esa o‘z mohiyati e’tibori-la yaxshilikdir”. Ayniqsa, inson tirik mavjudod sifatida kamolotga yetishga doimo intiladi.
“Odam – deydi buyuk mutafakkirimiz A.R.Beruniy, – tabiati jihatidan bir-biriga zid a’zolar qo‘shilmasidan tarkib topgan murakkab tanaga ega. va shu boisdan uning holati o‘z xarakteriga ko‘ra xilma-xil va turli-tuman bo‘ladi”. Haqiqatan ham hatto egizak tug‘ilgan chaqaloqlarning ham bir-biridan farq qiladigan xususiyatlari, sifatlari hayotda isbotlangan. Ayniqsa, ularning xarakteri bir-birlaridan tubdan farq qiladi. Individning shaxs darajasiga ko‘tarilishi uchun unga ko‘rsatiladigan ta’sirlar hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Uning rivojlanishi uchun eng avvalo, inson sifatida tug‘ilishi, sharoit, tarbiya singari ta’sirlar mavjud bo‘lmog‘i zarur. Agar bunday ta’sirlar ko‘rsatilmasa, u nobud bo‘ladi. Uning rivojlanishi uchun vaqt, tabiiy qulay sharoit va unga ko‘rsatiladigan tarbiya zarur bo‘ladi.
Shaxsning kamol topishida va uning xulqida ijtimoiy va biologik omillarning kuchi doimo ham bir xil bo‘lavermaydi. Chunki uning xulqiga, munosabatlariga, aloqalariga, yoshi, bilimi, odatlari, tajribasi va nihoyat, vaziyat ham ta’sir etadi. Masalan, bir xildagi ta’sirga turli bola turlicha munosabatda bo‘ladi, bu ayni paytda, bolaning ehtiyoji qandayligiga ham bog‘liq. Berilib shaxmat o‘ynayotgan bolaga endi bo‘ldi qilinglar degan ta’sir ularga ta’sir qilmasligi mumkin.
Xo‘sh, bolalardagi o‘ziga xoslikni, ular ruhiy jarayonlarining turlicha bo‘lishini, xulqidagi farqlarni qaysi omillar belgilaydi? Biologik omilmi, ijtimoiy omilmi yoki ta’lim-tarbiya omilimi?
Shaxs rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar
Pedagogika fani shaxsning kamolatiga yetishning murakkab va ziddiyatli jarayon deb beradi. Shaxsning kamolga yetishishida nasl – irsiyat (biologik), ijtimoiy muhit, maqsadga muvofiq amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiya va o‘zining mustaqil faoliyati ham muhim ahamiyatga ega. Shaxs qanday jamiyatda yashasa, o‘sha jamiyat hayotidagi qonun-qoidalarga asosan kamol topadi. Agar shu jamiyatning moddiy va ma’naviy boyliklari yuksak bo‘lsa, u shaxsga shu qadar katta ta’sir ko‘rsatadi yoki aksincha, ikkinchi tomondan esa, shaxs faoliyati davomida mehnat orqali o‘z moddiy va ma’naviy boyligini yaratish jarayonida ongini, hayotini, turmush sharoitini ham yaxshilab boradi.
Odam atrofni ob’ektiv borliqni ko‘proq bilgani sari onglilik darajasi o‘sadi, fikrlash doirasi kengayadi, yangi ong va ko‘nikmalarni egallaydi va o‘zini takomillashtirib boradi. Demak, shaxsning kamolga yetishuvi jamiyat rivojiga chambarchas bog‘liq.
Irsiyat. Irsiyat deganda, bolaga ota-ona va umuman yaqin ajdodlardan ya’ni, nasldan-naslga o‘tadigan biologik xususiyat va o‘xshashliklar tushuniladi.
XVI asr falsafasida preformizm oqimi namoyondalarining fikricha, odam bolasi ona pushtidaligidayoq insonga xos barcha xususiyatlarga ega bo‘ladi, rivojlanishi esa shu xususiyatlarning miqdoriy ko‘payib borishidan iboratdir.
XX asrda bixeviorizm nazariyasiga AQSH pedagogi va ruhshunosi E.Tridayk asos soldi. Uning fikricha, shaxsning barcha xususiyatlari, xususan ong va aqliy qobiliyati ham nasldan-naslga o‘tadi, go‘yo odamning ko‘zi, tishlari va barmoqlari kabi aqliy qobiliyat ham tabiatan berilgandir. Ularning fikri to‘g‘ri bo‘lsa, odam ham daraxt singari o‘sishi yoki tabiiy holda tarbiyalanishi lozim edi.
Amerikalik pragmatik pedagogikaning otaxoni D.Dyun va hozirgi davomchisi A.Kombas va boshqalar ham shaxsning rivojlanishini biologik nuqtai nazardan asosladilar. “Haqiqiy tarbiya tashqaridan kiritiladigan narsa emas, u odam bilan dunyoga kelgan xususiyat va qobiliyatni o‘stiradi”, deydi D.Dyun.
Biogenetiklar (Bolduin, Chemberlin, Stenli Xoll va b.) XX asr boshlarida bolaning ruhiy jihatdan o‘sishini, zoologlar F.Myuller va E.Gekkellar tomonidan kashf qilingan biogenetik qonun asosida boradi, degan fikrni ilgari suradilar. Biogenetik qonun “Ontogenez filogenezni takrorlaydi” deb ta’riflanadi. Ma’nosi –har bir organizm o‘zining embrional taraqqiyotida o‘zidan avvalgi (oldingi) barcha bosqichlarni takrorlaydi, ya’ni indvidual organizm o‘zining tuxum hujayra holatidan mukammal holatga yetguncha boshidan kechiradigan qator shakllarni shu organizm ajdodlari bosib o‘tgan juda ko‘p shakllarining qisqa, ixcham takrorlanishi demakdir.
Avstraliyalik ruhshunos K.Byuller hatto bolaning aqliy jihatdan o‘sishini ham irsiyatga bog‘laydi. Boshqa chet el ruhshunoslari bolaning ruhiy taraqqiyotida tana tizilmalaridagi endokrin apparati (ichki sekretsiya bezlari)dagi o‘zgarishlar katta ahamiyatga ega, deb biladilar.
Ayrim pedagog va ruhshunoslar orasida bolaga boshqacha qarash ham mavjud. Ularning fikricha, insonning kamoloti ikki omilga – irsiyat va ijtimoiy muhitga bog‘liq. Irsiyat o‘zgarmaydi, ijtimoiy muhit hamma davrlar uchun o‘zgarmasdir.
Pedalogiya ta’limotiga ko‘ra bolaning kamol topishi, hatto kelajagi faqat irsiyatga va o‘zgarmas muhitga bog‘liq.
Antropologiya fani yutuqlariga asoslanadigan bo‘lsak, tarixiy, ijtimoiy taraqqiyot natijasida odamning anatomik, fiziologik belgilar (odamning kalla suyagi, qo‘li, oyoqlari, aqliy qob
iliyatlari ham) o‘zgarishi mumkin. Demak, bola shaxsining rivojlanishiga naslning ta’siri deganda, ota-onaga, avlod-ajdodlarga o‘xshashlikni ifodalovchi biologik belgilarning takrorlanishini tushunmoq kerak. Har bir bola ota-onasidan meros sifatida biologik ko‘rinishlarga (tananing tuzilishi, sochining, ko‘zining, terisining rangi, bo‘yi-basti) ega bo‘lib dunyoga keladi. Bular jismoniy xususiyatlardir. Bu haqda I.A.Karimov “Odam tabiiy omillarga – ko‘ra o‘zi mansub bo‘ladigan irq va ellatni tanlay olmaydi. Ota-onani tanlay olmaydi. Lekin dunyoqarashni, axloqni, ma’naviyatni o‘zi, hech kimning tazyiqisiz va ayniqsa, zo‘ravonliksiz tanlab olishi mumkin va lozim” – degan edi. Shuningdek, oliy nerv faoliyatining ko‘rinishlari (xolerik, sangvenik, flegmatik, melanxolik) ham tug‘ma bo‘lib o‘tadi, bu fiziologik xususiyatlardir. Ayni vaqtda bolaga, insonlarga xos xususiyatlar ham irsiyat yo‘li bilan tug‘ma o‘tadi. (Masalan, aqliy yoki jismoniy mehnat qilishi, nutqning rivojlanishi va h.). Ammo bular tug‘ma imkoniyatlar bo‘lib, ularning rivojlanishi uchun inson bolasi insoniy muhit, odamlar orasida yashab, ular bilan aloqa qilishi, ijtimoiy mehnatda ishtirok etmog‘i lozim. Chunki inson biologik mavjudod sifatida emas, balki ijtimoiy mavjudod sifatida rivojlanadi va kamolga yetadi.
- Pedagogika shaxs rivojlanishi muammosi qanday asoslangan?
- Shaxs rivojlanishi nima? Uni pedagogik jihatdan tahlil qiling va shaxs kamolotining sifatlarini sanab ko‘rsating?
- Individ, shaxs va shaxsning indvidual xususiyatlari hamda ularning mazmunini asoslab ko‘rsating?
- Shaxs rivojlanishida qanday omillar mavjud? Ularning mazmunini qanday tushunasiz?
- Irsiyat shaxsning shakllanishida qanday rol o‘ynaydi?
