Erkaklarda UTI haqida bilishingiz kerak bo lgan narsalar

2 Isitma rivojlanishi mexanizmi

Pirogenlar

Pirogenlar — organizmga tashqi tomondan tushadigan yoki uning ichida hosil bo’ladigan isitmaga olib keladigan moddalardir. Ekzogen pirogenlar ko’pincha infektsion qo’zg’atuvchilarning komponentlari hisoblanadi. Ularning eng kuchlilari gram-manfiy bakteriyalarning kapsulali termostabil lipopolisaxaridlari sanaladi. Ekzogen pirogenler bilvosita, gipotalamusdagi termoregulyatsiya markazida o’rnatilgan nuqtaning siljishini ta’minlaydigan endogen pirogenlar orqali ta’sir qiladi.

Ko’pgina endogen pirogenlar leykositar kelib chiqishga ega, bular, masalan, 1 va 6 interleykinlar, o’sma nekrozi omillari, interferonlar, makrofagli yallig’lanishli 1α-oqsil, bularning ko’pchiligi pirogen (prostaglandin sintezini keltirib chiqarish qobiliyati tufayli) ta’sirdan tashqari boshqa bir qator muhim ta’sirlar ko’rsatadi. Endogen pirogen manbai, asosan, immun tizimining hujayralari (monositlar, makrofaglar, T- va B- limfotsitlar) va granulositlar hisoblanadi. Pirogenlarning bu hujayralar tomonidan shakllanishi va chiqarilishi har qanday etiologiyali yallig’lanish, pirogen steroidlar va boshqalar ta’sirida sodir bo’ladi.

Isitma rivojlanishi mexanizmi

Isitma bosqichlari

O’zining rivojlanishida isitma har doim 3 bosqichdan o’tadi:

• Birinchi bosqichda harorat ko’tariladi (stadia incrementi);
• Ikkinchi bosqichda u bir muncha vaqt davomida yuqori darajada saqlanib turadi (stadia fastigi yoki acme);
• Uchinchi bosqichda u boshlang’ich haroratgacha kamayadi (stadia decrementi).

Haroratning ko’tarilishi

Termoregulyatsiyani qayta tashkil etilishi bilan bog’liq bo’lib, bunda issiqlik ishlab chiqarilishi issiqlik uzatilishidan (sarflanishi) oshib ketadi. Katta yoshli kishilarda haroratning ko’tarilishi issiqlik ishlab chiqarishning ortishi emas, balki issiqlik uzatilishini cheklash bilan bog’liq. Bu energiya sarfini oshirishni talab qilmagani bois organizm uchun juda ham tejamli. Bundan tashqari, bu mexanizm tanani tezroq qizishini ta’minlaydi. Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda, aksincha, issiqlik ishlab chiqarishning o’sishi ustun bo’ladi.

Issiqlik uzatishni cheklash periferik tomirlarning torayishi va to’qimalarga issiq qon oqimi kamayishi bilan bog’liq. Eng muhimlari teri osti tomirlarining spazmi va simpatik asab tizimining ta’siri ostida terlashning to’xtatilishi. Teri rangi oqaradi, uning harorati pasayib, nurlanish tufayli issiqlik uzatilishi (emissiyasi) cheklanadi. Ter ajralishining kamayishi bug’lanish orqali issiqlik yo’qotilishini cheklaydi. Soch ildizlari mushaklarining qisqarishi hayvonlar junining ko’tarilishiga olib keladi va natijada issiqlikni izolyatsiya qiluvchi qo’shimcha havo qatlami hosil bo’ladi, odamlarda bu «g’oz terisi» fenomeni bilan namoyon bo’ladi.

Varaja qilish sub’yektiv tuyg’usi bevosita teri haroratining pasayishi va teri sovuq termoretseptorlarining qo’zg’alishi bilan bog’liq, termoretseptorlardan chiqqan signal termoregulyatsiyaning integrativ markazi hisoblanmish gipotalamusga boradi. Shundan so’ng gipotalamus vaziyat haqida miya po’stlog’iga xabar yuboradi va natijada tegishli xatti-harakatlar yuzaga keladi: o’ranib olish, tanani ma’lum bir holatga keltirish. Teri haroratining pasayishi natijhasida mushaklar titrog’i boshlanadi.

