Autizm nima: belgilari va davolash

Autizm – bu neyrorivojlanishning buzilishi bo’lib, unda odamning ijtimoiy o’zaro ta’siri, muloqot qobiliyatlari va takrorlanadigan xatti-harakatlarida cheklovlar mavjud bo’ladi. Autizm, shuningdek, autizm spektrining buzilishi (ASD) deb ataladi, odatda bolalikdan boshlanadi va hayot davomida davom etishi mumkin. Autizm individual farqlar bilan genetik va atrof-muhit o’zaro ta’sirining murakkab natijasi sifatida paydo bo’ladi.

Autizm belgilari

Autizm belgilari har bir odamda farq qilishi mumkin va odatda erta bolalikda paydo bo’ladi. Autizm spektriga to’g’ri keladigan ba’zi alomatlar quyidagilardir:

1. Ijtimoiy muloqotda cheklanish: Autizmli odamlar ko’z bilan aloqa qilishda qiyinchiliklarga duch kelishadi, boshqalar bilan munosabatlarni o’rnatishda qiyinchiliklarga va hissiy ifodalarni tushunishda qiyinchiliklarga duch kelishlari mumkin. Ijtimoiy o’zaro munosabatlardagi cheklovlar boshqa odamlar bilan bog’lanish va munosabatlarni rivojlantirish qobiliyatiga ta’sir qiladi.
2. Muloqotdagi qiyinchiliklar: Autizmli odamlar o’zlarining til va muloqot qobiliyatlarida kechikishlar yoki kamchiliklarni ko’rsatishi mumkin. Nutq qobiliyatlari yaxshilanishi mumkin bo’lsa-da, ba’zilari bema’ni yoki takroriy tildan foydalanishi mumkin. Ba’zi autizmli odamlar nutq o’rniga imo-ishoralar, belgilar yoki muqobil aloqa usullarini afzal ko’rishlari mumkin.
3. Takroriy va cheklangan xatti-harakatlar: Autizmli shaxslar takrorlanadigan va stereotipik xatti-harakatlarga, cheklangan va kuchli qiziqishlarga ega bo’lishi mumkin. Misol uchun, ular qo’llarini silkitish va ma’lum bir mavzuga e’tibor berish kabi xatti-harakatlarni namoyon qilishi mumkin.
4. Sensor sezuvchanlik: Autizmli odamlar tovush, yorug’lik va teginish kabi hissiy ogohlantirishlarga sezgirlikni oshirishi yoki kamaytirishi mumkin. Ba’zi hollarda, bu o’zini yuqori sezuvchanlik yoki befarqlik shaklida namoyon qilishi mumkin.

Autizmni davolash

Autizmni davolashda erta tashxis qo’yish va davolash katta ahamiyatga ega.Davolashdan maqsad autizmli shaxsning ijtimoiy va individual qobiliyatlarini yaxshilashdan iborat. Shu maqsadda xulq-atvorni tarbiyalash va maxsus terapiya qo’llaniladi. Qo’llaniladigan davolanishning oilaga mos bo’lishi ham muhimdir. Nutq terapiyasi, vosita mahoratini oshirishga qaratilgan terapiya, ijtimoiy muloqot ko’nikmalarini egallashga qaratilgan terapiya qo’llaniladigan muolajalar qatoriga kiradi. 

Dori-darmonlar depressiya, diqqat etishmasligi-giperaktivlik kabi autizmga hamroh bo’lgan sharoitlarda qo’llanilishi mumkin. 

Autizmni davolashda ota-onalarning ta’limi ham juda muhimdir. Autizmli oilalarni qo’llab-quvvatlovchi yuridik nodavlat tashkilotlar mavjud. 

Katta yoshdagi autizm

Autizm bo’lgan shaxslarning bolalikdan kattalikka o’tish davri muhim ahamiyatga ega. Autizm bilan bog’liq ehtiyojlar va yordam balog’at yoshida o’zgarishi mumkin. Voyaga etgan autizmi mustaqil yashash ko’nikmalari, ish topish, kollejga borish, ijtimoiy muloqot va kundalik hayot ehtiyojlari kabi sohalarda yordam talab qilishi mumkin. Voyaga yetgan autizm uchun ish bilan ta’minlash, kasbiy ta’lim dasturlari, yordam ko’rsatiladigan yashash sharoitlari va jamoatchilik ishtirokini qo’llab-quvvatlash xizmatlari kabi choralar ko’rilishi mumkin. Kattalar autizmi uchun individual moslashtirilgan rejani yaratish muhim va u shaxsning o’ziga xos ehtiyojlari va qobiliyatlariga moslashtirilishi kerak.

Bundan tashqari, autizm bo’lgan kattalarning ijtimoiy integratsiyasi va ijtimoiy munosabatlari uchun qo’llab-quvvatlovchi guruhlar, terapiya seanslari yoki maslahat xizmatlari kabi resurslardan foydalanish mumkin. Bunday yordamlar autizmli kattalarning hayot sifatini yaxshilash, mustaqillik ko’nikmalarini rivojlantirish va ijtimoiy faollikni rag’batlantirishga yordam beradi.

Farzandingizning xulq-atvori boshqa bolalarnikidan farq qiladi deb hisoblasangiz, bolangizda yuqorida qayd etilgan alomatlar bo‘lsa, darhol bolalar psixiatriga murojaat qilishingiz kerak. Esingizda bo’lsin, autizmda erta tashxis qo’yish va davolash juda muhimdir.