10-MAVZU: SHAXS RIVOJLANISHIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR VA O‘QUVCHI SHAXSINING RIVOJLANISH DAVRLARI
1. Shaxs rivojlanishida muhit.
2. Shaxs rivojlanishida ta’lim tarbiyaning ta’siri.
3. Shaxsiy faollikning ahamiyati.
4. Shaxs rivojlanishining davrlarga ajratilishi va ularning mazmuni.
Tayanch tushunchalar: tabiiy muhit, ijtimoiy va oilaviy muhit, irsiy belgilar, tarbiya, hayvonlar muhiti, hal qiluvchi omil, faktor, ta’lim-tarbiya, shaxsiy faollik, karta o‘ynash, so‘kinish, chekish, anatomiya, fiziologiya, ruhshunoslik, yosh xususiyati va davrlari, jo‘shqinlik, taqlid, intellektual bilish, mantiqiy fikrlash.
Muhit. Fiziologiya va ruhshunoslik fanining ko‘rsatishicha, inson bolasi tayyor qobiliyat bilan emas, balki biror-bir qobiliyatning ro‘yobga chiqishi va rivojlanishi manbai – layoqat bilan tug‘iladi. Layoqat o‘zicha rivojlana olmaydi, uning rivojlanishi uchun qulay muhit kerak. Muhit deganda kishiga ta’sir etadigan tashqi voqealarning yig‘indisini tushunamiz.
Sa’diyning fikricha qobiliyatli va kam qobiliyatli bolalar bo‘ladi, ammo qobiliyat o‘z-o‘zidan rivojlanmaydi. Uning rivojlanishi uchun bolani tarbiyalash kerak, tarbiya bo‘lmasa, boladagi bor qobiliyat ham yo‘qoladi. Uning kamol topishi uchun kamolotga asos bo‘ladigan qobiliyat negiz bo‘lishi kerak. Sa’diy o‘z fikrining isboti uchun “Guliston” asarida “Bir vazirning takasaltang o‘g‘li bor edi. Vazir o‘g‘lini bir donishmand huzuriga eltib: Shuni tarbiya qil, shoyad aqli kirib, odam bo‘lsa – deydi. Donishmand vazirzodani uzoq muddat tarbiya qildi, foydasi bo‘lmadi. Bolaning otasiga bir odam orqali: O‘g‘ling odam bo‘lmadi, meni ham aqldan ozdirdi – deb xabar qildi”. Sa’diy bu voqeadan shunday xulosa chiqaradi:
Qobiliyat bo‘lsa aslida,
Tarbiya unga qiladi asar.
Qancha urinsa bo‘lmas sayqali,
Temir aslida bo‘lmaydi gavhar.
“Qobiliyatli odamni tarbiya qilmaslik – zulmkorlik va noqobil odamga tarbiya hayfdir. Tarbiyangni ayab unisini nobud qilma, tarbiyangni bunisiga zoye ketkazma”, – deb ta’kidlagan A.Navoiy hazratlari. Bundan tarbiyaning natijasi odamni qobiliyatlilik darajasiga bevosita bog‘liqligi asoslanmoqda. Masalan, qobiliyati bo‘lmagan insonni aqlli mehnat qilishga yo‘llash ijobiy natija bermasligini ta’kidlash kerak yoki biror kasbni egallashga ham bu g‘oyani tadbiq etish mumkin. Bunga tabiiy muhit (geografik), ijtimoiy muhit, oila muhiti (mikromuhit) va boshqalar kiradi va ular bolaning rivojlanishiga alohida ta’sir ko‘rsatadi. Agar bola o‘z tug‘ma layoqatiga mos sharoitda o‘sib, zarur faoliyat bilan shug‘ullansa, layoqat erta ko‘rinib rivojlanadi, aksincha, bunday muhit bo‘lmasa, yo‘q bo‘lishi yoki “mudroq”ligicha qolib ketishi mumkin. Demak, boladagi irsiy belgilarning o‘sishi, kamol topishi insonlar muhiti, yashash sharoiti va tarbiyaga bog‘liq desak bo‘ladi. Bunga tarixda misollar juda ko‘p. A.Navoiy onasidan shoir, Eynshteyn fizik, Ulug‘bek astronom, Ibn Sino tabib bo‘lib tug‘ilmagan, albatta.
Inson bolasi, agar ijtimoiy muhitga emas, boshqa muhit, aytaylik hayvonlar muhitiga tushib qolsa, odamlarga xos sifatlar shakllanmasligi mumkin. Masalan: 1920-yil hindistonlik doktor Sing Kalkuttaning janubiy-g‘arbidagi Midnapur shahri yaqinida bo‘ri uyasidan ikkita bo‘ri bolasi bilan ikkita qizchani topib olgan. Ularning biri 7-8 yoshda, ikkinchisi 2 yoshlar chamasida edi. Amala (kichigi) bir yildan so‘ng vafot etdi. Kamola esa 1930-yilgacha yashadi. Odob, axloq, xulqiy sifatlar – shaxsning barcha ruhiy sifatlari faqat muhit va tarbiyaning o‘zaro ta’siri asosida vujudga keladi. Shuning uchun irsiyat rivojlanishga ta’sir etadi, ammo hal qiluvchi omil bo‘la olmaydi.
Ta’lim-tarbiyaning ta’siri. Jamiyatning bolalar ongiga ta’sir o‘tkazishi, asosan, ta’lim-tarbiya orqali amalga oshiriladi. Inson kamolotida ta’lim-tarbiya yetakchi rol o‘ynaydi. Chunki:
1. Ta’lim-tarbiya jarayonida kishi organizmining o‘sishi uchun muhitning stixiyali ta’sir bera olmaydigan narsalarini o‘rganib oladi. Masalan, tilni odamlarning ta’sirida o‘rganib olish mumkin. Lekin o‘qish, yozishni maxsus ta’lim orqali o‘rganadi.
2. Ta’lim-tarbiya yordamida, hatto kishining ba’zi tug‘ma kamchiliklarini ham kerakli tomonga o‘zgartirish mumkin. (ko‘r, kar, soqov).
3. Ta’lim-tarbiya yordamida muhitning salbiy ta’siri natijasida yuz beradigan kamchiliklarni ham tugatish mumkin. (karta o‘ynash, so‘kish, chekish va h.).
4. Ta’lim-tarbiya natijasida bolada bilim, ko‘nikma va malakalar hosil bo‘libgina qolmay, balki dunyoqarash ham shakllanadi, kamolotga yetib boradi. Bilimlarning egallanishi uning jismoniy va ma’naviy jihatdan o‘sishiga yordam beradi. Masalan, Sarimsoqov 29 yoshida akademik, N.I.Lobachevskiy 14 yoshida Qozon universitetiga o‘qishga kirgan, 23 yoshida professor darajasiga erishgan. O‘zbek olimlaridan Shavkat Alimov, Shavkat Ayupov, va Rahim Hayitovlar ham shu yoshlarda professorlik nasib etgan.
Shaxsiy faollikning ahamiyati. Qobiliyat va iste’dodning ro‘yobga chiqishida insonning muayyan faoliyatga qiziqib qarashi bilan bir qatorda uning o‘z uyida tinmay ishlashi, mehnat qilishi shart. Albatta, bola buning mohiyatini dastlab yoshlik paytida anglab yetmaydi, shuning uchun uni yo‘naltirish bevosita tarbiya natijasida olib boriladi. Masalan, mashhur grek notig‘i Demosfenning (er.avval IV asr) omma orasidagi dastlabki nutqlari muvaffaqiyatsizlikka uchragan, uni hatto masxara qilishgan. U duduq, ovozi xasta, qisqa-qisqa nafas oladigan kishi edi. Lekin u aktyor Satirning maslahati bilan o‘z nutqidagi kamchiliklarni tuzatdi. U o‘z kamchiliklarini tuzatishda irodalilik va qat’iyatlilik ko‘rsatdi: u og‘ziga mayda toshlar va sopol parchalarini solib, so‘zlarni talaffuz qilishni mashq qildi, dengiz bo‘yida to‘lqinlar shovqinida nutq so‘zladi, oyna oldida turib yuz harakatlarini bir maromga keltirdi. Uy shiftiga qilichini osib qo‘ydi, u odati bo‘yicha yelkasini har uchirganda, qilich sanchilardi. U haftalab uydan chiqmay notiqlikni o‘rgandi. Uydan chiqmaslik uchun sochining yarimini qirdirib tashladi. Bunga o‘xshash misollarni ko‘plab keltirish mumkin. Masalan, A.Navoiy, I.Sino qund bilan kitob mutolaa qilganlar, A.Temurning harbiy san’atini egallash borasidagi mehnatlari fikrimizning dalilidir.
Bolalarning yosh davrlari xususiyatlari tavsifi
Bolalarni to‘g‘ri tarbiyalash, samarali o‘qitish uchun bola rivojlanishiga doir o‘zgarishlarni, yosh davrlariga xos xususiyatlarni bilish va hisobga olish lozim. Chunki ularning o‘sishi, rivojlanishi, ruhiy jihatdan taraqqiy etishi turli yosh davrlarida turlicha bo‘ladi. Agar o‘qituvchi, tarbiyachi bolani har tomonlama tarbiyalashni maqsad qilgan bo‘lsa, u holda bolani ham har tomonlama bilishi lozim. O‘qituvchi bolani yaxshi bilsa, unga pedagogik ta’sir ko‘rsatish usullarini ham biladi.
