Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti yoki atopik dermatit sabablari va davolash haqida malumot

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti — bu taglik bilan aloqa qilish sohasidagi terining o’tkir yallig’lanish reaksiyasi bo’lib, u o’zini toshma, tirnash xususiyati, shishish yoki qizarish shaklida namoyon qiladi. Bu quyidagi omillar kombinatsiyasi tufayli yuzaga keladi: siydik va najasning zararli ta’siri, yuqori namlik va ishqalanish

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti eng keng tarqalgan kasalliklardan biridir. Bu chaqaloqlar va yosh bolalarning 7 dan 35 foizigacha ta’sir qiladi. Ushbu muammo, hayotning 1 yilida dermatologga tashrif buyurganlarning 25% gacha bo’lishi mumkin. Ma’lum qilinishicha, taglik kiygan yosh bolalarning yarmi qachonlardir atopik dermatitga chalingan. Kasalxonaga yotqizilgan chaqaloqlar va bolalar orasida tarqalish bundan ham yuqori — 17 foizdan 43 foizgacha

Atopik dermatit bolalarda tez-tez uchraydi, odatda 3-12 haftadan boshlanadi, eng yuqori darajasi 9-12 oylikda bo’ladi. Shu bilan birga, kasallik kattalarda ham bo’lishi mumkin, chunki ba’zi bemorlar uzoq vaqt taglik kiyishni talab qiladilar (masalan, najas yoki siydik ushlamaslikda). Yo’rgak dermatitining paydo bo’lishi jinsga yoki irqga bog’liq emas.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti omillari:

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti paydo bo’lishiga sabab bo’lgan omillar:

• zararli moddalar bilan aloqa qilish: qo’pol va sintetik matolar, maishiy va kosmetika mahsulotlari (xlor yoki fosfat o’z ichiga olgan kir yuvish vositalari);
• taglikni kam almashtirish, haddan tashqari issiqlik;
• terining siydik va najas bilan uzoq muddatli aloqasi (masalan, diareyada);
• siydik tarkibini o’zgartiradigan tagliklar ichida harakat qiluvchi mikrobial omillar.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti belgilari

1 — Oddiy atopik dermatit

Bu yallig’lanish jarayonining yanada rivojlanishida eritema, ya’ni terining qizarishi bilan namoyon bo’ladi, makeratsiya (teri to’qimalarini suyuqlik bilan singdirish va ularning shishishi) va hatto eroziv yuzalar paydo bo’lishi mumkin. Eng katta tirnash xususiyati bezi bezi terisi bilan yaqin aloqada bo’lgan joylarda, ayniqsa chiqib turgan yuzalarda (dumba, qorinning pastki qismi, moyaklar, qin, sonlar) uchraydi. Teri burmalari toza bo’lib qoladi.

2- Zamburug’ infeksiyasi bilan asoratlangan atopik dermatit

Toshma ko’pincha teri burmalarida (tos, dumba) joylashadi. Zararlanish chekka qismlarda parchalanadigan yorqin qizil, po’stlanuvchi dog’lar ko’rinishida namoyon bo’ladi. Ko’pincha papula shaklidagi toshmalar namoyon bo’ladi, ya’ni dumba, jinsiy a’zolar, qorin va sonlarning terisida bir xil fokuslar paydo bo’ladi. Bunday kasallikning surunkali kechishida granulomatoz papulalar va tugunlar paydo bo’lishi mumkin.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti rivojlanishi

Bolalar terisi kattalarnikidan juda farq qiladi. Teri juda sezgir va himoyasiz, lipidlar oz va tabiiy namlovchi himoya omili kam bo’ladi. Lipidlar hujayralar orasidagi bog’lovchi eritma bo’lib, u terini infeksiyalardan, ultrabinafsha nurlanishidan va namlikni yo’qotilishidan himoya qiladi. Bundan tashqari, chaqaloq terisi yuqori darajada o’tkazuvchan va yuqori pHga ega. Yuqori pH darajasi ovqat hazm qilish fermentlarini (proteazalar va lipazlar) faollashtiradi. Shuning uchun, bolalarda noxush omillar paydo bo’lganda, terining himoya to’sig’i juda tez buziladi va yallig’lanish rivojlanadi.

