Elektron darsliklar matematika

Энг алам қиладигани, дарсликларимиз учун асос бўлаётган маълумотларнинг аксарияти ҳали-ҳануз Собиқ иттифоқ давридаги китоблар, маълумотлар, дарсликлардан олинмоқда.

Elektron darsliklar matematika

Илм-фан дунё бўйлаб тўхтовсиз ривожланиб борар экан, ҳар бир жамият ўз тараққиётини усиз, унинг ютуқларисиз тасаввур эта олмайди. Айни мана шу сабабми, сўнгги йилларда ривожланган давлатлар бюджетидан илм-фанни қўллаб-қувватлашга ажратиладиган маблағлар миқдори йилдан-йилга ортиб бормоқда. Халқаро ЮНEСКО ташкилотининг хабар беришича, бугунга келиб жаҳон бўйича илмий тадқиқотлар учун йилига 1,7 триллион доллар миқдорида маблағ сарфланмоқда, унинг 80 фоизи 10 та мамлакат ҳисобига тўғри келади.

Ривожланган мамлакатларнинг ЯИМ улушида ушбу соҳага маблағ ажратиш фоизи мазкур давлатлардаги ривожланиш кўрсаткичлари билан тўғри пропорционал эканлигига гувоҳ бўламиз.

Жумладан, Корея Республикаси илмий тадқиқотлар учун ЯИМнинг 4,3 фоизини, Исроил 4,2, Япония 3,4, Швейцария 3,2, Германия 2,9, АҚШ 2,7 фоизини сарфламоқда. Табиийки, соҳага киритилаётган активлар ўзининг мевасини бермай қолмаяпти.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда ҳам илм-фанга эътибор бир мунча кучайган бўлса-да, лекин жуда кўп муаммолар ҳали-ҳануз ўз ечимини кутиб турибди. Шу ўринда илм-фан соҳасидаги энг муҳим жиҳат — кадрлар масаласига эътибор қаратмай иложимиз йўқ. Боиси, маълум бир илмий доирадаги кадрларнинг салоҳиятини ривожлантирмай туриб, ушбу минтақадаги илм-фаннинг ривожланишига эришиб бўлмайди. Малакали, кучли билимли ва замон билан ҳамнафас кадрларни етиштириш эса худди мана шу йўналишларда қилиниши керак бўлган энг муҳим қадамлардан бири бўлиши даркор. Ўз-ўзидан, бундай кадрларни етиштириб чиқаришда ўрта умумий, ўрта махсус ва олий таълимдаги ўқитиш жараёни билан боғлиқ ҳар бир жиҳат бугунги замон талабларидан келиб чиққан ҳолда ишлаб чиқилиши, талабга жавоб бермайдиган томонлари зудлик билан қайта ислоҳ қилишини шарт.

Ҳар қандай илм соҳасининг эгаси ўз йўналишидаги дастлабки фундаментал билимларни айнан дарсликлардан олади.

Содда қилиб тушунтириладиган бўлса, айни вақтда илм-фан янгиликлари, натижалари, хулосалари жаҳон илм-фанининг норасмий тили ҳисобланган инглиз тилида мураккаб услубда ёритиб борилмоқда, улар билан зудликда танишиб бориш, жаҳон илм-фани билан ҳамнафас бўлиш тадқиқотчилардан ушбу соҳага оид элементар билимларни мукаммал билишни талаб этади. Хўш, бугунги кунда Ўзбекистондаги мактаб, академик лицей, касб-ҳунар коллежлари ва олий таълим муассасаларидаги дарсликлар мана шундай замонавий талабларга жавоб бера оладими? Уларни ўқиб ўзлаштираётган ўқувчи ва талабалар ушбу фанлар, соҳалардан керак бўладиган фундаментал билимларга замон талаблари даражасида эга бўлмоқдами? Мен таълим соҳасининг бир вакили сифатида бу саволларга қониқарсиз ҳолатдамиз, деб жавоб қайтарган бўлар эдим. Фикрларим қуруқ бўлмаслиги учун ўз мутахассислигимдан келиб чиққан ҳолда, биология йўналишидаги дарсликларга эътиборингизни қаратмоқчиман.

