ERP tizim nima?

ERP tizimlar zamonaviy biznes uchun bosh og’rig’imi yoki yoki zaruratmi? Ushbu maqolada ERP(Enterprise Resource Planning System) tizimlari haqida ma’lumot beriladi. Ushbu maqola
Biznes nima? deb nomlangan avvalgi maqolamizning mantiqiy davomidir.

ERP so’z qisqartmasi inglizcha
Enterprise Resource Planning System so’zlarining bosh harfidan olingan bo’lib, «korxona resurslarini rejalashtirish tizimi» degan ma’noni bildiradi. Deylik bir korxona qandaydir mahsulot ishlab chiqaradi. Ushbu mahsulotni ishlab chiqarishda korxona ichidagi bir qancha bo’limlar, sexlar va boshqa korxonani tashkil etivchi qismlarini ishtirokini talab qiladi. Ya’ni korxona bo’limlarining funksiyalari va boshqa imkoniyatlarini qandaydir kompyuter tizimida shakllantirish zarurati tug’iladi. Aynan shu tizim orqali korxonadagi haqiqiy vaziyatni kuzatish va boshqarish mumkin. Masalan, omborxonada qandaydir hom-ashyoda kam miqdorda qolgan, va agar yana huddi shunday hom-ashyo keltirilmasa, korxona ma’lum muddatdan so’ng ishlashdan, mahsulot ishlab chiqarishdan to’xtab qoladi. Bu esa korxona uchun juda katta moddiy ziyon keltirib chiqarishi mumkin. Aynan shunday holatlarda ERP tizimlar yordamga keladi. Ushbu tizimga korxonaning har bitta bo’limi ulanadi va bu tizim yordamida korxona bo’limlari o’rtasida doimiy ma’lumot almashinuvi jarayoni sodir bo’ladi.

Yuqoridagi holatda ERP tizim yordamida muommo qanday hal qilinadi?

Ushbu holatda korxonaning hom-ashyolarni yetkazib berish bilan shug’ullanuvchi bo’limi omborda hom-ashyodan qancha qolganligini aniqlaydi. Keyin u korxonadagi mahsulot ishlab chiqarish bo’limi yordamida(ularni mahsulot ishlab chiqarish tezligini bilgan holda), omborda qolgan hom-ashyo qancha muddatga yetishini hisoblashadi va ishlab chiqarish bo’limi ma’lum vaqt to’xtovsiz ishlashi uchun(yoki korxonaga tushgan buyurtmalarni bajarish uchun) yana qancha hom-ashyo kerak bo’lishi hisoblab chiqishadi. So’ng ular hom-ashyo yetkazib beruvchi boshqa korxonalar bilan bog’lanib kerakli hom-ashyolarni buyurtma berishadi.

ERP tizimlar boshqa tizimlardan nimasi bilan farqlanadi?

Ko’p hollarda ERP tizimlarni ma’lum bir vazifani bajaruvchi boshqa dasturiy ta’minot vositalari bilan almashtirib qo’yishadi. Masalan, ERP tizimlarni CRM(Customer Relationship Management) tizimi bilan yoki ERP tizimlarni buxgalteriya va soliq dasturlari bilan bir xil dastur deb hisoblashadi. ERP tizimlarning asosiy boshqa tizimlardan asosiy farqi, ERP tizimlar korxona resurslarini biron-bir qismini emas, balki uning barchasini boshqarish uchun mo’ljallangan. Ya’ni quyidagicha sanab chiqish mumkin:

• korxonaning barcha bo’limlari vazifalari va ma’lumotlar bazalarini integratsiya qiladi, birlashtiradi;
• korxonani yaxlit axborot-dasturiy tizimga birlashtiradi;
• korxonadagi har qanday muommolarni hal qilishga yordam beradi.

ERP tizimlar korxona faoliyat olib borishiga qanday yodam bera oladi?

ERP tizimlari korxona uchun muqobil yechim bo’lib, bunda korxona masshtabi, unda fililallar bor-yo’qligi va ularni bir-biridan qanchalik uzoqda joylashgani muommo tug’dirmaydi:

• korxona ichida bo’limlari o’rtasidagi hujjatlar almashinuvini tezlashtiradi;
• axborot va ma’lumotlarni tezkorlik bilan ko’rish imkonini beradi;
• boshqa joyda ishlovchi bo’limlar, filiallar va xodimlarni samarador boshqarish uchun xizmat qiladi.

