Appenditsit nima va belgilari

Inson tanasining hanuzgacha sir bo’lib qolayotgan qismlaridan biri bo’lgan appenditsit qorin bo’shlig’ining pastki o’ng qismida joylashgan. Ko’pchilik birinchi navbatda appenditsit qayerda degan savolga javob topa olmaydi. Appenditsit ingichka ichak tugaydigan, yo’g’on ichak boshlangan qismida joylashgan bo’lib, xalq orasida ko’richak deb ataladi. Ichakning qurt shaklidagi kengaytmasi bo’lgan appendiks har bir odamda turli uzunliklarga ega bo’lsada, o’rtacha 10 santimetr uzunlikda.

Appenditsit nima?

Uning organizmdagi funksiyasi hali aniqlanmagan bo‘lsada, bodomsimon o‘simtaning qaysi tomonida, qayerda joylashganligi kabi savollarga avvaliga jamoatchilik orasida javob topib bo‘lmaydigan bo‘lsa ham, funksional jihatdan bodomsimon bezlarga o‘xshash bo‘lishi mumkin. Ovqat hazm qilish tizimining boshlang’ich nuqtasi bo’lgan og’iz mikroblar eng ko’p to’plangan hududdir. Bodomsimon bezlar tanani og’izdagi mikroblardan ogohlantiruvchi himoya vazifasini bajaradi. Yo’g’on ichak ham mikroblarga boy organ hisoblanadi. Xuddi bodomsimon bezlar singari, appendiks tanani yo’g’on ichakdagi mikroblardan ogohlantiradi. Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, appenditsitga nima sabab bo’ladi degan savol va bodomsimon bezlarning sabablari bir-biriga yaqin. Jiddiy og’riq bilan namoyon bo’ladigan appenditsit jiddiy infektsiya bo’lib, uni davolash kerak. Yallig’langan hududdagi xo’ppoz( lot. abscessus – yiring boylagan joy, chegaralangan yiringli bo‘shliq abssess deyiladi) qon bilan aralashsa, tanada hayot uchun xavfli holat paydo bo’ladi. Appenditsit bilan og’rigan bemorlarda davolanishni kechiktirmasliki kerak. Chunki appenditsitning yorilishi juda og’riqli va ogir jarayon vaqtida yordam ko’rsatilmasa o’limga ham olib kelishi mumkin.

Appenditsitning belgilari qanday?

 Tiqilish tufayli bosim ko’tariladi va qon tomirlari siqiladi. Siqilgan tomirlar qon oqimiga aralashib, gangrenaga olib kelishi mumkin. Agar gangrena tufayli appendiks yorilib ketsa, yo’g’on ichakdagi axlat qorinni to’ldirishi mumkin.

• Qorinning pastki o’ng qismida qo’l bilan bosilganda og’riq, pichoq sanchiganday seziladigan va odamni egilib qoladigan o’tkir og’riq, vaqt o’tishi bilan og’riqning kuchayishi.
• Ko’ngil aynishi va qayt qilish
• Quruq og’iz va til, ishtahani yo’qolishi
• Kindik atrofidagi o’tkir og’riq
• Ovqat hazm qilish buzilishi, ich qotishi yoki diareya
• Yuqori isitma
• Tez yurak urishi
• Homilador ayollarda appenditsit og’rig’i lateral yoki orqa mintaqada ko’rinadi. Homilador ayollarda appenditsitni aniqlash qiyin bo’lishi mumkin, chunki ko’ngil aynishi, qusish va ishtahani yo’qotish kabi appenditsit belgilari homiladorlikning odatiy belgilaridir.

Appenditsitning sabablari nima?

• Oshqozonda to’liq hazm bo’lmaydigan anor, limon urug’i kabi oziq-ovqat qoldiqlarining ingichka ichakdan yo’g’on ichakka o’tayotganda appenditsitga o’tishi.
• Ovqat hazm qilish tizimining yallig’lanishi va qorin bo’shlig’iga zarbalar natijasida appendiksning tiqilib qolishi natijasida o’simtaning og’zidagi limfa tugunlarining shishishi.
• Oshqozon yarasi va yarali kolit kasalligi
• Shishlar
• Ichak qurtlari, qurtlar va parazitlar
• Genetik moyillik
• Bakterial infektsiyalar, ichak infektsiyalari
• Viruslar, zamburug’lar va boshqa mikroorganizmlar ham appenditsit to’qimalariga zarar yetkazishi mumkin, bu esa yallig’lanishni keltirib chiqaradi.

Appenditsit qanday davolanadi? 

Appendisitni aniqlash uchun shifokor tomonidan fizik tekshiruv o’tkaziladi. Qorin bo’shlig’ida sezuvchanlik va og’riqlar bo’lsa, bakterial infektsiya bor-yo’qligi haqida ma’lumot olish uchun qon testini so’rash mumkin. Appenditsit tashxisni to’g’ridan-to’g’ri aniqlay oladigan aniq qon testi yo’q. Kasallikni davolash odamlarda farq qilishi mumkin, lekin odatda jarrohlik yo’li bilan davolanadi. Operatsiya turi bemorning ahvoliga qarab o’zgaradi. Agar appenditsit sohasidagi xo’ppoz yorilib ketmasa, antibiotiklar bilan davolash birinchi navbatda shifokor tomonidan amalga oshiriladi. Keyin, organdagi xo’ppoz teridan o’tgan naycha yordamida drenajlanadi va bu protseduradan so’ng, agar kerak bo’lsa, qo’shimchani olib tashlash mumkin. Qo’shimchada yorilish yoki oqish bo’lsa, shoshilinch operatsiya qilish kerak. Apanditsit yorilishi turli xil asoratlarga olib kelishi mumkin. Apandektomiya deb ataladigan appenditsitni olib tashlash ochiq jarrohlik yoki laparoskopik jarrohlik bo’lishi mumkin. Juda kamdan-kam hollarda appenditsit jarrohliksiz davolanishi mumkin.