Chaqaloqlarda irritantli kontaktli dermatit

Ushbu turdagi dermatitning rivojlanish mexanizmi quyidagicha ifodalanishi mumkin:

• Nam muhit va ishqalanish qatlamning (terining tashqi qatlami) yo’q qilinishiga olib keladi.
• Siydik terining haddan tashqari namligini keltirib chiqaradi, bu esa uning potentsial tirnash xususiyati beruvchilarga va mikroorganizmlarga o’tkazuvchanligini oshiradi.
• Najas fermentlari (bakterial ureazalar) ammiakni siydik karbamididan parchalaydi, bu esa terining pH qiymatini yanada oshiradi.
• PH darajasining ko’tarilishi ovqat hazm qilish fermentlarini (proteaz va lipazlar) faollashtiradi, ular najasda ham bo’ladi. Ular epidermis to’sig’ining qizarishi va yo’q qilinishiga olib keladi.

Chaqaloqlarda zamburug’li kontaktli dermatit

Candida jinsi zamburug’lari — bu oshqozon-ichak trakti, og’iz, qin va terining shilliq pardalarida yashovchi tanamiz mikroblar birlashmasining umumiy vakillari bo’lgan mikroorganizmlar. Bu odamlarda teriga va shilliq pardalarga zarar yetkazadigan eng keng tarqalgan mikotik vositalar.

90% hollarda kandidoz — bu Candida o’z zamburug’lari keltirib chiqaradigan endogen (ichki) infeksiya. Noqulay omillar paydo bo’lganda (antibiotiklarni qabul qilish, immunitet tanqisligi holatlari va boshqalar) zamburug’lar faol ravishda ko’payib, proteazlarni (ovqat hazm qilish fermentlari) va gemolizinlarni (eritrotsitlarni yo’q qiladigan toksinlar) sintez qila boshlaydi. Proteazlar va gemolizin hujayralarga zarar yetkazadi va kandidozning klinik ko’rinishini keltirib chiqaradi. 10% hollarda infeksiya kasal yoki sog’lom tashuvchidan aloqa va maishiy yo’llar orqali sodir bo’ladi. Masalan, bola tug’ruq paytida onaning zamburug’ini tug’ilish kanali orqali yuqtirishi mumkin.

Zamburug’lar (kandida va dermatofitlar) karbonat angidrid (CO2) ning yuqori darajalarida rivojlanadi. Tagliklar havoni yaxshi o’tishiga yo’l qo’ymaydi, ularning ostida «issiqxona effekti»ni keltirib chiqaradi va natijada CO2 darajasi oshadi

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti rivojlanish bosqichlari

Atopik dermatitining bosqichlari alomatlari:

Yengil atopik dermatit:

— Mahalliy joylarda yengil eritema.

— Terining minimal darajada ishishi va ishqalanishi.

— Taglik bilan qoplangan terining 10% dan kam joyi zararlanadi.

— Noqulaylik va og’riq bo’lmaydi.

O’rta atopik dermatit:

— Taglik bilan qoplangan terining 10% dan ko’prog’ini egallaydi

— O’rtacha noqulaylik yoki og’riq

— Noqulaylik yoki og’riq kuchli.

O’rta-og’ir dermatit:

— Yuzaki eroziyasi yanada kengroq eritema.

— Noqulaylik yoki og’riq juda kuchli.

Jiddiy dermatit (papulo-eroziv psevdosifiloid Sevestra-Jak dermatiti)

— Ko’paygan yaralar va qirralari ko’tarilgan eroziya.

— Noqulaylik yoki og’riq juda kuchli.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti turlari

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti turli xil klinik shakllari mavjud.