Мактабда биология фанидан ўқитиладиган Халқ таълими вазирлиги томонидан тасдиқланган дарсликлар ҳақида умумий қилиб шуни айтиш мумкинки, уларнинг деярли ярмидан кўпи айни бугунги илм-фан нуқтаи назаридан анча эскирган маълумотлар ва тушунчалар билан тўла. Масалан, 7-синф зоология дарслигини олиб қарасангиз, у кейинги 20 йил мобайнида деярли 5-10 фоизга ҳам ўзгармаганлигига гувоҳ бўласиз. Муаммо шундаки, мазкур дарсликдаги кўп рақамлар, кўрсаткичлар жуда эски. Қолаверса дарсликнинг 2017 йилги нашрида берилган айрим ҳайвон турлари систематик жиҳатдан аслида умуман бошқа систематик гуруҳларга киради. Муаллиф эса ҳар тўрт йилда қайта чоп этиладиган дарсликни ақалли тўрт йилда бир маротаба жаҳон илм фани янгиликлари билан бойитмаган, эски кўрсаткичларни янгилари билан алмаштириб кетмаган.

Аниқ мисол келтирадиган бўлсам, болаларимиз бир ҳужайрали хивчинли ҳайвон деб ўрганаётган «волвокс» деб аталган организм олимлар томонидан ўсимлик деб эътироф этилганига яқинда ярим аср бўлади ёки дарсликда ҳали ҳанузгача алоҳида туркум сифатида кўрсатиб келинаётган куракоёқлилар туркумининг ўз мақомини йўқотиб, йиртқич сут эмизувчилар қаторига қўшилганига эса 30 йил бўлади.

Бундай мисоллар шу даражада кўпки, уларнинг барчаси саналса, мақоламиз чўзилиб кетади. Дарсликлардаги бундай камчиликлар фақат зоология дарслиги билан чекланиб қолмайди, улар юқори синф дарсликларида ҳам талайгина топилади.

Энг алам қиладигани, дарсликларимиз учун асос бўлаётган маълумотларнинг аксарияти ҳали-ҳануз Собиқ иттифоқ давридаги китоблар, маълумотлар, дарсликлардан олинмоқда.

Наҳотки, ХХI асрда бутун дунё ўсимлик деяётган организмни биз ҳали ҳануз ҳайвон деб ўргансак? Наҳотки, мактабни битириб чиқаётган ўқувчиларимиз бундан 50 йил олдинги маълумотлар билан қуроллантирилса? Наҳотки, бундай ишга шу даражада масъулиятсизлик билан ёндашиш мумкин бўлса?

Шу ўринда Халқ таълими вазирлигига бу борадаги жиддий эътирозларимни билдириб ўтмоқчиман. Ёш авлодни замонавий илм-фан маълумотлари билан қуроллантириб боришдек масъулиятли ишга панжа ортидан қараш, дарсликларни кучли экспертизадан ўтказилмасдан тасдиқлаш мумкин эмас. Бошқа фанлар мутахассислари ҳам ўз йўналишларидаги мактаб дарсликларида етарлича муаммолар борлигини айтиб бера олишади. Бу ерда мақсад дарсликлардаги камчиликларни топиб, уларнинг муаллифлари ёки вазирликнинг номини қора қилиш эмас, аксинча мунтазам, сурункали давом этиб келаётган беэътиборлик иллатига барҳам беришдан иборат.