Modda almashinuvining faollashishi tufayli mushaklarda issiqlik ishlab chiqarish (qisqaruvli termogenez) ortadi. Shu bilan birga, miya, jigar, o’pka kabi ichki a’zolarda qisqaruvsiz termogenez oshadi.

Yuqori harorat saqlanib turishi

Belgilangan nuqtaga yetib kelganida harorat bir darajada ushlab turilishi boshlanadi va bu qisqa (soat, kun) yoki uzoq (hafta) davom etishi mumkin. Shu bilan birga, issiqlik ishlab chiqarish va issiqlik uzatish muvozanatga keladi va harorat ortiq ko’tarilmaydi, termoregulyatsiya normada bo’lganidagi mexanizmlar bo’yicha faoliyat ko’rsatishda davom etadi. Teri tomirlari kengayadi, oqarishi ketadi va tegib ko’rilganda issiq bo’ladi, titroq va varaja yo’qoladi. Bemor isib ketayotganini seza boshlaydi. Sutkalik harorat o’zgarishlari saqlanib qoladi, ammo ularning amplitudasi me’yoriy darajadan oshib ketadi.

Ikkinchi bosqichda harorat ko’tarilishining darajasiga qarab, isitma: quyidagi turlarga bo’linadi

• Subfebril (38 °C gacha);
• Zaif (38,5 °C gacha);
• Febril (o’rtacha) (39 °C gacha);
• Piretik (yuqori) (41 °C gacha);
• Giperpiretik (haddan tashqari yuqori) (41 °C dan yuqori). Giperpiretik isitma hayot uchun xavflidir, ayniqsa bolalarda.

Haroratning pasayishi

Harorat asta-sekin yoki keskin pasayishi mumkin. Haroratning pasayish bosqichi tashqi pirogen zahiralarining tugashi yoki endogen (tabiiy) yoki ekzogen (dorilar) antipiretik omillar ta’siri ostida endogen pirogenlarning hosil bo’lishi to’xtashi bilan boshlanadi. Pirogenlarning termoregulyatsiya markaziga ta’sir qilishi to’xtatganidan so’ng, belgilangan nuqta me’yoriy darajaga tushadi va harorat gipotalamus tomonidan yuqori deb hisoblana boshlaydi. Bu teri tomirlarining kengayishiga olib keladi va organizm uchun ortiqcha bo’lgan issiqlik endi chiqib keta boshlaydi. Bemor juda ko’p terlaydi, diurez va perspiratsiya kuchayadi. Ushbu bosqichda issiqlik uzatish issiqlik ishlab chiqarishdan keskin o’zib ketadi.

Sutkalik temperaturadagi o’zgarishlarning tabiati bo’yicha isitma turlari:

1. Doimiy isitma (febris continua) — tana haroratining uzluksiz ko’tarilishi bo’lib, sutkalik o’zgarish 1 °C dan oshmaydi.
2. Remittirlovchi isitma (febris remittens) — tana haroratining 1,5-2 ° C gacha bo’lgan sutkalik o’zgarishi. Biroq, harorat normal qiymatlargacha kamaymaydi.
3. Intermittirlovchi isitma (febris intermittis) — haroratning keskin va sezilarli darajada ko’tarilishi, bir necha soat saqlanib turgach, tezda normal qiymatgacha tushadi.
4. Gektik isitma (holdan toydiruvchi) (febris hectica) — sutkalik o’zgarish 3-5 °C ga yetadi, ko’tariladigan va tezda pasayadigan harorat kun davomida bir necha marta takrorlanishi mumkin.
5. Teskari isitma (febris inversa) — sutkalik ritmning o’zgarish, ertalablari haroratning ancha yuqoriroq bo’lishi bilan tavsiflanadi.
6. Noto’g’ri isitma (febris athypica) — ma’lum bir tartibsiz sutka davomida haroratning o’zgarishi bilan tavsiflanadi.
7. Qaytaruvchi isitma (febris recurrens) — yuqori haroratning normal harorat bilan almashinib turuvchi davrlari bilan tavsiflanadi va bir necha sutka davom etishi mumkin.

Ba’zi manbalarda isitmaning 8-turi — to’lqinsimon isitma ham keltirib o’tilgan. Bu haroratning bir necha kun davomida bosqichma-bosqich ko’tarilishi va shu tarzda pasayishi bilan tavsiflanadi.