• Ishqalanish tufayli atopik dermatit. Uning asosiy sababi — bu taglik materialining chaqaloq terisiga mexanik shikastli ta’sir berishi. Bunday dermatitda, terining burmalari toza, ko’proq taglik bilan maksimal darajada aloqada bo’lgan bo’rtib chiqadigan yuzalar ta’sirlanadi.
• Kontaktli irritantli dermatit. Ko’pincha u anal zonasida joylashgan bo’lib, bu jarayon tos burmalari, qorin va sonlarning terisini yallig’lanishini o’z ichiga oladi. Uning paydo bo’lishining sababi terining siydik va najas bilan uzoq vaqt aloqa qilishidir (axlat buzilishi natijasida).
• Zamburug’ bilan murakkablashgan atopik dermatit. Ba’zan u intertriginoz dermatit deb ham ataladi. Bu o’z vaqtida davolanmagan yo’rgak dermatitining eng keng tarqalgan asoratidir. Zararlangan teriga turli xil patogen mikrofloralar (zamburug’lar va bakteriyalar) osongina qatlamlanadi. Toshmalar odatda makulopapular, yorqin qizil, o’zaro chegaralangan ko’rinishda bo’ladi.

Eng keng tarqalgan dermatit — bu dermatitning dastlabki ikki shakli. Tegishli parvarish va davolanish bilan ular odatda uch kun ichida hal qilinadi.

Yevropa va AQShda ishqalanish va tirnash xususiyati keltirib chiqaradigan atopik dermatitiga bo’linish mavjud emas, ularni bitta atama birlashtiradi — oddiy irritatli dermatit, ba’zan salfetka dermatiti deb ham nomlanadi. Bu nom, terining shikastlanishi salfetkani tez-tez ishlatishdan kelib chiqqani sababli berilgan.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti asoratlari

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti zamburug’ (Candida) yoki bakterial kabi superinfeksiya (boshqa infeksiyalar qo’shilish) bilan murakkablashishi mumkin. Bakterial infeksiya holatida pioderma rivojlanadi. Bu pustulalar, hatto xo’ppozlar va pufakchalar shaklidagi yiringli terining shikastlanishi bilan kechib, ular keng eroziv yuzalarni shikastlaydi. Pioderma juda xavflidir, chunki zarar nafaqat qo’shni hududlarga, balki terining ichiga sepsis (patogenning qonga kirib borishi natijasida kelib chiqadigan xavfli yuqumli kasallik) ko’rinishida ham tarqalishi mumkin.

Erta tug’ilgan chaqaloqlarda kandidoz teri infeksiyalari dermaga kirib borishi va ichki organlarga ta’sir qiladigan potensial hayot uchun xavfli invaziv tizimli kandidozga olib kelishi mumkin. Alomatlar infeksiyaning joylashishiga bog’liq bo’ladi. Odatda, ular orasida disfagiya (yutishning buzilishi), terining va shilliq pardalarning shikastlanishi, eshitish qobiliyati, ko’rish qobiliyati, qin belgilari (qichishish, yonish hissi, ajralish), isitma, shokning yanada rivojlanishi bilan buyrak funksiyasi buzilishi kiradi.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti diagnostikasi

Tekshiruvdan oldin shifokor kasallik belgilari haqida so’raydi:

• Toshma paydo bo’lganda (uch kundan ortiq davom etadigan dermatit infeksiyaga olib kelishi mumkin).
• Ichak harakatlari yoki siyish paytida terining tashvishi, og’rig’i yoki qichishi bormi (chaqaloq bezovta bo’ladi va yig’lashi mumkin).
• Najas chastotasi yoki diareya o’zgarishi bo’ladimi.
• Qanday yuvish vositalari, bolalar salfetkalari va tagliklari ishlatiladi. Ular qanchalik tez-tez o’zgartiriladi.
• Yumshatuvchi kremlar, pastalar yoki kukunlardan foydalaniladimi.
• Chaqaloq qanday oziqlanadi: ona suti yoki aralash sut. Ratsionga yangi ovqatlar kiritilganmi. Ko’pgina tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, aralash sutni oladigan chaqaloqlarda emizikli bolalarga qaraganda o’rtacha va og’ir bezi dermatiti ko’proq rivojlanadi.
• Bolada bezi bezi dermatitining rivojlanishini qo’zg’atadigan dorilar (antibiotiklar, laksatiflar) qabul qilinganmi.
• Birgalikda kechadigan kasalliklar mavjudmi (atopik dermatit, ich qotishi, so’nggi virusli gastroenterit, malabsorbsiya sindromlari — ingichka ichakdagi ozuqa moddalarining singishi buzilgan).