Pedagogika, tibbiyot, bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi, psixologiya fanlari yutuqlari va ularning tavsiyalariga ko‘ra bolalarning yosh davrlarini quyidagicha guruhlashtirish qabul qilingan:
1. Go‘daklik davri – chaqaloqlik davri (bir yoshgacha bo‘lgan davr).
2. Yasli davri – 1 yoshdan 3 yoshgacha.
3. Maktabgacha tarbiya yoshi – 3 yoshdan 6-7 yoshgacha.
4. Maktab yoshidagi kichik o‘quvchilar – 6-7 yoshdan 11-12 yoshgacha.
5. O‘rta maktab yoshidagi o‘quvchilar (o‘smirlar) – 12 yoshdan 15-16 yoshgacha.
6. O‘spirinlik davri (O‘rta maxsus kasb-hunar yoshidagi bolalar) – 15-16 yoshdan 18-19 yoshgacha.
Ma’lum bir yosh davriga xos bo‘lgan anatomik, fiziologik va ruhiy xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi. Yuqorida ta’kidlanganidek, yosh xususiyatlari va davrini ikkinchi bir xususiyatlardan ajratuvchi chegara yo‘q. Biz faqat boladagi o‘zgarishlarga nisbatan qiyoslab davrlarga ajratamiz. Ularga qisqacha izoh beramiz. Bundan maqsad bo‘lajak mutaxassislar har bir davr haqida ilmiy pedagogik ma’lumotga ega bo‘lish va tajribada qo‘llashdan iborat.
1. Go‘daklik davri. Bola tug‘ilgan paytda maza-ta’mni biladi, issiq va sovuqni sezadi. Asta-sekin uning boshqa sezgilari ham o‘sa boradi. 3 oylik bo‘lganda buyumlarni farqlaydi, o‘ziga yaqin kishilarni ko‘rsa, xursand bo‘ladi. 6-8 oylik bo‘lganda rang va shakllarni ham farqlaydi. Rangli o‘yinchoqlarni xush ko‘radi.
11-12 oyligidayoq atrofdagi kishilarni tanishdan tashqari, aytilishi oson bo‘lgan so‘zlarni talaffuz qiladi, nutqi o‘sa boshlaydi.
2. Yasli davri. Bu davr jismoniy o‘sish, yo‘lga kirish-yurish davri ham deyiladi. 2 yoshida ancha murakkab o‘yinlarni ham qiziqib kuzatadi. Bolalar o‘yin orqali bir-birlari bilan aloqa bog‘laydilar, tasavvur, fikrlash kuchayadi, nutqi o‘sadi. Endi u jumla va undan gap tuzadi. Bolalarni tarbiya qiluvchi katta kishilarning yurish-turishi va odobi bolalar ruhiyatiga ta’sir qiladi. Bolani lozim bo‘lgan vaqtda maqtash, diqqatini ijobiy faoliyatga tortish, yomon ishlardan ehtiyot qilish, yomon so‘zlarni eshitishdan uzoqlashtirish, urishmaslik yo‘llarini o‘rgatish, ularga ta’sir ko‘rsatish usullaridan hisoblanadi.
3. Maktabgacha tarbiya yoshi. Bu davr bolaning aqliy va jismoniy jihatdan tez o‘sishi, dunyoni bilish, atrof muhitga o‘z munosabatini bildirish istagi kuchayib borayotgan davrdir. Shu sababli, ota-onalar va tarbiyachilarning bolalarni to‘g‘ri kamolga yetkazishga alohida e’tibor berishlari lozim. Ularni tarbiyalashda:
a) sog‘ligi haqida, tartib va gigiyena talablariga;
b) o‘yin mashg‘ulotlari, so‘z, musiqa, ekskursiya, badiiy va jismoniy tarbiyaga;
v) o‘zini tuta bilish, do‘stlik-birodarlikni o‘rniga qo‘yish, kattalarga hurmat, o‘yin qoidalarini buzmaslik, buyumlarni asrash va boshqalarga o‘rgatish muhimdir.
Bu davrda bolalarning bo‘yi har yili o‘rtacha 6 sm, og‘irligi 1-2 kg o‘sadi. Suyak, muskul tizimi yumshoq, egiluvchan bo‘ladi. Shuning uchun ularni toliqtirmaslik kerak. Ularning asosiy faoliyati o‘yin hisoblanadi. O‘yinlar rang-barang bo‘lishi va jamiyat maqsadlaridan kelib chiqib tashkil etilishi juda muhim.
4. Maktab yoshidagi kichik o‘quvchilar. Bolani qachondan boshlab maktabga berish muammosi pedagogikaning eng muhim masalalaridandir. Ota-onalar va o‘qituvchilar maktabga keladigan bolalarni yaxshi o‘rganishlari va to‘g‘ri xulosaga kelishlari juda ham muhim. Endi bog‘chadagi o‘yin faoliyati o‘rnini tizimli majburiy vaqt bilan bog‘liq o‘qish faoliyati egallaydi. Bu yoshdagi o‘g‘il va qiz bolalar jismoniy jihatdan tekis o‘sadi. Bo‘yi o‘rtacha 120 sm, og‘irligi 25 kg bo‘ladi. Ko‘krak qafasi va umurtqa pog‘ona suyaklari qotmaganligi uchun ular tez shikastlanadilar. Ular tez o‘sadi. Ularning bosh miyasi kattalarnikiga tenglashsa ham, tuzilishi jihatdan farqlanadi. Nafas yo‘li va diafragmasi bo‘sh rivojlanadi, shu tufayli, ular harakatsiz qolsalar nafas olish sust bo‘lib, tana a’zolarining kislorod bilan ta’minlanishi yomonlashadi. Ularning yuragi ikki barovar qon chiqaradi. Yurak urishi minutiga 90-92 martaga to‘g‘ri keladi.
O‘qish mehnatining ta’siri ostida bolaning barcha ruhiy faoliyati ixtiyoriy diqqat, ixtiyoriy xotira, ixtiyoriy idrok (ma’lum maqsad asosida voqea va hodisalarni kuzatish), tafakkurni ixtiyoriy idora etish va u bilan bog‘liq bo‘lgan nutq, his-tuyg‘u, iroda kabi ruhiy jarayonlar rivojlanadi.
Bolalarning xohishini 2 soatdan yoki 3 oydan keyin bajarishni va’da bersangiz ular ko‘naveradi. Bolalarni vaqtning qadriga yetishiga, vaqtni aniqlash va uni bekor o‘tkazmaslikka va darsdan kechikmaslikka o‘rgatish ma’qul. Keyinchaldik kunlik rejimga o‘rgatish kerak. Bolalarni kuzatuvchanlikka o‘rgatish orqali bilish qobiliyatini o‘stirishga erishish mumkin. Ularning tasavvuri o‘qiganlarini, ko‘pincha, harfma-harf, to‘g‘ri ma’noda anglaydilar. Bu yoshdagi bolalarning xotirasi juda kuchli taraqqiy etgan, xotiraga olish, o‘qib olish ancha o‘sgan bo‘ladi. 1-4 sinf o‘quvchilarining talab va qiziqishlari, odat va sezgilari, tasavvur va tushunchalari, hayotiy faoliyatlari, diqqat-e’tiborlari, tirishqoqliklari bir-biridan farq qiladi. Shu bilan birga, ular orasida duduq, ko‘zi yaxshi ko‘rmaydigan, qulog‘i yaxshi eshitmaydigan, ovozi xasta, xotirasi past o‘quvchilar ham uchraydi. Bunday vaqtda o‘qituvchining vazifasi bolalarning barcha ijobiy intilishlarini o‘z vaqtida anglash, ularni kamol toptirishdan iboratdir.
9 sinf jismoniy tarbiya darslik
Chora-tadbirlar
Amalga oshirish mexanizmi
Bajarish muddati
Moliyalashtirish manbai
Ijro uchun
mas’ullar
I. Oilalarda uzluksiz ma’naviy tarbiyani amalga oshirish
Jamiyatda milliy tarbiya an’analari, qadriyatlarini tiklash, oila institutini mustahkamlash, rivojlantirish, zamonaviy oila ma’naviyati mezonlarini joriy etishga qarati�gan fundamental, amaliy va innovatsion tadqiqotlarni tashkil etish, moliyalashtirish, o‘tkazish hamda tadqiqot natijalarini hayotga tatbiq etish.
1.Fundamental, amaliy va innovatsion tadqiqotlar loyihalarini ishlab chiqish.
2.Tadqiqot loyihalarini moliyalashtirish va amalga oshirish.
3.Tadqiqot natijalari bo‘yicha risolalar, o‘quv-metodik qo‘llanmalar, kitoblar chop etish, multimedia mahsulotlarini tayyorlash.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Innovatsion rivojlanish vazirligi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Oiladagi ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash maqsadida yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash, oiladagi nizoli holatlarni hal etishning huquqiy va pedagogik-psixologik asoslarini o‘rgatish, ajralishlarning oldini olishda “Ota-ona farzandini voyaga etguniga qadar boqish va tarbiyalash uchun javobgar” prinsipiga asoslangan “Ota-onalik — baxt va burch” targ‘ibot tadbirlarini tashkil etish.