Korxonadagi barcha moliyaviy ishlarni yaxlit tizimga birlashtirish

Korxona rahbari korxona faoliyati bo’yicha moliyaviy ma’lumotlarni ko’rmoqchi bo’lsa, u korxona bo’limlari tayyorlagan ko’plab hisobotlarni olishi, o’rganishi mumkin. Chunki korxonadagi har bitta bo’lim o’z hisobotini yuritadi va bu bilan ular umumiy faoliyatga ma’lum bir miqdorda o’z hissalarini qo’shishadi. Demak, korxonadagi aynan biron bo’lim qanchalik samarador ishlayotgani, u foyda keltiryaptimi yoki ziyonga ishlayaptimi aniqlash ERP tizimlari orqali juda oson va aniq kechadi. Chunki korxonada ma’lumotlar bazasi yagona bo’lib, biron-bir bo’lim yoki xodim undagi ma’lumotlarni o’zboshimchalik bilan deyarli o’zgartira olmaydi.

ERP tizimlar orqali ishlab chiqarish jarayoniga standardlarni joriy etish

Bu imkoniyat katta korxonalarda juda zarur bo’lib, bunga sabab korxonaning filiallari va bo’limlari bir-biridan uzoqda joylashgan bo’ladi. Bunday hollarda har bir filial yoki bo’lim ish jarayonini boshqarish uchun har xil turdagi dasturiy ta’minotlardan foydalanishi mumkin va bunda juda ko’plab chalkashliklar va muommolar yuzaga keladi. Shu muommolarni hal qilish(oldini olish) uchun ERP tizimlar ishlatilinadi. Internet tizimi orqali kerakli ma’lumotni hech qanday qiyinchiliklarsiz olish mumkin.

ERP yordamida xodimlarni boshqarish tizimida standardlarni joyir etish

ERP tizimlarida hamma vazifalarni xodimlar bilan birlashtirish imkoniyati mavjud bo’lib, ular yordamida xodimlarni tanlab olish, ularni qayta tayyorlash, ularni kelajakdagi professional rivojlanishlarini belgilab qo’yish mumkin. Bundan tashqari, ERP tizimlar orqali har bitta xodim ish faoliyatini samaradorligini hisoblash(aniqlash) mumkin.

ERP tizimni qachon joriy etish kerak?

ERP tizimlarni korxonalarga tadbiq etish korxona faoliyat olib boradigan sohaga bog’liq. Kichikroq, «oddiy» korxona yangi faoliyatini boshlagandan darrov u korxonada ERP tizimni joriy etish shart emas. Korxona ichida yaratilinadigan barcha hujjatlar oddiy ofis dasturlari yordamida yaratilinadi(va ular oddiy messenjerlar yordamida tezkorlik bilan korxona ichida boshqa bo’limga/xodimga yuboriladi).

Lekin korxona faoliyati kattalashib borgani sari, yuqorida keltirilgan vazifalar, jarayonlar ko’payib boradi. Va bunda korxona ichidagi bo’limlar(kadrlar, buxgalteriya va boshqalar)da o’zlarini ichki ma’lumotlar bazasi paydo bo’lishi va ular kattalashishi boshlanadi. Shu ketishda, ular korxona bo’limlari o’rtasidagi axborotlar almashinuvini qiyinlashtiradi va sekinlashtiradi.

Bunday hollarda boshqaruv samaradorligini oshirish, resurslarni optimallash va to’g’ri taqsimlash, ishlab chiqarish tezligini oshirish juda qiyin vazifa hisoblanadi. Va yordamga ERP tizimlar keladi. ERP tizim korxona yoki kompaniya ichida yagona, yaxlit ma’lumotlar bazasini shakllantiradi. Va yuqorida keltirilgan muommolarni yechish, ish jarayoni optimallash, samaradorlikni aniqlash va uni yaxshilash uchun xizmat qiladi.