Disforiya nima? Disforiyaning sabablari va belgilari

Disforiya — bu umumiy norozilik, bezovtalik va tushkunlik hissi ustun bo‘lgan ruhiy holat. U faqat qayg‘u yoki xavotirdan iborat emas; ko‘pincha hayot sifatini sezilarli darajada pasaytiradi. Disforiya odam hayotining ko‘plab sohalariga ta’sir qilishi va ruhiy salomatlikni salbiy tomonga yo‘naltirishi mumkin. Ba’zan u depressiya bilan aralashib ketadigan darajada kuchli hissiy iz qoldiradi. Shu bois to‘g‘ri tashxis qo‘yish muhim.

Disforiya nima? Asosiy ta’rif va ruhiy ta’sirlar

Disforiya — bu hissiy muvozanat buzilib, odam o‘zini doimiy ravishda bezovta, noqulay yoki baxtsiz his qiladigan holat. Bu oddiy kayfiyat tebranishlaridan farqli: ko‘pincha shaxsning ijtimoiy munosabatlari va kundalik faoliyatiga jiddiy ta’sir qiladi.

Disforiyaning sabablari nimalar? Psixologik va jismoniy omillar

Disforiya turli omillar tufayli paydo bo‘lishi mumkin. Umuman olganda, ularni psixologik va jismoniy guruhlarga ajratish mumkin. Har bir omilning ta’siri shaxsga qarab o‘zgaradi.

Psixologik omillar

Travmatik tajribalar. Bolalikda kechgan hissiy yoki jismoniy travmalar uzoq muddatli ta’sir ko‘rsatib, disforiyaga zamin yaratishi mumkin. Bunday tajribalar odamda xavfsizlik tuyg‘usini susaytiradi.
Depressiya. Disforiya ko‘pincha depressiya bilan bog‘liq holda uchraydi; doimiy tushkunlik va umidsizlik disforiya paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Tashvish buzilishlari. Doimiy “xavf” hisi chuqur bezovtalikka sabab bo‘lib, disforiya alomatlarini qo‘zg‘atishi mumkin.

Jismoniy omillar

Gormonlar disbalansi. Ayniqsa o‘smirlik, homiladorlik yoki menopauza davrlaridagi gormonal o‘zgarishlar disforiyani yuzaga keltirishi mumkin.
Surunkali kasalliklar. Uzoq davom etuvchi og‘riq yoki doimiy noqulaylik ruhiy holatni buzib, disforiyaga olib kelishi mumkin.
Dorilarning nojo‘ya ta’siri. Ba’zi dorilar (ayniqsa, psixiatrik preparatlar) bezovtalik va noxushlik hissini keltirib chiqarishi mumkin.

Disforiya va depressiya: o‘xshashlik va farqlar

Disforiya va depressiya ko‘pincha adashtiriladi, ammo ularning alomatlari va ta’sir mexanizmi turlicha. Disforiya ko‘pincha muayyan voqea yoki vaziyat bilan qo‘zg‘aladigan o‘tkinchi bezovtalik sifatida ko‘riladi. Depressiya esa odatda uzoq davom etuvchi ruhiy buzilish bo‘lib, ko‘p hollarda butun hayot faoliyatiga ta’sir qiladi. Disforiya qisqa vaqtli va ma’lum tetiklovchilar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin; depressiya esa biologik, genetik (genetics) va ijtimoiy-muhit omillar kombinatsiyasi natijasida rivojlanadi. Har ikkisi ijtimoiy munosabatlar va kundalik funksionallikka ta’sir qilsa-da, disforiya kechayotgan odam odatda holat o‘tkinchi ekanini anglaydi; depressiyada esa bu anglash pasayib, umidsizlik kuchayadi. Shunga mos ravishda davolash yondashuvlari ham farq qiladi.

Disforiya belgilari

Disforiya hissiy va jismoniy alomatlar bilan namoyon bo‘ladi; ularning og‘irligi sabab va sharoitga qarab o‘zgaradi. Hissiy belgilarga bezovtalik, ichki bo‘shliqlik va doimiy noxushlik hissi kiradi; bu ishonchni pasaytirib, ijtimoiy chekinishga olib kelishi mumkin. Kichik hodisalar ham kuchli emotsional javob uyg‘otishi mumkin. Jismoniy belgilar orasida charchoq, uyqu buzilishlari va ishtahasizlik ko‘p uchraydi; odam o‘zini doimiy holda holdan toygan sezadi.

Disforiyani davolash usullari

Tashxis qo‘yishda alomatlar batafsil baholanadi. Davolash odatda psixologik va tibbiy yondashuvlar uyg‘unligidan iborat bo‘ladi.
Psixoterapiya. Disforiyada keng qo‘llanadi: his-tuyg‘ularni anglash, ularni boshqarish va moslashuv ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
Dori vositalari. Antidepressantlar va anksiolitik (anxiolytic) dorilar ruhiy holatni barqarorlashtirish va alomatlarni yengillashtirishda qo‘l kelishi mumkin. Har qanday dori faqat shifokor nazorati ostida qabul qilinadi.

Disforiya bilan kurashish strategiyalari

Disforiya bilan kurashish vaqt va sabr talab qiladi; o‘zini parvarish qilish va ruhiy salomatlikni qo‘llab-quvvatlash muhim. Quyidagi usullar ko‘mak beradi:
Muntazam jismoniy faollik. Mashqlar stressni kamaytiradi va kayfiyatni yaxshilaydi; ochiq havodagi faoliyat ayniqsa foydali.
Hissiyotlarni ifoda etish. Hislarni yozib borish yoki yaqin inson bilan bo‘lishish ichki noxushlikni yengillashtiradi.
Qo‘llab-quvvatlash guruhlari. O‘xshash tajribaga ega odamlar bilan muloqot yolg‘izlik tuyg‘usini kamaytiradi.
O‘z ehtiyojlarini anglash. O‘zini tinglash va vaqt ajratish muhim. Har qanday bezovtalik yoki salbiy fikrlar avvalo shifokor bilan aniqlashtirilishi kerak.

Tez-tez so‘raladigan savollar

Disforiya har qanday yoshda uchraydimi?
Ha. Bolalikdan katta yoshgacha turli davrlarda paydo bo‘lishi mumkin; alomatlar yoshga qarab o‘zgaradi.

Disforiya davolanishi mumkinmi?
Ha. Mos davolash rejasi bilan ruhiy muvozanat tiklanadi va hayot sifati oshadi.

Disforiya odatda qaysi holatlar bilan bog‘liq?
Depressiya, tashvish (anksiyete) buzilishlari va travmatik tajribalar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.

Disforiya alomatlari qanday bilinadi?
Bezovtalik, tushkunlik, charchoq va uyqu muammolari asosiy belgilar bo‘lib, kundalik hayotga salbiy ta’sir qiladi.

Disforiya bilan qanday kurashsa bo‘ladi?
Psixologik yordam olish, muntazam mashq qilish va qo‘llab-quvvatlash guruhlariga qatnashish samarali yo‘llar sirasiga kiradi.