1. Targ‘ibot tadbirlari rejasini ishlab chiqish.
2020-yil
3 — 20-fevral
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
“Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi,
O‘zbekiston Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi
2. Targ‘ibotchilar guruhini shakllantirish.
3. Targ‘ibot tadbirlarini manzilli tashkil etish.
Jamiyatda ijtimoiy-ma’naviy muhitni sog‘lomlashtirish, farzand tarbiyasi, oilaviy qadriyatlarimizga zid bo‘lgan turli ma’naviy tahdidlarga qarshi mafkuraviy immunitetni shakllantirishga qaratilgan profilaktik tadbirlarni tashkil etish.
1. Oilaviy qadriyatlarga zid bo‘lgan ma’naviy tahdidlarni aniqlash.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi
2. Ma’naviy tahdidlarning profilaktikasi bo‘yicha reja ishlab chiqish.
3. Maxsus soha vakillaridan iborat ekspertlar guruhini shakllantirish.
4. Profilaktik tadbirlar tashkil etish.
Uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasi asosida homilador ayollar, yosh onalar, qaynonalar o‘rtasida ijtimoiy-pedagogik, psixologik turkum suhbatlar, uchrashuvlar, seminarlar dasturlarini tashkil etish.
1. Mas’ul tashkilotlar vakillaridan iborat ekspertlar guruhini shakllantirish.
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi, “Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti, Sog‘liqni saqlash vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. Ijtimoiy–pedagogik, psixologik suhbatlar dasturini ishlab chiqish.
3. Jadval asosida suhbatlarni o‘tkazish.
Ota-onalar tarbiyasida bo‘lgan 3 yoshgacha bolalar uchun mo‘ljallangan alla, ertaklardan to‘plam holida audio va videomateriallar yaratish.
1. Mutasaddi tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
“Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti, Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi,
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, “O‘zbekkino” Milliy agentligi
2. Bolalar uchun mo‘ljallangan alla, ertaklar to‘plamlarini shakllantirish.
3. To‘plamning audio va video materiallarini yaratish.
4. Tayyorlangan to‘plamni elektron tarzda tarqatish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi huzurida Uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasini amalga oshirish jarayonini muvofiqlashtiruvchi “ Ma’naviy tarbiya ” respublika jamoatchilik kengashini tashkil etish.
1. “ Ma’naviy tarbiya ” respublika jamoatchilik kengashi nizomini ishlab chiqish.
2020-yil
15-yanvar —
20-aprel
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Kengash a’zolari tarkibi ro‘yxatini shakllantirish va tasdiqlash.
3. Mamlakatda amalga oshirilayotgan uzluksiz ma’naviy tarbiya jarayonini muntazam o‘rganish, mas’ul tashkilotlar tomonidan zarur topshiriq hamda vazifalarni amalga oshirish.
Mamlakatimizda bolalar uchun ishlab chiqarilayotgan va xorijdan kirib kelayotgan kiyimlar, o‘yinchoqlar, qo‘g‘irchoqlar, kompyuter o‘yinlari, matbaa va maishiy mahsulotlarning ma’naviy, tarbiyaviy, g‘oyaviy, tibbiy-gigiyeniktahlillarini olib borish va tegishli vazirliklar va idoralarga takliflar kiritib borish.
1. Tegishli tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Ichki ishlar vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi,
Davlat bojxona qo‘mitasi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Tahlillar natijalari bo‘yichamonitoring va nazoratni tashkil etish.
3. Ishchi guruh tomonidan doimiy ravishda tahliliy natijalar asosida tegishli idora va tashkilotlarga takliflar kiritib borish.
Oilalarda mehr-oqibat, odamiylik, ota-onalarga hurmatva sadoqat kabi fazilatlarni mustahkamlash, farzand tarbiyasiga bo‘lgan e’tibor va mas’uliyatni kuchaytirishga qaratilgan “ Oilada farzand tarbiyasiga e’tibor”, “Mening farzandim — Vatanim faxri!” mavzularida teleko‘rsatuv va radioeshittirish turkumini yaratish.
1. Mutasaddi tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi,
O‘zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi,
Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi
2. Turkum teleko‘rsatuv va radioeshittirishlar ssenariylarini ishlab chiqish .
3. Teleko‘rsatuvlar va radioeshittirishlarni doimiy ravishda efirga uzatib borish.
Farzandlarimizni xalqimizga xos yuksak ma’naviy qadriyatlar asosida tarbiyalash, ular qalbida milliy axloqiy fazilatlarni qaror toptirish maqsadida “Bir bolaga yetti qo‘shni — ota-ona” an’anasini tiklash, jamoatchilikning tarbiyaviy mas’uliyatini oshirishga qaratilgan ijtimoiy tarmoqlarda xeshteglar tashkil etish.
1. Xeshteg loyihalarini ishlab chiqish.
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi, “Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston yoshlar ittifoqi
2. Xeshteglarni ijtimoiy tarmoqlarda doimiy ravishda ommalashtirish.
Uzluksiz ma’naviy tarbiya amaliyotida to‘plangan ijobiy tajribani ommalashtirish maqsadida:
“Yosh ota-ona kitobi” metodik qo‘llanmasini tayyorlash;
“Milliy tarbiya maktabi” rukni ostida multimediali taqdimotlar turkumini yaratish.
1. Mutasaddi tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, “Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti,
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar
va Toshkent shahar hokimliklari
2. Ishchi guruh tomonidan “Yosh ota-ona kitobi” metodik qo‘llanmasini tayyorlash.
2020-yil
3-fevral —
4-mart
3. “Tarbiya maktabi” rukni ostida multimediali taqdimotlar turkuminiishlab chiqish.
4. Uzluksiz ma’naviy tarbiya amaliyotida to‘plangan ijobiy tajribani ommalashtirish.
II. Maktabgacha ta’lim tizimida uzluksiz ma’naviy tarbiyani amalga oshirish
Uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasi asosida 3 — 6 (7) yoshli bolalarni ma’naviy tarbiyalash, ularda shaxsiy fazilatlar, jumladan, o‘z tuyg‘ularini boshqarish, milliy an’analarga qiziqtirish, yaqinlarga g‘amxo‘rlik qilish kabi ehtiyojlarni shakllantirishga qaratilgan “Baxtli bola ma’naviyat�” kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. “Baxtli bola ma’naviyati” kompleks chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqish va tasdiqlash.
2020-yil
13 — 30-mart
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Maktabgacha ta’lim vazirligi
2. Reja asosida “Baxtli bola ma’naviyati” kompleks chora–tadbirlarni amalga oshirish.
Ota-onalar va tarbiyachilarning bola tarbiyasi borasidagi bilim, ko‘nikma, malaka va kompetensiyalarni oshirishga qaratilgan ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalariga asoslangan hududiy o‘quv-treninglar, seminarlar, forumlar dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. Bola tarbiyasi borasidagi bilim, ko‘nikma, malaka va kompetensiyalarni oshirishga qaratilgan ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalari bo‘yicha materiallar to‘plash.
2020-yil
4-mart —
7-aprel
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
“Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti,
O‘zbekiston Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. Hududiy o‘quv-treninglar, seminarlar, forumlardasturini ishlab chiqish va tasdiqlash.
3. Ishlab chiqilgan dastur asosida hududiy o‘quv-treninglar, seminarlar, forumlar tashkil etish.
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi tizimidagi “Oilaviy”, “Bolajon”, nodavlat teleradiokanallar, bolalar nashriyotlari va ommaviy axborot vositalarining faoliyatini Uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasi asosida takomillashtirish.
1. “Oilaviy”, “Bolajon” va nodavlat teleradiokanallar, bolalar nashriyotlari faoliyatini takomillashtirishga qaratilgan chora–tadbirlarni ishlab chiqish.
2020-yil
12 — 25-mart
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi
2. Chora-tadbirlar asosida O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi tizimi, bolalar nashriyotlari va ommaviy axborot vositalarining faoliyatini takomillashtirish.
Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilari uchun tayyorlanadigan spektakllar, kuy-qo‘shiq va raqslar, turli teatrlashtirilgan tomoshalar, sahna ko‘rinishlari, milliy o‘yinlar ssenariylarini ishlab chiqish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillari tomonidan ijodiy guruhni shakllantirish.
2020-yil
14 — 28-fevral
Madaniyat vazirligi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
“O‘zbekkino” Milliy agentligi,
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Maktabgacha ta’lim vazirligi
2. Spektakllar, kuy-qo‘shiq, raqs va turli teatrlashtirilgan tomoshalar, sahna ko‘rinishlari, milliy o‘yinlar ssenariylarini ishlab chiqish.
3. Tayyorlangan ssenariylar loyihalarini maktabgacha ta’lim muassasalariga tegishli tartibda yetkazish.
Tashkiliy-huquqiy shakllaridan qat’i nazar mamlakatimizdagi barcha maktabgacha ta’lim muassasalarini o‘zbek milliy ertaklari, afsonaviy qahramonlar, buyuk bobolarimiz, qadimiy milliy me’morchilik obidalari, mamlakatimiz tabiati, Vatan timsollari asosida bezash, jihozlash tartibini va ko‘rgazmali namunalarini ishlab chiqish va bosqichma-bosqich amalga oshirish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillari tomonidan ijodiy guruhni shakllantirish.
