Gangrena: belgilari, sabablari va davolash

Gangrena  (yunoncha: γάγγραινα — irish), qonning etarli darajada ta’minlanmaganligi yoki mexanik shikastlanish natijasida to’qimalarning yumshashi, qisqarishi, qurishi va qorayishi bilan tavsiflangan yo’qotishdir. Bu yo’qotish deyarli barcha organlarda kuzatilishi mumkin. Eng keng tarqalgan to’qimalar va organlar oyoq, qo’l, appendiks va ingichka ichakdir. Gangren chuqur to’qimalarga ta’sir qilishi yoki terining yuzasiga tarqalishi mumkin. Ushbu maqolada siz gangrena nima, uning belgilari, sabablari va davolash usullari haqida batafsil ma’lumot topasiz.

Gangrena nima?

Gangren odatda to’qimalarning shikastlanishi yoki infetsiyasi tufayli yuzaga keladigan holat bo’lib, o’lik to’qimalarning joylari shakllanadigan jiddiy holatni anglatadi. Gangren odatda qon oqimining buzilishi, to’qimalarning noto’g’ri ovqatlanishi va infeksiyalar natijasida yuzaga keladi. Gangren tananing har qanday qismida paydo bo’lishi mumkin, lekin odatda oyoqlar, qo’llar, barmoqlar, oyoqlar va ichki organlar kabi ekstremitalarga ta’sir qiladi.

Gangrena belgilari

Gangrenning belgilari odatda asta-sekin namoyon bo’ladi. Semptomlar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:

• Og’riq: Gangren odatda qattiq og’riqni keltirib chiqaradi, chunki o’lik to’qimalar tanada to’planib, tirnash xususiyati keltirib chiqaradi.
• Rangning o’zgarishi: Gangrendan ta’sirlangan hudud odatda och, sarg’ish, qora yoki yashil bo’lishi mumkin.
• Shish: O’lik to’qimalar to’planganda, shish paydo bo’lishi mumkin.
• Hid: Gangrenning alomati sifatida o‘lik to‘qimalarning parchalanishi natijasida yoqimsiz hid chiqishi mumkin.
• Teri o‘zgarishlari: Gangren bilan zararlangan hududlarda terida yaralar yoki yaralar paydo bo‘lishi mumkin.
• Isitma va titroq: Agar infeksiya rivojlansa, isitma va titroq kabi tizimli alomatlar paydo bo’lishi mumkin.

Gangrenaning sabablari

Gangren ko’pincha quyidagi omillar bilan bog’liq:

Qon oqimining etarli emasligi: Gangrenning eng keng tarqalgan sababi ateroskleroz, tomirlarning yallig’lanishi yoki tomirlar orasidagi qon oqimi bilan bog’liq boshqa muammodir.

Infeksiyalar: Shikastlanish yoki jarrohlikdan keyingi infeksiyalar gangrenaning rivojlanishiga hissa qo’shishi mumkin.

Qandli diabet: Qandli diabet organizmdagi qon tomirlarining shikastlanishiga va qon oqimining etarli emasligiga olib kelishi mumkin, bu esa gangrena xavfini oshiradi.

Chekish: Chekish qon tomirlarini toraytirib, shikastlab, gangrena xavfini oshirishi mumkin.

Neyropatiya: Nervlarning shikastlanishi tana qismlarining yetarli darajada sezilmasligiga olib kelishi mumkin.

Travma: Jiddiy jarohatlar to’qimalarning o’limiga va gangrenaning rivojlanishiga olib kelishi mumkin.

Gangrenni davolash

Gangrenni davolash odatda davolash bosqichida bo’lganda va infeksiya tarqalmaganda mumkin. Davolash usullari quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:

• Jarrohlik aralashuvi: Gangrenning ilg’or bosqichlarida o’lik to’qimalarni olib tashlash uchun jarrohlik aralashuv talab qilinishi mumkin.
• Antibiotiklar: Agar gangrena infeksiyalangan bo’lsa, antibiotiklar bilan davolash tavsiya etilishi mumkin.
• Tomir jarrohligi: Qon tomirlari jarrohligi etarli bo’lmagan qon oqimini tuzatish uchun amalga oshirilishi mumkin.
• Kislorod terapiyasi: Kislorod terapiyasi qon oqimini oshirish orqali to’qimalarning tiklanishiga yordam beradi.
• Og’riqni boshqarish: Og’riqni boshqarish strategiyalari kuchli og’riqlar uchun ishlatilishi mumkin.

Gangrenaning oldini olish

Gangrenni oldini olish uchun quyidagi ehtiyot choralarini ko’rish kerak:

1. Muvozanatli parhez: Sog‘lom ovqatlanish tana to‘qimalarini sog‘lom saqlashga yordam beradi.
2. Doimiy jismoniy mashqlar: Mashq qilish qon aylanishini oshirish orqali to‘qimalarga ko‘proq kislorod va ozuqa moddalarini yetkazib berishga yordam beradi.
3. Doimiy salomatlik tekshiruvi: Xavfli omillarga ega bo’lganlar muntazam ravishda sog’lig’ini tekshirishlari kerak.
4. Chekish va spirtli ichimliklarni nazorat qilish: Chekmaslik va spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste’mol qilmaslik qon tomirlariga salbiy ta’sirni kamaytirishi mumkin.
5. Qandli diabet nazorati: Qandli diabet bilan kasallanganlar qon shakarini nazorat ostida ushlab turish orqali gangrena xavfini kamaytirishi mumkin.

Gangren jiddiy kasallik bo’lib, uni erta tashxislash va davolash bilan davolash mumkin. Agar biron bir alomat sezilsa yoki xavf omillari mavjud bo’lsa, darhol shifokor bilan bog’lanish muhimdir.