Олий таълим тизимида фойдаланиладиган дарсликларнинг аҳволи умумий ўрта таълим тизимидаги ҳолатдан ўн карра ёмон десак, ҳеч муболаға бўлмайди. Айни йўналишдаги мавжуд муаммоларни санаб ўтишга ҳаракат қиламан:

• олий таълимдаги дарсликлар борасидаги энг катта муаммо бу — ўзбек тилидаги дарсликларнинг етишмаслигидир. Юртимиз олийгоҳларида ўқитиладиган талабаларнинг деярли 90 фоиздан ортиғи айнан ўзбек тилида ўқитилади, лекин асосий фойдаланиладиган дарсликлар мана чорак асрдирки, ҳамон эски совет давридаги адабиётлар бўлиб қолмоқда;
• ўзбек тилидаги мавжуд дарсликларнинг деярли 90-95 фоизи худди мана шу фандан Собиқ иттифоқ даврида чоп этилган дарсликларнинг таржималари бўлиб, уларнинг аксариятини илмий жиҳатдан деярли яроқсиз деб ҳисобласа ҳам бўлади. Биргина мисол келтириб айтишим мумкинки, ХХI асрнинг охирги ўн йилликларидан бошлаб биология фани инқилобий тарзда ривожланди, турларни аниқлашда қўлланиладиган методлар батамом янгиланди, ўрганиш усуллари қайтадан ишлаб чиқилди, аввал ишониб келинган жуда кўп ҳолатлар сўнгги илмий тадқиқотлар асосида буткул бошқача эканлиги асослантирилди. Лекин булар ҳақида биология йўналишида ўқийдиган талабаларнинг аксарияти деярли хабардор эмас. Уларга биология фанидан сўнгги илмий мақолалар билан танишиш имконияти берилса, уларни ушбу мақолаларнинг 10 фоизини тушунишга ҳам «тиши ўтмайди». Нимага?! Чунки янги маълумотни тушуниш учун зарур бўлган фундаментал билим мавжуд эмас! Ушбу гапларимни мамлакатимиз олий таълими тизимида бакалавр босқичида таҳсил олиб, магистратура ёки PhD даража олгани ривожланган давлатларга ўқишга борган ёшлар жуда яхши тушунадилар. Улар хориж ўқитиш тизимига киришиб кетишга ҳар томонлама қийналадилар, боиси бизда аввало ўқитиш тизими жаҳон стандартларидан анча орқада қолган. Қолаверса, дарсликларимиздан ўрганиладиган билимлар талабаларни замонавий даражада қуроллантира олмайди.

• нашр йили янги бўлса-да, айрим ўзбек тилида чоп этилган дарсликларнинг ичини варақлар экансиз, уни дарслик дейишга ҳам тилингиз бормайди. Ушбу дарсликларни қайси илмий кенгаш тасдиқдан ўтказар экан, ҳайрон қоласан киши. Мавзуларнинг ўзаро мантиқан боғланмаганлиги, маълумотларнинг бир-бирини инкор қилиш ҳолатлари, ноаниқ таржима туфайли тўмтоқ ҳолатга келиб қолган илмий тушунчалар ҳар қадамда кўзга ташланади.

Албатта, бу борада оламшумул кашфиётлар қилиш шарт эмас, шунчаки ривожланган давлатлар қўллайдиган усуллардан фойдаланиш кифоя қилади деб ўйлайман. Хитой давлати мисолида айтадиган бўлсам, дунё бўйича фанлар юзасидан чоп этилган энг машҳур ва энг янги дарсликлар чоп этилиши биланоқ, бир йилга қолмай хитой тилига соҳа мутахассислари томонидан юқори илмий сифатда таржима қилиниб, бутун олий таълим муассасаларига тарқатилади. Талабалар мана шу дарсликларни ўз она тилларида ўқиб ўрганадилар.

Ўз фани бўйича замонавий илм-фаннинг энг сўнгги фундаментал билимлари билан қуролланган талаба соҳага оид сўнгги чоп этилган илмий мақолаларни ҳам бемалол ўқиб, таҳлил қила олади, фикрини бера олади. Нега биз мана шундай қила олмаймиз? Қандай тўсиқлар мавжуд? Нега Олий таълим вазирлиги мана шундай реал муаммолар билан юзлашишни истамайди?