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
O‘zbekiston Badiiy akademiyasi,
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar
va Toshkent shahar hokimliklari
2. O‘zbek milliy ertaklari, afsonaviy qahramonlar, qadimiy milliy me’morchilik obidalari, mamlakatimiz tabiati, Vatan timsollari asosida bezash, jihozlash tartibini va ko‘rgazmali namunalarini ishlab chiqish.
3. Tayyorlangan ko‘rgazmali namunalarini maktabgacha ta’lim muassasalariga tegishli tartibda yetkazish.
Tashkiliy-huquqiy shakllaridan va ta’lim tilidan qat’i nazar mamlakatimizdagi barcha maktabgacha ta’lim muassasalarida davlat tilini o‘rgatish, bolalarda o‘zbek tiliga nisbatan muhabbat uyg‘otish maqsadida turli tarbiyaviy tadbirlar o‘tkazishga qaratilgan metodik qo‘ll�nmalar, ssenariy to‘plamlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruhni tuzish.
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. Davlat tilini o‘rgatishga qaratilgan tarbiyaviy tadbirlar metodik qo‘llanmalarini yaratish.
3. Tarbiyaviy tadbirlarning ssenariy to‘plamlarini ishlab chiqish.
4. Ishlab chiqilgan tarbiyaviy metodik qo‘llanmalar, ssenariy to‘plamlarini amaliyotga joriy etish.
Bolalarda ijobiy xulq motivlarini shakllantirish bo‘yicha “Bola aziz, odobi undan aziz” mavzusida multimedia dasturlari, ertak, matal, afsona, doston, maqollarning audio va videomahsulotlarini tayyorlash.
1. Mas’ul tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
2020-yil
9 — 16-mart
Xalq ta’limi vazirligi,
Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi
2. “Bola aziz, odobi undan aziz” nomlimultimedia asarlari (ertak, matal, afsona, doston, maqollar)ning audio va video mahsulotlarini yaratish.
3. Tayyorlangan audio va video mahsulotlarini tegishli tartibda joylarga yetkazish.
Barcha turdagi maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida “O‘zbekiston — mening Vatanim!” tuyg‘usini shakllantirish, ularda davlat ramzlariga hurmat hissini tarbiyalashga qaratilgan tarbiyaviy tadbirlarni o‘tkazish.
1. Mas’ul tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. “O‘zbekiston — mening Vatanim!” nomli targ‘ibot tadbirlari ssenariysini ishlab chiqish.
3. Ssenariy asosida joylarda targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish rejasini tayyorlash.
4. Reja asosida joylarda “O‘zbekiston — mening Vatanim!” nomli targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish.
O‘g‘il bolalarda mardlik, shijoat, milliy g‘urur, qat’iyat, tadbirkorlik, oriyat, qiz bolalarda ibo, hayo, qanoat, mehnatsevarlik kabi ma’naviy-axloqiy fazilatlarni shakl-lantirishga qaratilgan seriallar, milliy qo‘g‘irchoq va multi-plikatsion filmlar yaratish, ularni telekanallarda praym-taym vaqtlarida namoyish etishni ta’minlash.
1. Mas’ul tashkilotlar vakillaridan iborat ijodiy guruh tuzish.
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, “O‘zbekkino” Milliy agentligi,
O‘zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. Bolalar uchun seriallar, milliy qo‘g‘irchoq va multiplikatsion filmlar ssenariylarini yaratish.
3. Ishlab chiqilgan seriallar, qo‘g‘irchoq va multiplikatsion filmlarni telekanallardagi praym-taym vaqtlarida namoyish etish.
Bolalarda atrof muhit ozodaligi, shaxsiy gigiyena, tabiatni asrab- avaylashga qaratilgan ekologik tarbiya mazmunidagi “Ona tabiatni asraylik!” ruknida tarbiyaviy roliklar yaratish.
1. Roliklar ssenariylarini ishlab chiqish.
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, “O‘zbekkino” Milliy agentligi,
Moliya vazirligi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. Ishlab chiqilgan tarbiyaviy roliklarni ommaviy axborot vositalarida keng targ‘ib qilish.
Bolalarda orzuga intilish, ijodiy fikrlash, yaratuvchanlik, ichki qobiliyatlarini yuzaga chiqarishga qaratilgan aqliy va harakatli o‘�inlar, konstruktorlik o‘yinlari va o‘yinchoqlarning “Bolalar dunyosi” variativ o‘yinlar majmuasini ishlab chiqishni yo‘lga qo‘yish.
1. Manfaatdor tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Innovatsion rivojlanish vazirligi,
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi
2. “Bolalar dunyosi” variativ o‘yinlar dasturini ishlab chiqish.
3. Ishlab chiqilgan variativ dasturni tegishli tartibda joylarga yetkazish.
Maktabgacha ta’lim muassasalari hududida bolalarni mardlik, shijoat, qat’iyat, zukkolik, jasorat, go‘zallik, oliyjanoblik, mehr-shafqat namunalarini o‘zida aks ettirgan milliy siymolar, milliy ertaklar
va multfilm qahramonlari ko‘rinishlari va lavhalari aks etgan haykalchalar majmualarini o‘rnatish.
1. Manfaatdor tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
O‘zbekiston Badiiy akademiyasi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar
va Toshkent shahar hokimliklari
2. Milliy siymolar, milliy ertaklar va multfilm qahramonlari obrazlari asosida haykalchalar majmuasini ishlab chiqish.
3. Tayyorlangan mahsulotlarni maktabgacha ta’lim muassasalari hududlarida o‘rnatilishini tashkil etish.
III. Umumiy o‘rta ta’lim tizimida ma’naviy tarbiyani amalga oshirish
“Uzluksiz ma’naviy tarbiya” ruknida ota-onalar, pedagoglar, bolalar va o‘smirlar uchun darsliklar, adabiyotlar, mediamahsulotlar, ilmiy-metodik majmuasini yaratish.
Davlat ta’lim standartlari, o‘quv dasturlari va rejalari asosida o‘quvchilarda yoshiga mos tayanch ma’naviy-axloqiy fazilatlar, kompetensiyalarni shakllantirish.
I — XI sinflar uchun “Odobnoma”, “Vatan tuyg‘usi”, “Milliy istiqlol g‘oyasi va ma’naviyat asoslari”, “Dinlar tarixi” fanlarini birlashtirgan holda “Tarbiya” fanini joriy qilish.
1. Manfaatdor tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Xalq ta’limi vazirligi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini nazorat qilish inspeksiyasi
2. “Uzluksiz ma’naviy tarbiya” �uknida darsliklar, adabiyotlar, media mahsulotlar, ilmiy-metodik majmuasini yaratish.
3. “Uzluksiz ma’naviy tarbiya” rukni ostida tayyorlangan materiallar asosida davlat ta’lim standartlari, o‘quv dasturlari va rejalariga yangiliklar kiritib borish.
4. “Uzluksiz ma’naviy tarbiya” konsepsiyasi asosida I — XI sinflar uchun “Tarbiya” fani darsligini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish.
“Besh muhim tashabbus” doirasida umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan to‘garaklar faoliyatini ma’naviy tarbiyaning samarali va ta’sirchan mashg‘ulot va tadbirlari bilan boyitish.
1. “Besh muhim tashabbus” asosida to‘garaklarning namunaviy dasturini ishlab chiqish.
Xalq ta’limi vazirligi,
Madaniyat vazirligi,
Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
“O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
5 ta tashabbusi loyiha ofisi” NNT
2. Ishlab chiqilgan dasturni umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida tashkil etilgan to‘garaklar faoliyatiga joriy etish.
2020-2021 o‘quv yilidan boshlab muntazam
Umumta’lim maktablarida milliy g‘oya tamoyillarini tarbiya jarayoniga chuqur singdirish, o‘quvchilarga milliy tarbiya asoslarini to‘laqonli tushuntirish, ajdodlarimizning tarbiyaga oid ta’limotlarini yoshlarga yetkazishga qaratilgan “Tarbiya” fanini joriy etish.
1. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining 1 — 11-sinflari uchun “Tarbiya” fanidan darsliklar va o‘quv-metodik majmualarni yaratish bo‘yicha tuzuvchilar guruhini shakllantirish.
Xalq ta’limi vazirligi,
Moliya vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
2. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining I — XI sinflari uchun “Odobnoma”, “Vatan tuyg‘usi”, “Milliy istiqlol g‘oyasi va ma’naviyat asoslari”, “Dinlar tarixi” fanlarini birlashtirgan holda “Tarbiya” fanini joriy qilish bilan bog‘liq tashkiliy, moliyaviy, ilmiy-metodik ishlar kompleksini amalga oshirish.
3. Umumta’lim muassasalari 1 — 9-sinflari va 10-11-sinflariga mo‘ljallangan “Tarbiya” fani darsliklari, multimedia ilovalari va o‘quv-metodik majmualarga buyurtmalarni shakllantirish.
Umumta’lim muassasalarining “Tarbiya” fani o‘qituvchilarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini yaratish hamda amalga oshirish.
1. Manfaatdor tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, tegishli vazirliklar
va idoralar
2. “Tarbiya” fani o‘qituvchilarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini ishlab chiqish.
3. “Tarbiya” fani o‘qituvchilarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish dasturlari va jadvalini ishlab chiqish.
4. “ Tarbiya” fani o‘qituvchilarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini doimiy tashkillashtirish.