Etiologiya

Isitma deyarli barcha o’tkir infektsion kasalliklar va kuchayish davrida surunkali kasalliklarning doimiy belgisi bo’lib, bu holatlarda qo’zg’atuvchi ko’pincha qonda mavjud bo’ladi (bakteriemiya) va hatto ko’payadi (sepsis, septikopiemiya). Shuning uchun isitma qondan qo’zg’atuvchini ajratib olish bilan (gemokultura) etiologik aniqlanishi mumkin, huddi birlamchi lokalizatsiyali o’choqdan ajratib olingani kabi. Shartli-patogen mikroblardan tomonidan chaqirilgan kasalliklarda, ayniqsa patogenning asosiy joylashuvi «yashirin» bo’lganida, isitma etiologiyasini aniqlash ancha qiyin bo’ladi. Bunday holatlarda qonni qo’zg’atuvchilarga keng spektrli tahlil qilish bilan birga burun, halqum, burun sinuslari shillig’i, siydik, bronxlar suvi, balg’am, safro, bachadon bo’yni tarkibi va boshqalar tahlil qilinadi. Shu bilan birga noinfektsion genezli isitma holatlari ham tez-tez uchrab turadi (o’sma kasalliklari, gemolitik anemiya…)

Isitmani davolash

Isitmani uy sharoitida davolash organizmning hayotiy kuchlarini saqlab qolish, tana haroratini nazorat qilish, suv-tuz balansini to’ldirishga qaratiladi. Bemor dam olishi va yengil ovqatlar iste’mol qilishi, ko’proq suyuqlik ichishi, issiq kiyinmasligi, hammom qabul qilmasligi va kuniga 4-6 marta tana haroratini o’lchashi kerak. Agar harorat 38 darajadan oshsa, bemorga isitma tushiruvchi (antipiretik) preparatlar buyuriladi.

Pediatriyada tana haroratini me’yorlashtirish uchun yoshga bog’liq dozalarda parasetamol, ibuprofen yoki nimesulid qo’llaniladi. Aspirin ishlatilishi taqiqlanadi, chunki u bola hayoti uchun xavfli bo’lgan gepatoserebral sindrom rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Shuningdek isitmani tushirish uchun bemor tanasiga spirt, sirkaning suvli eritmalarini surtish mumkin.

Tibbiy tekshiruvlar doirasida bemor tana haroratining oshishi sababi aniqlanadi va tegishli davolash belgilanadi. Ba’zi hollarda bemorni shifoxonaga yotqizish yoki ambulatoriya sharoitida qo’shimcha tekshiruvlar o’tkazish kerak bo’lishi mumkin.

Erkaklarda UTI haqida bilishingiz kerak bo’lgan narsalar

Video: Доктор PRO: Мозг Управляет Вашими Деньгами. Инвестируйте с Умом.

Tarkib

• Alomatlar
• Sabablari va xavf omillari
• Erkaklar ayollardan UII olishlari mumkinmi?
• Tashxis
• Davolash
• Retsept bo’yicha dorilar
• Uyda davolanish usullari
• Oldini olish
• Outlook

Agar siz ushbu sahifadagi havola orqali biror narsa sotib olsangiz, biz kichik komissiya olishimiz mumkin. Bu qanday ishlaydi.

Siydik chiqarish yo’llari infektsiyasi – bu siydik chiqarish tizimining har qanday qismidagi bakteriyalar tomonidan buyrak, siydik chiqarish yo’llari, siydik pufagi yoki siydik chiqarish kanalidan tashkil topgan infektsiya.

Qo’shimcha tadqiqotlar bilan ta’minlangan ma’lumotlar va erkaklar salomatligi uchun manbalar uchun bizning maxsus markazimizga tashrif buyuring.

Ko’pincha siydik yo’li infektsiyalari siydik pufagi va siydikni tanadan tashqariga chiqaradigan naycha bo’lgan siydik pufagiga va siydik yo’llariga ta’sir qiladi.

UTI ayollarda uchraydigan yuqumli kasalliklardan biri bo’lsa-da, erkaklarda kam uchraydi. UTI har yili dunyo bo’ylab erkaklarning taxminan 3 foiziga ta’sir qiladi. Bu shuni anglatadiki, aksariyat erkaklar hech qachon UIga ega bo’lmaydilar, ayniqsa yosh bo’lsa.

