Axloqiy va aqliy kamolot haqida
Axloqiy va aqliy kamolot haqida
DO`STLARGA ULASHING:
Odamning ulug‘ligi bo‘yi bilan o‘lchanmaganidek, xalqning ulug‘vorligi ham uning soni bilan o‘lchanmaydi; yagona o‘lchov, uning aqliy kamoloti va axloqiy barkamolligidir.
V. GYuGOHozirgi jamiyatlar uchun tarbiya masalasi kelajak taqdiri bilan bog‘liq hayot-mamot masalasidir.
E. RENANAvvalgi zamonlarda vorislik yordamida, asriy urf-odatlar, urug‘-aymoqchilik va xalk, udumlari yordamida erishilgan narsalarga endilikda faqat ta’limning ko‘magi bilangina erishish mumkin.
E. RENANTa’limga ehtiyoj har bir kishida mujassam; xalq nafas olish uchun havoni qanchalik ardoqlasa va izlasa, u ta’limni ham shu qadar e’zozlaydi va izlaydi.
L. N. TOLSTOYTarbiya — vijdon ishi; ta’lim esa fanning vazifasi. Keyinchalik, inson voyag‘a yetgach, bilimning bu ikki turi biri birini to‘ldiradi.
V. GYuGOBarcha ta’limlarning bosh vazifalaridan biri shundaki, ular mutlaq farog‘at sari nihoyasiz intila borishdek umumiy ishda insoniyat uchun muttasil ravishda yangi avlodlarni yetishtirib beradi.
K. D. UShINSKIYBilim odamiing ijodiy maqsadlariga xizmat etmog‘i lozim. Vilim orttirishning o‘zi kifoya emas, uni iloji boricha keng yonmoq va hayotga tatbiq etmoq zarur.
N. A. RUBAKINTarbiyaga jamiyat a’zolari o‘rtasida qaror topgan munosabatlarni saqlab turish uchun juda zarur bo‘lgan bilimlarni uzluksiz egallash, deb qarash mumkin.
A. SEN-SIMONUmumiy ta’lim insoniyat va ayrim shaxs orasidagi mavjud tabiiy aloqaning tasdig‘i va anglashinishidir.
D. I. PISAREVSivilizatsiyaning buyuk vazi-fasi — odamni fikrlashga o‘rgatishdir.
T. EDISONFikr! Buyuk narsa! Insonning ulug‘vorligi ham fikrdan bo‘lmay nimadan?
A. S. PUShKINBilimli odam, uni qurshab turgan hayotning barcha tomonlari va jabhalari bo‘yicha o‘z dunyoqarashi, o‘z mushohadasiga ega bo‘lgan kishidir.
N. A. RUBAKINTa’lim va kamolotning turi ko‘p, ularning har biri o‘zicha muhim, ammo axloqiy ta’lim ularning barchasidan yuqori turmog‘i lozim.
V. G. BELINSKIYTarbiya ishida har bir kishining individual qobiliyatini rivojlantirish haqida g‘amxo‘rlik qilish bilap ayni chog‘da, ularda atrofdagilarga nisbatan mas’uliyat hissini tarbiyalashga ham e’tibor bermoq zarur.
A. EYNShTEYNDavlatning gullab-yashnashn, xalqning farog‘ati beshak olijanob xulq-odobga bog‘liq, olijanob xulq-odob esa tarbiya tufaylidir.
N. I. NOVIKOVTarbiya asoson bizning dilimizga individ va jamiyat uchun foydali bo‘lgan fazilat urug‘larini sochmog‘i lozim.
K. GELVESIYOdamda cheksiz ijodiy quvvatlar mujassamki, aks holda, u odam bo‘la olmasdi. Bu quvvatlarni ro‘yobga chiqarmoq va ochmoq lozim. Buni adolatga undovchi hamdu sanolar bilan emas, balki insonga qulay ijtimoiy va moddiy shart-sharoitlarni yaratib berish bilan hal etmoq zarur.
A. N. TOLSTOYTarbiya — faqat insonzehni-ni o‘stirish va unga ma’lum hajmdagi bilimni singdirishgina emas, balki u insonda mehnatga tom ma’nodagi chanqoqlik hissini uyg‘otmog‘i lozim, busiz odam hayotda na e’tiborli va na baxtiyor bo‘la oladi.
K. D. UShINSKIYTarbiya, bu nisbatan keksaroq avlodning o‘z tajribasi, o‘z ehtirosi, o‘z e’tiqodini yosh avlodga topshirishi demakdir.
A. S. MAKARENKOTarbiyaning bosh vazifasi odamni yaxshi qadam bosishga majbur etishgina emas, balki shu yaxshi ishlardan huzurla-nishga ham o‘rgatishdir; faqat ishlabgina qolmay, ishni sevish ham kerak.
J. RESKINTarbiya bizni yo‘ldan ozdirmay turishining o‘zi kifoya emas, u tobora bizni yaxshilab bormog‘i lozim.
M. MONTENNazarimizda bolalarning a’zoyi-badani va ruhiyatini tabiat qanday yaratgan bo‘lsa, shundayligicha qoldiraverishdan qoniqmaymiz,— biz ularning tarbiyasi va o‘qishi haqida gamxo‘rlik qilamiz, toki yaxshi yanada yaxshilanishi, yomon esa o‘zgarib, yaxshi bo‘lishi kerak.