Shundan keyin shifokor bemorni taglik atrofidagi tirnash xususiyati yoki shikastlanish mavjudligini tekshiradi.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatitida tahlillar

Agar kandidal dermatitdan shubha bo’lsa, chuqurroq tekshirish uchun terini qirib olish va zamburug’ mavjudligini tekshirish mumkin. Agar chaqaloq dermatiti standart davolanishga javob bermasa yoki tashqi tomondan g’ayritabiiy ko’rinsa, boshqa teri patologiyalarini (masalan, neoplazmalar) chiqarib tashlash uchun terining biopsiyasi o’tkaziladi.

Bezi dermatitining doimiy, surunkali kursida rux yetishmovchiligini istisno qilish kerak, bu noyob irsiy tug’ma kasallik — enteropatik akrodermatit mavjudligini ko’rsatishi mumkin. Ushbu patologiyaning sababi metabolik kasallik bo’lib, jiddiy rux yetishmasligiga olib keladi. U o’zini dermatit, kallik, diareya va bo’yni pasaytirish kabi alomatlarda namoyon qiladi. Odatda sut emizmaydigan bolalarda va emizikli bolalarda sutdan ajratish paytida dastlabki 4-10 xaftaligida o’zini namoyon qiladi. Buning sababi shundaki, sigir sutida ko’proq rux biriktiruvchi moddalar mavjud bo’lib, ular ruxni yemirilishiga xalaqit beradi. Ushbu kasallik rux preparatlari bilan davolanadi.

Differentsial diagnostika — anogenital zonada joylashgan va patogenlar bilan bog’liq bo’lgan yuqumli impetigo, kandidoz, seboreik dermatit, psoriaz kasalligi va boshqa teri kasalliklarini o’z ichiga oladi.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatitini davolash

Shifokorga qachon murojaat qilish kerak:

• Toshma 2-3 kun ichida tegishli gigiena va terini parvarish qilish bilan yo’qolmaydi.
• Toshma terining po’stlanishi, pufakchalarni, yiringli elementlarni, eroziya va yaralarni o’z ichiga oladi.
• Antibiotiklarni qabul qilish fonida yorqin pushti yoki qizil toshma paydo bo’ldi.
• Toshma juda og’riqli bo’lishi.
• Toshmaga qo’shimcha ravishda isitma.
• Ichak harakatlari yoki siyish paytida noqulaylik va og’riq.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatitida qo’llaniladigan vositalar

Teri to’sig’ini oddiy tirnash xususiyati beruvchi dermatit bilan tiklash uchun, Amerika va Evropa manbalariga ko’ra, quyidagi tashqi terapiya qo’llaniladi:

