Folik kislota nima? Folik kislota etishmovchiligining belgilari qanday?

Folik kislota nima?

Folik kislota yoki folat kislota suvda eriydigan B vitamini bo’lib, B9 vitamini sifatida ham tanilgan. Ushbu vitamin tananing ko’plab muhim funktsiyalarini bajarishi uchun zarurdir. Folik kislota DNK va RNK sintezi, hujayra bo’linishi va hujayra o’sishi kabi muhim jarayonlarda muhim rol o’ynaydi. Shuningdek, u aminokislotalarning metabolizmida va qon hujayralarini ishlab chiqarishda asosiy komponent hisoblanadi. Uning tabiiy shakli folat sifatida tanilgan va ko’plab oziq-ovqatlarda mavjud, foliy kislotasi esa ko’pincha qo’shimchalar va boyitilgan ovqatlarda ishlatiladi.

Folik kislota homiladorlik davrida ayniqsa muhimdir, chunki u chaqaloqlarning miya va orqa miya rivojlanishi uchun zarurdir. Homiladorlik paytida foliy kislotasini etarli darajada iste’mol qilish tug’ma nuqsonlarni, masalan, asab naychalari nuqsonlarini oldini olishga yordam beradi. Shuning uchun homiladorlikni rejalashtirayotgan ayollar va homilador ayollar etarli miqdorda foliy kislotasini olishlari tavsiya etiladi.

Folik kislota tanqisligi belgilari

Folik kislota tanqisligi organizmda yetarlicha foliy kislotasi olmaganida yuzaga keladi. Bu holat turli alomatlar va sog’liq muammolariga olib kelishi mumkin. Folat kislotasi etishmasligining belgilari quyidagilardan iborat:

1. Anemiya:
   Folik kislota etishmovchiligi megaloblastik anemiya deb nomlanuvchi anemiya turiga olib kelishi mumkin. Bu holat qizil qon hujayralarining o’sishi va bo’linishining buzilishiga olib keladi, charchoq, zaiflik va rangpar teri kabi belgilar bilan namoyon bo’ladi.
2. Ovqat hazm qilish muammolari:
   Tanqisligi ishtahani yo’qotish, vazn yo’qotish, ko’ngil aynishi va diareya kabi ovqat hazm qilish muammolariga olib kelishi mumkin. Ushbu alomatlar tananing etarli oziq moddalarini olishiga to’sqinlik qilib, vaziyatni yomonlashtirishi mumkin.
3. Ruhiy salomatlik muammolari:
   Folik kislota miya faoliyati va hissiy salomatlik uchun muhimdir. Folik kislota yetishmasligi ruhiy tushkunlik, unutuvchanlik, diqqatni jamlashda qiyinchilik va ruhiy salomatlik muammolariga olib kelishi mumkin.
4. Immun tizimi zaifligi:
   Folik kislota immunitet tizimi uchun ham muhimdir. Uning yetishmasligi infeksiyalar va kasalliklarga qarshilikning pasayishiga olib kelishi mumkin.
5. Rivojlanish muammolari:
   Ayniqsa, homiladorlik davrida foliy kislotasi yetishmovchiligi homilaning miya va orqa miya rivojlanishida jiddiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Nerv naychalari nuqsonlari, umurtqa pog’onasi va anensefaliya kabi tug’ma nuqsonlar bu yetishmovchilikdan kelib chiqishi mumkin.
6. Yurak salomatligi muammolari:
   Folik kislota yetishmovchiligi homosistein darajasining oshishiga olib kelishi mumkin. Yuqori homosistein yurak-qon tomir kasalliklari xavfini oshirishi mumkin.

Folik kislota tanqisligi sabablari

Folik kislota etishmovchiligi turli sabablarga ko’ra yuzaga kelishi mumkin:

• Noto’g’ri ovqatlanish: foliy kislotasiga boy oziq-ovqatlarni etarli darajada iste’mol qilmaslik.
• So‘rilish bilan bog‘liq muammolar: Kron kasalligi kabi ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari foliy kislotasining so‘rilishini oldini oladi.
• Spirtli ichimliklarni iste’mol qilish: Spirtli ichimliklarni ortiqcha iste’mol qilish foliy kislotasining so’rilishini va ishlatilishini buzishi mumkin.
• Homiladorlik va emizish: Bu davrlarda foliy kislotasiga bo‘lgan ehtiyoj ortib boradi va uni yetarli miqdorda qabul qilmaslik tanqislikka olib kelishi mumkin.
• Dori vositalaridan foydalanish: Ba’zi dorilar foliy kislotasining so’rilishiga yoki metabolizmiga ta’sir qilishi mumkin.

Folik kislota manbalari va qo’shimchalari

Folik kislota yetishmovchiligini oldini olish uchun foliy kislotasiga boy oziq-ovqatlarni iste’mol qilish muhimdir. Folik kislota o’z ichiga olgan ba’zi oziq-ovqatlarga quyidagilar kiradi:

• yashil bargli sabzavotlar (ismaloq, karam)
• dukkaklilar (loviya, yasmiq)
• sitrus mevalari va sharbatlari
• yong’oq va urug’lar
• boyitilgan don va nonlar

Qo’shimchalar kundalik foliy kislotasiga bo’lgan ehtiyojni qondirish uchun ham ishlatilishi mumkin. Ayniqsa, homiladorlikni rejalashtirayotgan ayollar uchun homiladorlikdan oldin va homiladorlikning birinchi oylarida foliy kislotasi qo’shimchalarini olish tavsiya etiladi.

Xulosa

Folik kislota tananing sog’lom ishlashi uchun zarur bo’lgan vitamindir. Folik kislotaning etarli darajada iste’mol qilinishini ta’minlash muhim, chunki uning yetishmasligi jiddiy sog’liq muammolariga olib kelishi mumkin. Folik kislotaga bo’lgan ehtiyoj muvozanatli va xilma-xil ovqatlanish bilan qondirilishi mumkin, ammo ba’zi hollarda qo’shimchalardan foydalanish kerak bo’lishi mumkin. Folat kislotasini, ayniqsa homiladorlik davrida iste’mol qilishga e’tibor berish ona va chaqaloq salomatligini himoya qilishda muhim rol o’ynaydi. Folat kislotasi etishmovchiligi belgilariga e’tibor berish va erta aralashish uzoq muddatli sog’liq muammolarining oldini olishga yordam beradi.