Bunyon (Hallux Valgus) haqida

Bunyon yoki tibbiyot tilida Hallux Valgus, bu bosh barmoqning tashqi tomonga og‘ishi bilan tavsiflanadigan oyoq panjasidagi suyak deformatsiyasidir. Ushbu holatda, bosh barmoq ikkinchi barmoqqa yaqinlashadi, natijada barmoq tagidagi suyak qalinlashadi va tashqi tomondan ko‘rinadigan shish hosil bo‘ladi. Bu o‘zgarishlar nafaqat estetik ko‘rinishga, balki og‘riq, yurganda noqulaylik va boshqa ortopedik muammolarga olib kelishi mumkin.

Bunyonga olib keluvchi sabablar

Hallux Valgusning paydo bo‘lishiga bir nechta omillar sabab bo‘lishi mumkin. Eng asosiy omillardan biri irsiyatdir. Agar oilada onada yoki buvijonda bunyon bo‘lsa, farzandlarda ham bunyon rivojlanish ehtimoli yuqori bo‘ladi. Genetik moyillik tufayli oyoq panjasining suyak tuzilmasi zaif yoki deformatsiyaga moyil bo‘lishi mumkin. Noto‘g‘ri oyoq kiyim tanlash ham katta rol o‘ynaydi. Ayniqsa, tor burunli, baland poshnali oyoq kiyimlar barmoqlarni siqib, bosh barmoqni tabiiy holatidan og‘dirib yuboradi. Bu holat yillar davomida davom etsa, bunyon shakllanadi.

Yana bir sabab bu oyoq panjasidagi mushak va boylamlarning zaiflashuvi bo‘lishi mumkin. Bunday zaiflashuv muvozanatsizlikni yuzaga keltirib, suyaklarning noto‘g‘ri joylashishiga olib keladi. Shuningdek, artrit, revmatoid artrit kabi bo‘g‘im kasalliklari, to‘g‘ri yurmaslik, ortiqcha vazn, sportdagi ortiqcha yuklanishlar ham bu kasallikka sabab bo‘lishi mumkin.

Bunyonga xos belgilari

• Bosh barmoq tagida shish paydo bo‘ladi
  Bu shish ko‘pincha qizaradi, issiq bo‘ladi va bosilganda og‘riydi
• Bosh barmoq ichkariga og‘adi
  Barmoq ikkinchi barmoq tomonga siljiydi va uni siqib qo‘yadi
• Yurishda og‘riq seziladi
  Oyoq panjasida noqulaylik paydo bo‘ladi, uzoq yurishda og‘riq kuchayadi
• Oyoq kiyim kiyishda muammo tug‘iladi
  Tor yoki oddiy oyoq kiyimlar siqib, qo‘shimcha og‘riq keltiradi
• Teri qizaradi va qattiqlashadi
  Bunyonga tegishli sohada mo‘zraygan (qattiqlashgan) joylar hosil bo‘ladi
• Oyoq shakli o‘zgaradi
  Vaqt o‘tishi bilan oyoq panjasi deformatsiyalanib, tashqi ko‘rinish buziladi

Bunyonga tashxis qo‘yish

Bunyonni tashxislash uchun shifokor avvalo bemorning oyoq panjasini vizual ko‘zdan kechiradi. Og‘riq darajasi, shish holati va barmoqlarning o‘zaro joylashuvi baholanadi. Tashxisni aniqroq qilish uchun rentgen tasvirlari olinadi. Rentgen orqali suyaklarning qanchalik og‘ishganligi, bo‘g‘imlar orasidagi burchaklar aniqlanadi. Bu ma’lumotlar asosida bunyonning og‘irlik darajasi belgilanadi. Ba’zida boshqa ortopedik muammolarni istisno qilish uchun qo‘shimcha tekshiruvlar, masalan, MRT yoki ultratovush tekshiruvi talab qilinadi.

Bunyonga qarshi muolajalar

Bunyonni davolash usuli uning qanchalik og‘irligiga, bemorning yoshi va sog‘lig‘iga qarab belgilanadi. Dastlabki bosqichlarda konservativ usullar qo‘llaniladi. Konservativ davolashda asosiy maqsad bunyon rivojlanishini to‘xtatish va og‘riqni kamaytirishdir. Buning uchun keng va qulay oyoq kiyimlar tavsiya qilinadi. Tor, poshnali yoki siqadigan oyoq kiyimlar taqiqlanadi.