LUKIANTarbiya odamda mehnatga ko‘nikma va mehrni kuchaytirmog‘i lozim, u insonga hayotda o‘ziga loyiq ish topa biliat imkoniyatini bermog‘i zarur.
K. D. UShINSKIYTarbiya qiyin ish va tarbiya shart-sharoitlarini yaxshilash — har qanday kishining ham muqaddas burchlaridan biridir, zero o‘zini va tevarak-atrofdagilarni ma’lumotli qilishdan ham ko‘ra muhimroq ish yo‘q.
SUQROTHar bir mamlakatda insonni voyaga yetkazish san’ati idora etish uslubi bilan shu qadar chambarchas bog‘lanib ketganki, ijtimoiy tarbiyaga doir u yoki bu muhim o‘zgarishni davlat tuzumining o‘ziga o‘zgartish kiritmasdan turib amalga oshi-rish mumkin emas.
K. GELVESIYTa’lim haqiqiy, to‘la, ravshan va mustahkam bo‘lmog‘i zarur.
Ya. KOMENSKIYTarbiya chinakam tarbiya bo‘lsagina yuksak ezgulikdir, aks holda, u hech nimaga yaramaydi.
R. KIPLINGTarbiya — buyuk ish: tarbiya bilan inson qismati hal etiladi.
V. G. VELINSKIYOdam qanchalik ma’rifatli bo‘lsa, el-yurtga shunchalik foydasi tegadi.
A. S. GRIBOEDOVBarcha kashfiyotlar ichida eng go‘zali yaxshi tarbiya olgan insondir.
EPIKTETTarbiya ikki negizga — axloq va oqillikka tayanmog‘i lozim: birinchisi — yaxshi fazilatni o‘stirsa, ikkinchisi — o‘zgalar illatidan himoya qiladi. Agar faqat axloqqagina tayanilsa, unda siz g‘irt befahmlar yoki dodvoychi dardisarlarni, faqat oqillikka tayanilsa — xudbin shaxsiyatparastlarni tarbiyalab yetishtirishingiz mumkin.
N. ShAMFOROdam bolalikdanoq yaxshilik va go‘zallik kurtaklarisiz hayotga qadam qo‘ymasligi kerak, avlodlarni ham yaxshilik va go‘zallik kurtaklarisiz hayotga yo‘llab bo‘lmaydi.
F. M. DOSTOEVSKIYGo‘zallik tuyg‘usini singdirmay turib, to‘laqonli barkamol insonni voyaga stkazish mumkin emas.
R. TAGORGo‘zallikni his etgan kishigina chin inson hayoti mohiyatini anglab yetishi va tushunishi mumkin.
F. E. DZERJINSKIYMadaniyat tarixini bilmay turib, madaniyatli kishi bo‘lish mumkin emas.
M. GORKIYMuzika ko‘ngilga axloqan muayyan ta’sir ko‘rsatish quvvatiga ega; hamonki, muzika shunday xislatga ega ekan, u yoshlarni tarbiyalash predmetlari qatoriga qo‘yilmog‘i lozim.
ARASTUMuzika — tafakkurning qudratli manbai. Musiqiy tarbiyasiz tom ma’nodagi aqliy kamolot bo‘lishi mumkin emas.
V. A. SUXOMLINSKIYGimnastika inson qaddini rostlaganidek, muzika ham inson qalbini rasolaydi.
V. A. SUXOMLINSKIYTa’limning inson uchun buyuk ezgulik ekanini isbotlab o‘tirishning hojati yo‘q. Ma’lumotsiz odamlar ham dag‘al, ham qashshoq va ham baxtsizdir.
N. G. ChERNIShEVSKIYInson tom ma’noda ma’lumotli bo‘lmog‘i uchun unga uch xislat — chuqur bilim, fikrlash ko‘nikmasi va olijanob tuyg‘ular zarur. Kimdaki bilim sayoz ekan, u nazokatsiz bo‘ladi; kimki mulohaza yuritish odatidan mahrum ekan, u dag‘al yoki befarosatdir; kimdaki olijanoblik tuyg‘usi bo‘lmasa, u bema’ni odamdir.
N. G. ChERNIShEVSKIYIlmsiz odam ko‘rolmagan, ko‘rganda ham uning biror tomonini ko‘rib shu haqda mulohaza yuritgan joyda bilimli odam uning barcha qirralarini ko‘ra oladi.
N. A. RUBAKINYomon tarbiya ko‘rgan odamning dadilligi qo‘pollikka o‘xshaydi; donishligi o‘taketgan rasmiyatchilikka; gapga chechanligi — maynabozchilikka, oddiyligi — dag‘allikka, ko‘ngilchanligi — tilyog‘lamalikka aylanib ketadi.
J. LOKKziyouz.uz
Axloqiy va aqliy kamolot haqida