Buqoq: belgilari, sabablari va davolash usullari

Buqoq – qalqonsimon bezning odatdagidan kattaroq bo’lgan holati. Qalqonsimon bez – bo’yinning old qismida joylashgan va organizmdagi metabolizmni tartibga soluvchi organ. Kattalashgan qalqonsimon bez ba’zida qalqonsimon bez gormonlarining ortiqcha yoki kam sekretsiyasini keltirib chiqarishi mumkin. Bunday holatlar gipertiroidizm (qalqonsimon bez gormonining ko’pligi) va gipotiroidizm (qalqonsimon gormonning etishmasligi) deb ataladi.

Buqoqning sabablari

Buqoqning eng keng tarqalgan sababi yod tanqisligidir. Yod qalqonsimon bez gormonlarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan elementdir. Buqoq ko’proq yod tanqisligi bo’lgan hududlarda yashovchi odamlarda uchraydi. Yodlangan tuzdan foydalanish bu muammoning oldini olishning samarali usuli hisoblanadi.

Buqoqning boshqa sabablari quyidagilardan iborat:

• qalqonsimon bezning yallig’lanishi (tiroidit)
• qalqonsimon bez tugunlari (qalqonsimon bezda hosil bo’lgan kichik massalar)
  Graves kasalligi (gipertiroidizmga olib keladigan immunitet tizimi kasalligi)
• hashimoto kasalligi (gipotiroidizmga olib keladigan immunitet tizimi kasalligi)
• homiladorlik va menopauza (gormonal o’zgarishlar buqoq rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin)
• ba’zi dorilar (masalan, amiodaron)

Buqoqning belgilari

Buqoqning belgilari qalqonsimon bezning kattaligiga va qalqonsimon gormonlar darajasiga qarab o’zgaradi. Ba’zi odamlarda alomatlar bo’lmasligi mumkin. Boshqa odamlarda quyidagi alomatlar paydo bo’lishi mumkin:

• Bo’yindagi shish yoki massa
• Tomoqdagi bosim yoki siqilish hissi
• Nafas olish yoki yutishda qiyinchilik
• Ovozning xirillashi yoki o’zgarishi
• Yo’tal
• Yurak urishi
• Asabiylashish
• Terlash
• Og’irlikni yo’qotish yoki oshirish
• Soch to’kilishi
• Quruq teri
• Ich qotishi yoki diareya
• Tartibsiz davr
• Depressiya

Buqoq kimda ko’proq uchraydi?

Buqoq har qanday yosh va jinsda paydo bo’lishi mumkin. Biroq, ba’zi omillar buqoq xavfini oshirishi mumkin. Bular:

• Ayollarda
• 40 yoshdan kattalarda
• Oilada bo’qoq yoki qalqonsimon bez kasalligi bo’lganlarda
• Yod yetishmaydigan hududlarda yashashlarda
• Homiladorlik yoki menopauza davrida
• Ba’zi dorilarni qo’llashda

Buqoq tashxisi

Buqoq tashxisini fizik tekshiruv, qon tekshiruvi va tasvirlash usullari bilan qo’yish mumkin. Fizik tekshiruv vaqtida shifokor sizning bo’yiningizni tekshiradi va qalqonsimon bezning hajmi va shaklini baholaydi. Qon testlari qalqonsimon bez gormonlari va antikorlar darajasini o’lchaydi. Ko’rish usullari bilan qalqonsimon bezning tuzilishi, tugunlarning mavjudligi va hajmi tekshiriladi. Ushbu usullar ultratovush, sintigrafiya, biopsiya va MRT kabi testlarni o’z ichiga oladi.

Buqoqni davolash

Buqoqni davolash buqoqning sababi, hajmi va belgilariga qarab farqlanadi. Ba’zi hollarda davolanish kerak bo’lmasligi mumkin. Shifokor sizni muntazam ravishda kuzatib borishni va yodlangan tuzdan foydalanishni tavsiya qilishi mumkin. Ba’zi hollarda dori terapiyasi, radioaktiv yod terapiyasi yoki jarrohlik davolash talab qilinishi mumkin.

Qalqonsimon bez gormonlari darajasini tartibga solish uchun dori terapiyasi qo’llaniladi. Gipertiroidizmda qalqonsimon bez gormonlarining sekretsiyasini kamaytiradigan dorilar beriladi. Gipotiroidizm bo’lsa, etishmayotgan qalqonsimon gormonlar almashtiriladi.

Qalqonsimon bezni qisqartirish uchun radioaktiv yod terapiyasi qo’llaniladi. Ushbu davolashda radioaktiv yod og’iz orqali olinadi. Radioaktiv yod qalqonsimon bezga etib boradi va u erdagi hujayralarni yo’q qiladi. Shunday qilib, qalqonsimon bezning o’sishi va ortiqcha gormonlar ajralishining oldi olinadi.

Jarrohlik davolash – qalqonsimon bezni to’liq yoki qisman olib tashlash jarayoni. Ushbu davolash usuli qalqonsimon bez juda katta, saraton tugunlari, radioaktiv yod terapiyasiga javob bermaydigan gipertiroidizm yoki homiladorlik paytida dori-darmonlarni qabul qila olmaydigan ayollar uchun qo’llanilishi mumkin.

Qachon shifokorga borish kerak?

Buqoq jiddiy asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun, agar siz bo’yningizda bo’lak yoki bo’lakni sezsangiz, nafas olish yoki yutishda qiyinchiliklarga duch kelsangiz yoki boshqa alomatlardan birini kuzatsangiz, darhol shifokorga murojaat qilishingiz kerak. Erta tashxis qo’yish va davolash guatrning rivojlanishi va yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolarni oldini olish uchun muhimdir.

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, buqoq qalqonsimon bezning kengayishi natijasida yuzaga keladigan sog’liq muammosi bo’lib, uning belgilari, sabablari va davolash usullari har xil bo’lishi mumkin. Agar sizda bo’g’oz alomatlari bo’lsa yoki bo’g’oz xavfi mavjud bo’lsa, shifokor bilan maslahatlashish muhimdir. To’g’ri tashxis qo’yish va davolash bilan buqoqning ta’sirini kamaytirish va sog’lom hayotni saqlab qolish mumkin.