• Rux oksidi. Himoya kremining bir qismi sifatida bu birinchi darajali dori.
• Lanolin.
• Vazelin.
• A vitamini kremlar.
• Titan oksidi, kerosin mumi, dimetikon yoki boshqa silikonlarni o’z ichiga olgan kremlar. Ushbu tarkibiy qismlar suvga chidamli bo’lib, teridagi ortiqcha namlik va shish rivojlanishining oldini olishga yordam beradi.
• Bentonit kremi 50% (bentonit tabiiy loy mineralidir, toksik emas, suv bilan aloqa qilishda gel hosil qiladi). Yuqori samaradorlik va xavfsizlikni namoyish etadi.
• Gvayazulenni o’z ichiga olgan tayoqchalar (gvayazulen — bu romashka sintetik analogidir). Bu yallig’lanishga qarshi ta’sirga ega, terining tiklanishini tezlashtiradi.
• Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, ona sutini mahalliy qo’llash 1% gidrokortizon moyi kabi samarali bo’lishi mumkin. U yengil va o’rta darajadali dermatit bo’lgan sog’lom bolalarda simptomlarni yo’qotish uchun ishlatilishi mumkin. Ona suti tarkibida himoya va davolovchi ta’sirga ega bo’lgan ko’plab oziq moddalar va molekulalar mavjud (immunoglobulinlar, laktoferrin va boshqalar).
• Boshqa davolash usullariga javob bermaydigan tirnash xususiyati beruvchi dermatit uchun (ikki haftadan kam) kam quvvatli topikal kortikosteroidlar (kremlar) (VI yoki VII sinf) ni ko’rib chiqish mumkin. 1 yoki 2,5% gidrokortizon yoki desonidli krem ​​tavsiya etiladi. U faqat shifokor ko’rsatmasi bo’yicha ishlatilishi mumkin, foydalanish muddati va qo’llanilish texnikasi bo’yicha ko’rsatmalarga qat’iy rioya qiladi. Kuchli kortikosteroidlarni (betametazon) noto’g’ri ishlatish terining yuqori o’tkazuvchanligi va yo’rgakning okklyuziv xususiyatlari tufayli Kushing sindromi (organizmning neyroendokrin tizimiga zarar yetkazishi) kabi jiddiy asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.

Dermatitda qo’llash mumkin bo’lmagan vositalar

Dermatitda potensial zararli mahalliy davolanishdan qochish kerak. Ular tarkibiga tizimli toksiklik yoki metgemoglobinemiya xavfi (metgemoglobin darajasining oshishi) bilan bog’liq bo’lgan vositalar kiradi:

• pishirish sodasi (natriy gidrokarbonat);
• fenolik kislota (dezinfeksiyalovchi);
• benzokain salitsilatlari (dezinfeksiyalovchi);
• dimedrol (dimedrol). Mahalliy ravishda tatbiq etilganda dimedrolning o’limga olib keladigan kontsentratsiyasi tufayli yuzaga kelgan bolaning o’limi qayd etilgan.
• pnevmonitga (o’pkaning o’ziga xos yallig’lanishiga) olib kelishi mumkin bo’lgan aspiratsiya (nafas olish) haqida hisobotlarda talk va makkajo’xori kraxmalidan foydalanish tavsiya etilmaydi.

Rossiya Federatsiyasida diareya fonida tirnash xususiyati beruvchi dermatitini davolash uchun dekspantenolni 5% dan tashqari, 7 kun davomida rux moyi bilan birgalikda krem ​​shaklida buyurish tavsiya etiladi.

Yevropa tadqiqotlari va tavsiyalariga ko’ra zamburug’li dermatitni davolash:

• Nistatinli krem. Mahalliy ravishda keng qo’llaniladi, chunki u yuqori xavfsizlik profiliga ega.
• Zamburug’ga qarshi samarali bo’lgan boshqa preparatlar buyurilishi mumkin, masalan, klotrimazol, ekonazol, ketokonazol, mikonazol, oksikonazol, sertakonazol va siklopiroks.

Rossiya Federatsiyasida zamburug’li infeksiya bilan asoratlangan yo’rgak dermatitini davolash uchun quyidagi dorilar lokal ravishda qo’llaniladi:

• klotrimazol 1% krem;
• nistatin moyi;
• natamitsin 2% krem.

Bakterial infeksiya (stafilokokk yoki streptokokk) bilan asoratlangan dermatitni davolash uchun quyidagilar tavsiya etiladi:

• mupirotsin 2% malham;
• fusid kislotasi 2%.