O‘qituvchilar, ota-onalar, mahalla mutaxassislari uchun ma’naviy tarbiya indikatorlari va tarbiyalash metodlari bilan boyitilgan “Fazilatli avlod” va boshqa metodik qo‘llanmalarni ishlab chiqish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilot vakillaridan iborat ishchi guruhni tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Xalq ta’limi vazirligi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. “Fazilatli avlod” va boshqa metodik qo‘llanmalar ishlab chiqish .
3. O‘qituvchilar va ota–onalarning farzand tarbiyasidagibilimlarini yanada boyitish maqsadida “Fazilatli avlod” qo‘llanmasi taqdimotini o‘tkazish.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida buyuk ma’rifatparvar siymolar merosini targ‘ib etishga qaratilgan “O‘n ikki oy — o‘n ikki alloma” kitobxonlik oyliklarini o‘tkazish.
1. “O‘n ikki oy — o‘n ikki alloma” kitobxonlik oyligi loyihasini ishlab chiqish.
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Kitobxonlik oyligi doirasida tavsiya etilayotgan allomalar hayoti va ijodiga bag‘ishlangan aksiyalar, ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar, ijtimoiy tarmoqlarda xeshteglar o‘tkazish.
2020-2021 o‘quv yildan boshlab reja asosida
3. “O‘n ikki oy — o‘n ikki alloma” kitobxonlik oyliklarini o‘tkazish va ularni ommaviy axborot vositalarida yoritib borish.
Aholi, pedagoglar, jamoatchilik, bolalar orasida uzluksiz ma’naviy tarbiya tizimi samaradorligini o‘rganish, baholash va takomillashtirishga qaratilgan bir yilda ikki marta ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazish.
1. Ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazish bo‘yicha ishchi guruhni shakllantirish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Xalq ta’limi vazirligi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Ijtimoiy so‘rovnomalar namunalari hamda ijtimoiy tadqiqot dasturini ishlab chiqish.
3. Belgilangan hududlarda ijtimoiy so‘rovnomalarni o‘tkazish va natijalarni umumlashtirish.
4. Tahliliy ma’lumotlar tayyorlash va shu asosda mutasaddi idoralarga takliflar kiritish.
Ta’lim muassasalarida o‘quvchilarni ona Vatanga muhabbat va sadoqat, davlat ramzlariga hurmat ruhida tarbiyalash?a qaratilgan yangi va ta’sirchan shakllarini ishlab chiqish va joriy qi�ish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ijodiy guruhni shakllantirish.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Yangi va ta’sirchan shakllarssenariylarini ishlab chiqish.
3. Barcha ta’lim muassasalarida belgilangan ssenariylarga asosan tegishli vazifalarni joriy etish.
2020-2021 o‘quv yilidan boshlab
O‘g‘il bolalarda mardlik, shijoat, milliy g‘urur, qat’iyat, tadbirkorlik, oriyat, qiz bolalarda ibo, hayo, qanoat, mehnatsevarlik kabi ma’naviy-axloqiy fazilatlarni shakllantirishga qaratilgan treninglar dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. Treninglar dasturlarini ishlab chiqish.
“Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Soha vakillaridan iborat trenerlar guruhini shakllantirish.
3. Tarqatma materiallar, metodik ko‘rsatmalar va tavsiyalarni ishlab chiqish.
4. Belgilangan reja asosida trening mashg‘ulotlarini o‘tkazish.
Qiz bolalarda ona Vatanga muhabbat, milliy g‘oyaga sadoqat,mehnatsevarlik, jonkuyarlik, oilaparvarlik, ibo, hayo, nafosat, did-farosat, qanoat, vafodorlik, mehribonlik, rahmdillik, kamtarlik, ziyraklik, mehmondo‘stlik, bolajonlik, murosalilik, orastalik, saranjomlik, xushmuomalalik, pazandalik kabi malakalarni shakllantirishgaqaratilgan treninglar dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. Treninglar dasturlarini ishlab chiqish.
“Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi, O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Soha vakillaridan iborat trenerlar guruhini shakllantirish.
3. Trening uchun zarur bo‘lgan tarqatma materiallar, metodik ko‘rsatmalar va tavsiyalarni ishlab chiqish.
4. Belgilangan reja asosida trening mashg‘ulotlarini o‘tkazib borish.
Bolalar va o‘smirlarni ma’naviy tarbiyalashda dunyodagi rivojlangan mamlakatlarning milliy tarbiya borasidagi ilg‘or yutuqlarini o‘rganish, xalqaro ilmiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish, tajriba almashish, xalqaro konferensiyalar o‘tkazish, ilmiy-metodik adabiyotlar, risolalar chop etish.
1. Yetakchi xalqaro ta’lim markazlari bilan hamkorlik memorandumlarini imzolash.
2. Milliy tarbiya borasidagi ilg‘or yutuq va xalqaro tajribani o‘rganish, xorijiy mamlakatlarga xizmat safarlarini amalga oshirish.
3. “Milliy ma’naviy tarbiya” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish.
4. Ilmiy-metodik adabiyotlar, risolalar chop etish.
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
Respublikadagi malakali dizayner va modelyerlarni keng jalb etgan holda bolalar, o‘smirlar, yoshlar uchun milliy asosdagi zamonaviy kiyimlar targ‘ibotiga bag‘ishlangan har faslda “Yangi mavsum liboslari” respublika ko‘rik-tanlovi va ko‘rgazmasini tashkiletish.
1. Idora va tashkilot vakillaridan iborat ijodiy guruh tuzish.
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
O‘zbekiston Badiiy akademiyasi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
2. “Yangi mavsum liboslari” respublika ko‘rik-tanlovi nizomini ishlab chiqish.
3. Ta’lim muassasalarida “Yangi mavsum liboslari” respublika ko‘rgazmasini tashkiletish.
har chorakda reja asosida
4. Tanlov g‘oliblarini rag‘batlantirish, eng yaxshi namunalarni ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlar orqali targ‘ib etish.
Bolalarda milliy mumtoz ijroga muhabbat uyg‘otish, ularga mos yangi ashula va raqslar yaratishni rag‘batlantirish uchun “Mumtoz sadolar”, “Kuyla yoshligim”, “Beg‘ubor bolalik”, “Dilxiroj”kabi respublika tanlovlarini tashkil etish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ijodiy guruh tuzish.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Madaniyat vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, tegishli vazirliklar
va idoralar
2. “ Mumtoz sadolar”, “Kuyla yoshligim”, “Beg‘ubor bolalik”, “Dilxiroj” respublika tanlovini zomini ishlab chiqish.
3. Belgilangan reja asosida ta’lim muassasalarida “Mumtoz sadolar”, “Kuyla yoshligim”, “Beg‘ubor bolalik”, “Dilxiroj” respublika tanlovlarini tashkil etish va ommaviy axborot vositalariva ijtimoiy tarmoqlar orqali targ‘ib etish.
Hududiy Ma’naviyat va ma’rifat kengashlari orqali ommaviy axborot vositalari, mamlakatimizdagi mavjud tashqi tasviriy targ‘ibot va reklama vositalarida milliy ma’naviy tarbiya mavzusida namunali lavhalar, roliklar, ma’lumotlar berib borilishini muntazam yo‘lga qo‘yish.
1. Mamlakatimizdagi mavjud tashqi tasviriy targ‘ibot va reklama vositalarida milliy ma’naviy tarbiya mavzusida namunali lavhalar, roliklar, ma’lumotlar berib borish tartibini ishlab chiqish.
Hududiy ma’naviyat va ma’rifat Kengashlari, “Tasviriy oyina” ijodiy uyushmasi
2. Namunali lavhalar, roliklar va ma’lumotlar ba’zasini shakllantirish.
3. Tayyorlangan ma�eriallar asosida tashqi tasviriy targ‘ibot va reklama vositalariga ma’lumotlar joylab borish.
Tashkiliy-huquqiy shakllaridan qat’i nazar barcha ta’lim muassasalari, jumladan, ta’lim boshqa tilda olib boriladigan maktablarda davlat tiliga hurmat, milliy ma’naviy meros va qadriyatlargaqiziqishni rag‘batlantirish uchun yetarli shart-sharoitlar yaratish, ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. Davlat tiliga hurmat, milliy ma’naviy meros va qadriyatlarga qiziqishni rag‘batlantirishga qaratilgan tadbirlar dasturini ishlab chiqish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Xalq ta’limi vazirligi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Dastur asosida barcha ta’lim muassasalarida ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazib borish.
reja asosida muntazam
Ta’lim muassasalaridagi “Kamalak” bolalar tashkiloti, O‘zbekiston yoshlar ittifoqi boshlang‘ich tashkiloti ma’naviy-ma’rifiy faoliyatini Konsepsiya mazmunidan kelib chiqib takomillashtirish, o‘quvchilarning ma’naviy faolligi va tashabbuskorligini rivojlantirish.
1. “Kamalak” bolalar tashkilotini rivojlantirish yuzasidan hamkorlik chora-tadbirlari rejasini ishlab chiqish va tasdiqlash.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. O‘quvchilar tashabbuskorligini qo‘llab–quvvatlashga qaratilgan ko‘rik-tanlovlar tashkil etib borilishini yo‘lga qo‘yish.
reja asosida muntazam
Maktabdan tashqari ta’lim muassasalari, “Barkamol avlod” markazlari tarkibidagi to‘garaklar faoliyati mazmunini Konsepsiya talablari asosida qayta tashkil etish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruhni tuzish.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. “Barkamol avlod” markazlari tarkibidagi to‘garaklar mazmuniga Uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasi mazmuni talablari yuzasidan takliflar kiritish.