Шу ўринда яна бир жиҳатни таъкидлаб ўтишни истар эдим, олий таълим муассасаларини сўнгги русумдаги лаборатория, АКТ жиҳозлари билан таъминлашдан аввал (аслида ҳали ундай эмас) уларни сифатли дарсликлар билан таъминлашни ўйлаш керак. Зеро ҳар қандай амалий фаолият асосида кучли назарий билим ётади. Назарий билими етарли бўлмаган, сўнгги фан янгиликлари билан қуролланмаган тадқиқотчидан янгилик, кашфиётлар кутиш ерга уруғ сепмасдан туриб ҳосил кутиш билан баробар. Таълим соҳасидаги мана шундай энг қуйи, энг майда муаммоларга эътибор бермас эканмиз, ҳали бери биздан Нобел мукофоти соҳиб ва соҳибалари чиқмаслиги аниқ.

Балки менинг айнан дарсликлар борасидаги фикрларим, хавотирларим, мулоҳазаларим кимгадир бироз кўпиртирилган бўлиб кўринаётган бўлиши мумкин, лекин тоғнинг тепасидан кўчган мушдек қор парчаси пастга тушгунча юмалаб-юмалаб ҳажман ортиб боради ва тоғ этагига келганда улкан фалокатларга сабаб бўлади. Дарсликлар борасидаги камчиликларимиз ҳам аслида мана шундай. Умид қиламизки, масъул мутасаддилар ушбу муаммоларга ўз вақтида (аслида вақти ўтиб кетганига анча бўлган) эътибор қаратишади.

Elektron darsliklar matematika

Powered by Phoca Download

Saytimiz rivojiga hissa

Uzcard: 8600 5504 8563 9786

© 2004-2020 – Ziyo istagan qalblar uchun! Saytda taqdim etilgan elektron manbalardan faqatgina shaxsiy mutolaa maqsadida foydalanish mumkin. Tijoriy maqsadlarda foydalanish (sotish, chop etish, ko‘paytirish, tarqatish) qonunan taqiqlanadi. Saytdan materiallar olib chop etilganda manzilimiz koʻrsatilishi shart.

• Bosh sahifa
• Portal haqida
  • Portal tarixi
  • Sayt xaritasi
  • Muallif haqida
  • Tafakkur gulshani
  • Mumtoz faylasuflar hikmati
  • Ibratli hikoyatlar
  • Jahon xalqlari maqollari
  • Jadid matbuoti
  • Sovet davri matbuoti
  • Qayta qurish davri matbuoti
  • Mustaqillik matbuoti
  • Hozirgi davr matbuoti
  • Tarix
    • O‘zbekiston hukmdorlari
    • Temuriy malikalar
    • Yurt bo‘ynidagi qilich.
    • Qomusiy olimlar, sarkardalar
    • O‘zbek xalq og‘zaki ijodi
      • O‘zbek xalq maqollari
      • O‘zbek xalq ertaklari
      • O‘zbek xalq topishmoqlari
      • O‘zbek mumtoz adabiyoti
      • Zamonaviy o‘zbek she’riyati
      • Muxlislar ijodidan
      • Barcha kitoblar
      • Ziyouz jurnalxonasi
      • Ziyouz audiokutubxonasi
      • Mobil kutubxona
      • Maktab darsliklari
      • Oliy va OMTM darsliklari
      • Durdona to‘plamlar
      • Android uchun kitoblar
      • Videogalereya
      • Узбекская библиотека
      • Islomiy sahifamiz
      • Forum
      • Kross-shou
      • Foydali sahifalar
      • Saytdan qidirsh
      • Ziyouz viktorinasi arxivi

      математика_дарслик

      Барча синфлар учун дарсликларнинг электрон шакли тақдим этилди!