Teri ustida takrorlanadigan yoki keng tarqalgan Candidali teri infeksiyalari yoki og’iz va oshqozon-ichak kandidozi uchun tizimli zamburug’ga qarshi terapiya talab qilinishi mumkin. Bunday holda, nistatin yoki flukonazolning og’iz suspenziyalari qo’llaniladi. Mumkin bo’lgan nojo’ya ta’sirlar dorilar uchun ko’rsatmalarda ko’rsatilgan.

Boshqa davolanishlarga romashka, aloe vera, zaytun moyi va kalendula yog’i kabi o’simliklarni davolash kiradi. Ushbu dorilar guruhining samaradorligini isbotlash uchun asos yetarli emas.

Maqoladagi maʼlumotlar tanishish maqsadida berilgan. Ushbu maqolada berilgan dori preparatlarini qoʻllashga qarshi koʻrsatmalar mavjud. Qoʻllashdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishingiz zarur.

Chaqaloqlarda yo’rgak dermatiti — oldini olish

Aksariyat hollarda kasallik xavfli emas va odatda, maxsus dori-darmonlarni talab qilmaydi. Odatda dermatit taglik ishlatishni to’xtatgandan va terini to’g’ri parvarish qilgandan keyin o’z-o’zidan o’tib ketadi.

Dermatitning oldini olish uchun ABCDE (inglizcha so’zlardan qisqartma) choralari to’plami qo’llaniladi:

• Diapering — taglik almashtirish;

Havo — Bu bola yo’rgak kiymasdan, tez-tez havo vannalarini qabul qilishni nazarda tutadi. Taglik almashtirishda havo vannalarini kamida 5-10 daqiqa davomida bajarish tavsiya etiladi.

To’siq — Himoya kremlaridan foydalanish. Ularning qo’llanilishi har bir taglik o’zgarganda zarurdir. Ko’pincha ular tarkibida rux, dekspantenol, vazelin, lanolin mavjud. Ushbu kremlar terini bezovta qiluvchi siydik va najasdan ajratib turadigan himoya plyonka hosil qiladi.

Tozalash — Agar taglik atrofidagi terining yallig’lanishi bo’lsa, kundalik yuvinish tirnash xususiyati beruvchi moddalarni olib tashlashga, zamburug’va bakteriyalar yuqtirish xavfini kamaytirishga yordam beradi. Tozalash suv bilan amalga oshiriladi, u yumshoq bo’lishi kerak, siz paxta disklari yoki paxta matosidan foydalanishingiz mumkin. Bolalar uchun salfetka faqat zararlanmagan teriga ishlatilishi mumkin. Cho’milishdan so’ng, ishqalanishdan saqlanib, terini sochiq bilan yumshoq qilib quritish kerak.

Taglik almashtirish — Taglik har 2 soatda (yangi tug’ilgan chaqaloqlar uchun har soatda) yoki har bir najas yoki siyishdan keyin o’zgarishi kerak. Yutish qobiliyati yuqori bo’lgan taglik tanlash yaxshidir. Taglik suyuqlikni qancha yaxshi so’rsa, terini shunchalik quruq turadi. Matoli tagliklar, odatda, bir martalik «tagliklari» ga qaraganda kamroq singdirish xususiyatiga ega. Taglik juda qattiq emasligiga ishonch hosil qiling, ayniqsa kechasi kiyganda. Bo’shashgan yo’rgak teriga ozroq surtiladi. Yangi taglik kiydirishdan oldin bolaning terisini to’liq quriting. Kichkintoyning terisiga infeksiyani keltirib chiqargan mikroblarning tarqalishining oldini olish uchun qo’llarini tagliklarini almashtirishdan oldin va keyin yuvish kerak.

Ta’lim — Ota-onalarga bolasiga qanday g’amxo’rlik qilishni o’rgatish juda muhimdir. Ularga kundalik terini parvarish qilish bo’yicha aniq ko’rsatmalar va terini qanday parvarish qilish foydali va zararli bo’lishi mumkinligi haqida ma’lumot berish kerak.

manba: probolezny.ru