Barmoqlarni to‘g‘rilab turuvchi maxsus ortopedik moslamalar (protezlar, ajratuvchi qo‘shimchalar) qo‘llaniladi. Ular barmoqlarni to‘g‘ri holatda ushlab turadi va deformatsiyani kamaytiradi. Og‘riqni kamaytirish uchun yengil og‘riq qoldiruvchi dorilar, sovuq kompresslar, yengil massaj va fizioterapiya usullari foydali bo‘ladi. Ammo bunyon og‘ir holatga o‘tgan bo‘lsa, bemor doimiy og‘riqdan shikoyat qilsa yoki konservativ davolash yordam bermasa, operatsion usul qo‘llaniladi.

Bunyon uchun jarrohlik usullari

Jarrohlik yo‘li bilan bunyonni davolash bir nechta usulda amalga oshiriladi. Operatsiya paytida suyakning noto‘g‘ri joylashuvi tuzatiladi, bo‘g‘im holati normallashtiriladi va bunyonga sabab bo‘lgan suyak chiqindisi olib tashlanadi. Eng keng tarqalgan usullardan biri bu osteotomiya deb ataladi. Bu usulda suyak kesiladi va to‘g‘ri holatda tikib qo‘yiladi. Shu bilan birga, mushaklar, paylar va boylamlar ham qayta tiklanadi. Rekonstruktiv jarrohlikdan so‘ng bemor tiklanish davrini o‘taydi. Bu davrda oyoqqa bosmaslik, og‘riqni nazorat qilish va fizioterapiya muhim hisoblanadi. To‘liq sog‘ayish bir necha haftadan bir necha oygacha davom etishi mumkin

Tiklanish va reabilitatsiya

Operatsiyadan keyingi tiklanish davri individual holatlarga qarab farq qiladi. Dastlabki kunlarda oyoqqa yuk tushirilmasligi kerak. Shifokor maxsus bog‘lamlar yoki gips kiyishni tavsiya qilishi mumkin. Keyingi bosqichda oyoq harakatlarini tiklash, mushaklarni mustahkamlash va barmoqlarni to‘g‘ri holatda ushlab turish uchun fizioterapiya mashqlari bajariladi. Yengil yurish mashqlari, oyoq panjasini massaj qilish va suzish foydali hisoblanadi. Bemor oyoq kiyim tanlashda ehtiyotkor bo‘lishi zarur. Tiklanish davridan keyin ham tor burunli yoki baland poshnali oyoq kiyimlardan voz kechish tavsiya qilinadi. Aks holda bunyon yana qaytishi mumkin.

Bunyonning oldini olish

Bunyon kasalligini oldini olish uchun oyoq salomatligiga e’tiborli bo‘lish zarur. Quyidagi oddiy amallar bunyon rivojlanishini sekinlashtirishi yoki butunlay oldini olishi mumkin:

• Yumshoq taglikli, to‘g‘ri o‘lchamdagi keng oyoq kiyim tanlash.
• Baland poshnali oyoq kiyimlardan uzoq yurishdan saqlanish, ayniqsa tor burunli modellarni kam ishlatish.
• Doimiy ravishda oyoq panjasini kuchaytirish uchun mashqlar bajarish, masalan, oyoq barmoqlari bilan sochiqni tortish, qum ustida yurish yoki oyoq panjasini massaj qilish.
• Oyoqlarda og‘riq, shish yoki deformatsiya belgilari sezilganda erta shifokorga murojaat qilish.
• Agar oilada bu kasallik kuzatilgan bo‘lsa, ortoped shifokor bilan profilaktik ko‘rikdan o‘tib turish tavsiya qilinadi.

Xulosa

Bunyon yoki Hallux Valgus oyoq panjasida eng ko‘p uchraydigan deformatsiyalardan biridir. Bu kasallik nafaqat tashqi ko‘rinishga ta’sir qiladi, balki hayot sifatini pasaytirishi, og‘riq va harakatlanishda cheklovlar keltirib chiqarishi mumkin. Dastlabki bosqichlarda aniqlansa, oddiy choralar orqali bunyonning rivojlanishini to‘xtatish mumkin. Og‘ir holatlarda esa zamonaviy jarrohlik usullari yordamga keladi. Eng muhimi esa, oyoq salomatligiga e’tibor berish, qulay oyoq kiyim tanlash va oyoqlarni muntazam parvarish qilishdir.