Malumotlar bazasi
Mashhur son haqida eski va yangi gaplar Mashhur son haqida eski va yangi gaplar Muqaddima Siz ayrim sonlarning «xosiyatli« va ayrimlarining «bexosiyat« ekani haqidagi uzun-quloq uydirmalarni albatta eshitgan bo‘lsangiz kerak. Masalan, ayrimlar 7 raqamiga boshqacha (ijobiy) ko‘z bilan qarashsa, aksincha 13 ga salbiy yondoshuv bilan boqishadi. Aslida sanoq tizimidagi hech bir son xosiyatli yoki bexosiyat … Читать далее
Li E8 guruhini izlab Li E8 guruhini izlab Deyarli yuz yildan ziyod vaqt mobaynida matematiklar ulkan 248-o‘lchamli obyektni tushunishga urinib kelishdi. E8 nomi bilan tanilgan ushbu obyektni o‘rganishda eng kuchli dasturchilar va matematiklardan iborat xalqaro guruh va eng ilg‘or superkompyuterlar jalb qilinganidan keyingina, 2007-yilda muayyan natijaga erishildi. Lirik chekinish sifatida, Iogann Kepler (1571-1630) muallifligidagi «Olam … Читать далее
Pit Xeyn superellipsoidi Pit Xeyn superellipsoidi 1965-yilda Daniyalik olim, ixtirochi va konstruktor Pit Xeyn (1905-1996) turli obyektlar uchun badiiy bezak va interyer elementi sifatida ishlatish maqsadida «supertuxum» yoki, «superellipsoid« ixtiro qildi. Ushbu ellipsoidning o‘ziga xosligi shundaki, u har ikki tarafida o‘ta barqaror tik tura oladi va ag‘anab ketishi amri maholdir. Superellipsoidning uch o‘lchamli shakli |x/a|2,5+|y/b|2,5=1 … Читать далее
Kalkulyatorlar haqida ikki og‘iz Kalkulyatorlar haqida ikki og‘iz Kalkulyatorlar matematikani o‘rgatmaydi, lekin ayrim hisob-kitoblarni yaxshiroq tushunishda, yoki, hisoblashlarni tezroq bajarishda ko‘mak beradi. Ularning ayniqsa katta sonlar bilan ishlashdagi amaliy ahamiyatini inkor etib bo‘lmaydi. Biroq, kalkulyator bilan hisoblash va miyani ishlatib qo‘lda hisoblash qo‘llaniladigan matematik uslublar o‘rtasida katta farq bor… Aytaylik, bizga 183 sonining 5 darajali … Читать далее
Ajoyib geometrik obyektlar — egri chiziqlar haqida Ajoyib geometrik obyektlar — egri chiziqlar haqida Egri chiziqlar matematiklarni qadim davrlardanoq qiziqtirib keladi. To‘laligicha egri chiziqli obyektlarga bag‘ishlangan va ularni o‘rganish tarixi haqida hikoya qiladigan kattagina tarixiy kitob yozish ham mumkin. Biroq egri chiziqning o‘zi nima? Unga qanday ta’rif berish mumkin? Mashhur nemis matematigi Feliks Klyayn kunlardan … Читать далее
Ko‘pburchaklarni bo‘lish bo‘yicha Eyler masalasi Ko‘pburchaklarni bo‘lish bo‘yicha Eyler masalasi 1751-yilda Leonard Eyler o‘zining Prussiyalik hamkasbi, o‘z davrining yana bir yetuk matematik olimi Kristian Goldbaxga (1690-1764) quyidagicha masala taklif qilgan edi: tekislikda burchaklari soni En ga teng bo‘lgan qavariq n-burchakni necha xil usul bilan uchburchaklarga ajratish mumkin? Soddaroq qilib aytadigan bo‘lsak, Eyler taklif qilgan masalani … Читать далее
Ot bilan yurish haqida masala Ot bilan yurish haqida masala Ot bilan yurish haqidagi masalada ot donasi 8×8 o‘lchamdagi shaxmat taxtasining har bir katagiga faqat bir martadan kirib-chiqish orqali taxtadagi hamma kataklardan yurib chiqishi kerak va bunda otning har bir yurishi albatta qoidadagidek bo‘lishi shart. Otning yurishi haqidagi qiziqarli masala eslab o‘tilgan va uning yechimlari … Читать далее
«Shotland kitobi» «Shotland kitobi» «Shotland kitobi» — matematiklar uchun mutaxassislikka oid kitoblar ichida o‘ziga xos «muqaddas» kitoblardan biri sanaladi (ko‘chma ma’noda albatta). «Shotland kitobi» — turli qiyinlik darajasidagi matematik masalalardan iborat to‘plam bo‘lib, ulardan aksariyati o‘z yechimini topgan, aksariyati esa, hamon yechimini kutayotgan masalalardir. Qiziqarli va sirli tarixi tufayli ushbu kitob hozirda ham butun jahon … Читать далее
Geks o‘yini Geks o‘yini Geks — ikki kishi o‘ynaydigan, stol usti taxtali mantiqiy o‘yin bo‘lib, geksagonal (oltiburchakli) shakldagi 11×11 kataklardan iborat romb shaklidagi o‘yin taxtasi ustida o‘ynaladi. Ushbu o‘yinni birinchi bo‘lib Daniyalik matematik Pit Xeyn (1905-1996) tomonidan 1942-yilda o‘ylab topilgan bo‘lib, aytishlaricha, Pit Xeyndan mutlaqo bexabar va mustaqil ravishda, 1947-yilda AQSHlik matematik Jon Nesh ham … Читать далее
Chumolilarda qadam hisobi Chumolilarda qadam hisobi Chumolilar taxminan 150 million yil muqaddam, o‘rta bo‘r davrida paydo bo‘lgan va kuchli ijtimoiylashgan hashoratlardir. Taxminan 100 million yillar muqaddam tabiatda gullaydigan o‘simliklar ham keng tarqala boshlashi natijasida chumolilarning ham juda ko‘p turlari shakllandi va yer yuzi bo‘ylab tarqalib ketdi. Sahroi Kabirda yashaydigan chumolilardan bir turi, ya’ni, Cataglypshis fortis … Читать далее