      Опубликовано вс, 09/27/2020 – 15:48 пользователем Nasim Sadikov

      Aксарият дарсликлар ҳажми 10 МБ.дан ошмайди. Китобларнинг 7 та тилдаги (ўзбек, қорақалпоқ, рус, тожик, туркман, қирғиз, қозоқ) варианти бор:

      Язык Английский

      Ginnes.Uz

      Facebook guruh:

      При публикации информации из моего веб сайта на другие сайты обязательно указывать адрес сайта www.sadikov.uz. © Sadikov.Uz

      Аудио, видео и документальная информация в моем сайте принадлежат своим владельцам. Они сохраняют свои авторские права. Информация размещена на сайте с целью ознакомления. Пожалуйста, уважайте работу авторов. Если Вы являетесь автором материала или обладателем авторских прав на него и против его использования или Ваше авторство не было указано на сайте, пожалуйста свяжитесь с по адресу uzbeknasim@yahoo.com

      Предложения рекламы или обмен баннеров: @sadikov_uz

      Для контактов: uzbeknasim@yahoo.com

      Telegram: @sadikovuz

      Мактаб кутибхонларни электрон дарсликлар билан таьминлаш

      Maqsad: O`quvchilarga matnni, abzasni formatlsh hamda shrift o`lchamini, rangini, yozuv shaklini o`zgartirishni o`rgatish.

      Uslub: nazariy bilimlarni berishni amaliyot bilan birgalikda olib borish

      Jihoz: 6-sinf darsligi, kompyuter, MS Word matn protsessori.

      Darsning borishi

      I. Tashkiliy davr

      b) davomatni aniqlash;

      II. Takrorlash

      1. matnni tahrir qilish deganda nima tushiniladi?
      2. matnni tahrir qilishda ishlatiladigan amallarni aytib bering;
      3. matndagi ortiqcha belgi qanday o`chiriladi?
      4. matnga “tushib qolgan” belgi qanday qo`yiladi?
      5. “Blok” deganda nima tushiniladi?
      6. matnning biror qismi qanday qilib blokka olinadi?
      7. matnning belgilangan qismi ustida qanday amallarni bajarish mumkin?
      1. formatlanishi kerak bolgan qism belgilanadi, ya’ni biokka olinadi;
      2. Format menyusidan Shrift ( Шрифть. ) bo`limi tanlanadi;
      3. blokka biror yozuv shaklini berish uchun Shrift shaklini tanlash darchasidan kerakli yozuv shakli tanlanadi;
      4. shrift uchun kerakli rang, o`lcham, chizma ko’rinishi va boshqa o`zgarishlar mos darchalardan tanlanadi;
      5. Shriftdagi o`zgarishlarni ko`rib turish darchasida kerakli natija ko`zga tashlanganda OK tugmasi tanlanadi yoki [Enter] klavishi bosiladi.
      • abzas kengligi;
      • sahifada tekislanish usuli (chap yoki o`ng chegara, markazga tomon sahifa kengligi bo’yicha);
      • abzasning bosh satri va keyingi satrlarning chap va o’ng hoshiyadan chekinishi:
      1. yurgichni shu abzasga joylashtiriladi;
      2. Formal menyusidan Abzas (Абзац…) bo`limi tanlanadi;
      3. zarur formatlash amallari bajariladi va abzasdagi o’zgarishlarni ko’rib turish darchasida kerakli natija aks etganganda OK tugmasi tanlanadi, yoki [Enter] klavishi bosiladi.
      1. Hujjatni formatlash deganda nima tushuniladi?
      2. Formatlashda qaysi menyu va uskunalar paneli qo`llaniladi?
      3. Matnning belgilangan qismidagi yozuv ko’rinishi qanday o’zgartiriladi?
      4. Matnning belgilangan qismidagi shrift o`lchami qanday o’zgartiriladi?
      5. Matnning belgilangan qismidagi shrift rangi qanday o`zgartiriladi?