O‘quvchi yoshlarni milliy hunarmandchilik, zamonaviy kasb-hunar sirlarini o‘rganishga rag‘batlantirish, “Ustoz — shogird” an’analarini tiklash harakatini amalga oshirish.
1. Tegishli idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Xalq ta’limi vazirligi,
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar, va idoralar
2. “Ustoz-shogird” an’anasining yangi loyihasini ishlab chiqish.
3. Barcha ta’lim muassasalarida “Ustoz — shogird” an’analarini amalga oshirish.
Mamlakatimizda tashkil etilgan “Prezident maktablari”, “Ijod maktablari”, “Temurbeklar maktablari” kabi turli yo‘nalishlardagi ixtisoslashtirilgan maktablar va boshqa ta’lim muassasalaridagi iqtidorli bolalar va o‘smirlarning erishayotgan yutuq va natijalarini keng targ‘ib etish orqali o‘quvchilar orasida ilmga bo‘lgan intilishni kuchaytirish.
1. “Prezident maktablari”, “Ijod maktablari”, “Temurbeklar maktablari” hamda boshqa ixtisoslashtirilgan maktablar yoshlari erishgan yutuqlarni ommalashtirishga oid teleko‘rsatuv
va radioeshittirishlar tayyorlash.
Xalq ta’limi vazirligi,
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston Milliy axborot agentligi
2. Mazkur maktablardagi yoshlar faoliyati bo‘yicha “Mening erishgan yutuqlarim” mavzusida targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish.
2020-2021 o‘quv yilidan boshlab reja asosida muntazam
Mamlakatimizdagi tashkiliy-huquqiy shakllari va ta’lim tilidan qat’i nazar barcha umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida “O‘zbekiston — mening baxtim, mening kelajagim!” debnomlangan 6 — 11 sinf o‘quvchilari o‘rtasida insholar tanlovini o‘tkazish, eng yaxshi insho namunalarini chop etish va mualliflarini rag‘batlantirish.
1. Tegishli idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Xalq ta’limi vazirligi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. “O‘zbekiston mening baxtim, mening kelajagim!” �mummilliy insholar tanlovi nizomini ishlab chiqish va tasdiqlash.
3. Reja asosida tanlovning tuman, shahar, viloyat va respublika bosqichlarini o‘tkazish.
2020-2021 o‘quv yili davomida
4. Tanlovdagi eng yaxshi insho namunalarini chop etish hamda mualliflarini rag‘batlantirish.
5. Tanlovdagi eng yaxshi insho namunalarini ommaviy axborot vositalarida keng yoritish, davriy nashrlar va jurnallarda chop etish.
O‘quvchilar uchun ma’naviy ibrat timsoli bo‘lib xizmat qiladigan tarixiy va zamonaviy qahramonlar obrazlari aks etgan teatr va kino asarlari, badiiy adabiyot namunalarini yaratish.
1. Tegishli idoralar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
“O‘zbekkino” Milliy agentligi,
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
Madaniyat vazirligi, Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi
2. Tarixiy va zamonaviy qahramonlar obrazlari aks etgan teatr va kino asarlari, badiiy adabiyot namunalarini yaratish.
3. Ishlab chiqilgan teatr va kino asarlari, badiiy adabiyot namunalarini belgilangan tartibda joylarga yetkazish.
Umumta’lim maktablarida milliy o‘yinlar, sport musobaqalari mazmunini milliy tarbiya ruhi bilan boyitish, uning milliy g‘urur, oriyat, halollik, mardlik, iroda kabi fazilatlar asosida o‘quvchilarni birlashtirish shakllarini ishlab chiqish, milliy va jamoaviy sport o‘yinlari spartakiadalarini tashkil etish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Jismoniy tarbiya
va sport vazirligi,
Xalq ta’limi vazirligi,
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Milliy o‘yinlar, sport musobaqalari mazmunini milliy tarbiya ruhi bilan boyitish asosida o‘quvchilarni birlashtirish sh?kllarining yangi tartibini ishlab chiqish.
3. Umumta’lim maktablari o‘rtasida milliy va jamoaviy sport o‘yinlari spartakiadalarini o‘tkazish.
Ajdodlarimizning boy ma’naviy merosini axloqiy fazilatlar majmui bo‘lgan milliy tarbiya an’analari, vositalari, shakllarini o‘rganish maqsadida mamlakatimiz hududlariga etnopedagogik ekspeditsiyalarni tashkil etish.
To‘plangan tarbiyaviy meros asosida kitob va qo‘llanmalar, ko‘pjildli “Milliy tarbiya ensiklopediyasi”ni yaratish hamda chop etish, undan amaliy maqsadlarda foydalanish uchun multimedia mahsulotlarini tayyorlash va mobil ilovalarini yaratish bo‘yicha grant loyihalarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. Manfaatdor tashkilotlar vakillaridan iborat olimlar guruhini tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Maktabgacha ta’lim vazirligi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Ishchi guruh tomonidan etnopedagogik ekspeditsiyaning faoliyat dasturini ishlab chiqish.
3. Etnopedagogik ekspeditsiya manzillarini aniqlash.
4. Ekspeditsiya natijalari bo‘yicha ko‘p jildli “Milliy tarbiya ensiklopediyasi”ni yaratish va chop etish.
5. Ekspeditsiyada to‘plangan manbalardan foydalanib multimedia mahsulotlari va mobil ilovalar yaratish bo‘yicha grant loyihalarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
“Milliy tarbiya va zamon” mavzusida har yili bir marta respublika ilmiy-metodik konferensiyasini o‘tkazish.
1. Mas’ul tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi
2. “Milliy tarbiya va zamon” mavzusidagi konferensiya dasturini ishlab chiqish.
3. Belgilangan tartibda konferensiyani o‘tkazish va unda ko‘tarilgan masalalar bo‘yicha to‘plam va risolalar chop etish.
sentyabr reja asosida
Teleradiokanallarda tarbiya mavzularida tok-shoular, ko‘rsatuv va eshittirishlar, ijtimoiy tarmoqlarda “Tarbiya maktabi”, “So‘rang! Javob beramiz, o‘rgatamiz” ruknida pedagogik chellenjlar tashkil etish.
1. Mas’ul tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi,
O‘zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiyatsiyasi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. “So‘rang! Javob beramiz, o‘rgatamiz” ruknidagi pedagogik chellenjlar dasturini ishlab chiqish.
3. Chellenjlarni doimiy ravishda ijtimoiy tarmoqlarda yoritib borish.
IV. O‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim tizimi, ishlab chiqarishda faoliyat ko‘rsatayotgan va band bo‘lmagan yoshlar o‘rtasida uzluksiz ma’naviy tarbiyani amalga oshirish
Yoshlarning kelajakka ishonchi, mustaqil fikrlash va qaror qabul qilishni shaxsning ustuvor xususiyati sifatida mustahkamlash, mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlarga daxldorlik tuyg‘usini kuchaytirishga qaratilgan treninglar dasturini ishlab chiqish hamda mahallalar va ta’lim muassasalarida joriy qilish.
1. Soha vakillaridan iborat trenerlar guruhini shakllantirish.
2020-yil
7-aprel —
6-may
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi
2. Treninglar dasturlari, tarqatma materiallar, metodik ko‘rsatmalar va tavsiyalarni ishlab chiqish.
3. Belgilangan reja asosida trening mashg‘ulotlarini o‘tkazish.
Jamiyatda vijdonan mehnat qilish, tadbirkorlik, kasbiy-ma’naviy ko‘nikmalarni o‘rganish, innovatsion tafakkur, tashabbuskorlik, fidoyilik fazilatlariga ega bo‘lish, halol mehnat yoshlarning mustaqil hayotda muvaffaqiyatga erishishining muhim omili ekanligini ko‘rsatuvchi tizimli targ‘ibot ishlarini amalga oshirish.
1. Targ‘ibotchilar guruhini shakllantirish.
2020-yil
3 — 20-fevral
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
“Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi,
O‘zbekiston Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi
2. Targ‘ibot ishlari rejasini ishlab chiqish.
3. Targ‘ibot ishlarini manzilli amalga oshirish.
Yoshlarda oilaviy burch, oilada o‘zaro ishonch, sadoqat, mehr-muhabbat va hamjihatlikni mustahkamlash malakalarini shakllantirish, ma’naviy barqarorlikni ta’minlash, yosh ota-onalarda farzand tarbiyasi uchun mas’ullik, oilani boshqarish, moddiy farovonlikka erishish uchun zarur bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga qaratilgan qo‘shma dastur va loyihalarni ishlab chiqish.
1. Qo‘shma dastur tayyorlash bo‘yicha hamkor tashkilotlar vakillari ishtirokida Ishchi guruh shakllantirish.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
“Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti,
2. Qo‘shma dastur va unda belgilangan vazifalar samaradorligini ta’minlash bo‘yicha maqsadli loyihalar namunalarini tayyorlash.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
3. Qo‘shma dastur va loyihalarni hamkor tashkilotlar bilan kelishish va tasdiqlash.
4. Qo‘shma dastur va loyihalarni ijroga yo‘naltirish va nazoratini tizimli yo‘lga qo‘yish.
Ma’naviy uyg‘unlikka erishgan, farzand tarbiyasida ibrat bo‘la oladigan, ota-onalar roziligiga erishayotgan va keng jamoatchilik tomonidan e’tirof etilayotgan yosh ota-onalar, namunali oilalarni keng targ‘ib qilishga qaratilgan tanlovlar, teleradiodasturlar tashkil qilish.