UTI erkaklarda rivojlanganda, odatda bu murakkab deb hisoblanadi va buyrak va yuqori siydik yo’llariga tarqalishi ehtimoli ko’proq. Ba’zi holatlarda hatto operatsiya talab qilinishi mumkin. Ushbu kasallik haqida, shu jumladan uning belgilari va davolash usullari haqida ko’proq bilib olamiz.

Alomatlar

UTI bo’lgan erkaklarda infektsiya belgilari yoki alomatlari bo’lmasligi mumkin. Biroq, alomatlar paydo bo’lganda, ular quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:

• siyish paytida og’riq
• siydik chiqarishga tez-tez intilish
• siydik chiqarishni boshlashning iloji yo’qligi
• siydik oqimi yoki siydik oqishi
• siydik chiqarishning to’satdan ehtiyoji
• bir vaqtning o’zida faqat oz miqdordagi siydikning chiqarilishi
• siydikdagi qon
• qorinning markaziy pastki qismida og’riq
• bulutli siydik kuchli hid bilan

Murakkab UII bo’lgan erkaklar quyidagi alomatlardan birini yoki bir nechtasini sezishlari mumkin:

• isitma
• titroq
• ko’ngil aynish
• qusish
• orqa og’riq

Ushbu alomatlar kasallik buyrakka yoki yuqori siydik yo’llariga tarqalganligidan dalolat beradi. Bu erda tarqalgan yuqumli kasallik – bu tezroq davolanishni talab qiladigan yanada jiddiy muammo.

Sabablari va xavf omillari

UIga bakteriyalar sabab bo’ladi. Keksa yoshdagi erkaklar, ayniqsa, 50 yoshdan keyin bo’lsa, UIga chalinish xavfi yuqori. Keksa yoshdagi erkaklarda aksariyat holatlar “bakteriya” deb nomlanadi. Escherichia coli, bu tabiiy ravishda tanada mavjud.

Yoshroq erkaklarda UIIga o’xshash holatlar odatda jinsiy yo’l bilan yuqadigan infektsiyalar (STI) tufayli yuzaga keladi.

UTI bakteriya siydik yo’llari orqali siydik yo’li orqali kirib, ko’payishni boshlaganda rivojlanadi.

Erkaklarda siydik chiqarish yo’llari ayollarga qaraganda uzunroq bo’lgani uchun ular UTIga kamroq moyil bo’ladi, chunki bakteriyalar siydik pufagiga etib borish uchun uzoqroq masofani bosib o’tishlari kerak.

UTI ayollarda erkaklarnikiga qaraganda to’rt baravar ko’p uchraydi.

Agar odamda UTI rivojlanish xavfi quyidagicha bo’lsa, ortadi:

• diabet
• buyrak toshlari
• kattalashgan prostata
• siydik chiqarish kanalining anormal torayishi
• siydik chiqarishni ixtiyoriy ravishda nazorat qila olmaslik
• siydik pufagini to’liq bo’shatish imkoniyati yo’qligi
• etarlicha suyuqlik ichmaslik
• sunnat qilinmagan
• UIIning o’tmishdagi tashxisi
• siydikni tanadan normal chiqib ketishiga to’sqinlik qiladigan yoki siydik chiqarish kanalida siydikning zaxira qilinishiga olib keladigan siydik yo’llarining anormalliklari
• siydik yo’lini bakteriyalarga ta’sir qilishi mumkin bo’lgan anal aloqada bo’lgan
• immunitetni bostiradigan sog’liq holati yoki dori-darmonlarni qabul qilish
• siydik yo’llarida asboblarni kiritish bilan bog’liq protseduraga ega edi

Ushbu protseduralarga misol sifatida siydik pufagini to’kish uchun trubka yoki siydik pufagi va siydik yo’lini tekshirish uchun sistoskopiya deb nomlanuvchi kichik kamerani kiritish mumkin.

Erkaklar ayollardan UII olishlari mumkinmi?

Jinsiy aloqada ayollarda yuqumli kasallikka chalingan ayoldan bakteriyalarni olish orqali erkaklar UTI olishlari mumkin. Biroq, bu mumkin emas.

Odatda, infektsiya erkak tanasida allaqachon mavjud bo’lgan bakteriyalardan kelib chiqadi.