1. Tanlovlar va teleradio dasturlarni tashkil qilish bo‘yicha hamkor tashkilotlarning birgalikdagi chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqish.
O‘zbekiston yoshlar ittifoqi,
O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
“Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti
2. Tanlovlar nizomi va teleradiodasturlar ssenariylarini tayyorlash.
3. Tanlovlar o‘tkazish va teleradiodasturlarni efirga uzatish.
4. Tanlovlarni ommaviy axborot vositalari va internetdagi ijtimoiy tarmoqlarda keng yoritib borish.
5. Tanlov g‘oliblarini munosib rag‘batlantirish.
tanlov natijalariga ko‘ra
Yosh oilalarning hayotda munosib o‘rin egallashlari, ularning mahallada integratsiyalashuvini qo‘llab-quvvatlash, jamiyatning to‘laqonli a’zosi bo‘lishiga erishishiga ko‘maklashish maqsadida “Mahalla oqshomlari” madaniy-ma’rifiy tadbirlarni tashkil qilish.
1. “Mahalla oqshomlari” madaniy-ma’rifiy tadbirlar dasturi va uni o‘tkazish bo‘yicha namunaviy ssenariylarini ishlab chiqish.
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi, “Oila va xotin-qizlar” ilmiy-tadqiqot instituti,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
2. Namunaviy ssenariylar asosida barcha mahallalarda madaniy-ma’rifiy tadbirlarni o‘tkazib borish.
reja asosida muntazam
Ijtimoiy-gumanit?r fanlar, ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar orqali o‘quvchi-yoshlarda ma’naviy tarbiya indikatorlari va kompetensiyalar, bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga qaratilgan amaliy mashq, topshiriq va pedagogik vaziyatlar turkumlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilish.
1. Mas’ul idoralar va tashkilotlar vakillari, olimlardan iborat ijodiy guruh tuzish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Amaliy mashq, topshiriq va pedagogik vaziyatlar turkumini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish.
Yoshlarda ma’naviy-axloqiy fazilatlar, vatanparvarlik, davlat ramzlariga hurmat, zamonaviy bilimlarga intilish, media madaniyatni rivojlantirish, tarbiya borasidagi ilg‘or pedagogik texnologiyalarni o‘rganish va amaliyotga joriy etish maqsadida xorijiy davlatlarga ilmiy safarlar uyushtirish.
1. Xorijiy davlatlarga xizmat safarlarni tashkil etish bo‘yicha mas’ul tashkilotlar bilan kelishish.
Respublika Ma’naviyat
va ma’rifat markazi,
Tashqi ishlar vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi
2. Tajriba o‘rganish va ilmiy tahlillar olib boruvchi tadqiqotchilar guruhini shakllantirish.
3. Xizmat safarlarni tashkil etish.
kelishuv natijalariga ko‘ra
4. Tahlillar yakuni bo‘yicha risolalar nashr etishga taqdim etish.
Jamiyatda har bir yigit-qizning kamida uchta zamonaviy kasb-hunar sirlarini egallashiga undovchi yoshlar harakatini yo‘lga qo‘yish, bunda band bo‘lmagan yoshlarning kasb va hunar egallashlari uchun yetarli sharoitlar yaratish.
1. Mas’ul idora va tashkilotlar vakillaridan iborat ishchi guruh tuzish.
Savdo-sanoat palatasi, O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi,
2. Hamkor tashkilotlarning qo‘shma qarorini ishlab chiqish
va tasdiqlash, shu asosda yoshlar harakatini yo‘lga qo‘yish.
3. Yoshlar harakati haqida ommaviy axborot vositalari
va ijtimoiy tarmoqlarda keng targ‘ibot ishlarini yo‘lga qo‘yish.
Yoshlar ongi va qalbida ilmiy, ma’naviy-axloqiy, siyosiy, sog‘lom diniy e’tiqodni uyg‘un shakllantirishga qaratilgan ma’lumotlar bilan internet tarmog‘ining milliy kontentini boyitib borish.
1. Mas’ul vazirlik va idoralar bilan birgalikda milliy kontentni boyitish bo‘yicha hamkorlik rejasini ishlab chiqish.
Respublika Ma’naviyat
va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
2. Ilmiy, ma’naviy-axloqiy, siyosiy va sog‘lom diniy mazmundagi maqolalar, ijtimoiy roliklar, ibratli hikoyalar, audio va ko‘rgazmali materiallar yaratish va internet tarmog‘iga joylashtirib borish.
O‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalari, madaniyat markazlari, sport majmualari, ishlab chiqarish korxonalarida tashkil etiladigan to‘garaklar faoliyatini “Besh muhim tashabbus” asosida yanada rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlar ishlab chiqish va amalga oshirish.
1. “Besh muhim tashabbus” asosida to‘garaklarning namunaviy dasturini ishlab chiqish.
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Madaniyat vazirligi, Jismoniy tarbiya va sport vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi,
“O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
5 ta tashabbusi loyiha ofisi” NNT
2. Ishlab chiqilgan dasturni o‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalari, madaniyat markazlari, sport majmualari, ishlab chiqarish korxonalarida tashkil etilgan to‘garaklar faoliyatiga joriy etish.
2020-2021 o‘quv yilidan boshlab muntazam
“Uzluksiz ma’naviy tarbiya konsepsiyasi” ni samarali amalga oshirish maqsadida, o‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalari murabbiylari, professor-o‘qituvchilari, mahalla mas’ullari, vazirlik va idoralar, ishlab chiqarish korxonalaridagi yoshlar yetakchilari malakasini oshirishni tashkil qilish.
1. Malaka oshirish kurslarining yillik o‘quv rejasi va o‘quv dasturlarini ishlab chiqish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi,
Ma’naviyat va ma’rifat hududiy kengashlari, tegishli vazirliklar
2. Malaka oshirish kurslariga malakali trenerlarni jalb etish.
3. Malaka oshirish kurslarini o‘tkazish.
belgilangan grafik jadval asosida
O‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalari uchun ma’naviy tarbiya indikatorlari va tarbiyalash usullarini ishlab chiqish, uzluksiz ma’naviy tarbiya tizimi samaradorligini o‘rganish, baholash va takomillashtirish maqsadida har yili ikki marta sotsiologik so‘rovlar o‘tkazish va natijalarni pedagogik kengashlarda muhokama qilib borish.
1. O‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalarida sotsiologik so‘rovlar o‘tkazish bo‘yicha Idoralararo ishchi guruhni tashkil etish.
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Respubl?ka Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbeki?ton yoshlar ittifoqi
2. Ma’naviy tarbiya indikatorlari asosida so‘rovnoma namunalarini ishlab chiqish.
3. So‘rovlarni o‘tkazish sotsiologik so‘rov natijalarini umumlashtirish, tahlil qilish va aniqlangan holat bo‘yicha ma’lumot tayyorlash.
4. Tahliliy ma’lumotlarni pedagogik kengashlar muhokamasiga kiritib borish.
alohida jadval asosida
Maktabgacha va umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim tizimi, ishlab chiqarishda faoliyat ko‘rsatayotgan va band bo‘lmagan yoshlarda uzluksiz ma’naviy tarbiya samaradorligini baholashning ilmiy-metodik texnologiyasini yaratish, har yili ikki marta o‘lchash va “Ma’naviy tarbiya” respublika jamoatchilik kengashida muhokama qilib borish.
1. Uzluksiz ma’naviy tarbiya samaradorligini o‘lchash va baholashning ilmiy metodik texnologiyasini yaratish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi,
Maktabgacha ta’lim vazirligi,
Xalq ta’limi vazirligi,
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, tegishli vazirliklar
va idoralar
2. Belgilangan mezonlar asosida uzluksiz ma’naviy tarbiya samaradorligini doimiy baholash tartibini joriy etish.
2020-2021 o‘quv yilidan muntazam
3. “Ma’naviy tarbiya” respublika jamoatchilik kengashiga tahliliy ma’lumotlar kiritish.
Teleradiokanallarda tarbiya mavzularida tok-shoular, ko‘rsatuv va eshittirishlar o‘tkazish, ijtimoiy tarmoqlarda tarbiyaviy mavzularda virtual muloqot maydonlarini tashkil etish.
1. Hamkor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ijodiy guruh shakllantirish.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi,
O‘zbekiston Respublikasi Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasi,
tegishli vazirliklar
va idoralar
2. MTRK bilan hamkorlikda turkum tok-shoular, ko‘rsatuv va eshittirishlarni tayyorlash bo‘yicha reja-jadval ishlab chiqish.
3. Tok-shoular, ko‘rsatuv va eshittirishlarni muntazam efirga berib borish.
4. Ushbu ko‘rsatuvlarda ko‘tarilgan dolzarb mavzularni ijtimoiy tarmoqlarda muhokamalar o‘tkazish.
Qiziqarli malumotlar
Iqtisodiy tarbiya (tejamkorlik)