Anoreksiya nima belgilari va davolash usullari

Anoreksiya – bu odamning ortiqcha vazn yig’ishdan qo’rqib, ovqat eyishdan bosh tortishi yoki juda kam ovqatlanishi. Bu holat insonning tana qiyofasini buzadi va sog’lom vaznda bo’lsa ham o’zini semiz deb biladi. Anoreksiya jiddiy sog’liq muammolariga va hatto o’limga olib kelishi mumkin. Ushbu maqolada anoreksiya nima, uning belgilari, sabablari va davolash usullari batafsil ko’rib chiqiladi.

Anoreksiya nima?

Anoreksiya – bu ovqatlanish buzilishining bir turi bo’lib, unda odam oziq-ovqat iste’molini cheklashga, ortiqcha jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishga yoki ikkalasining kombinatsiyasiga moyil bo’ladi va tana vaznini nazorat qilish uchun obsesif istakni anglatadi. Bu holat ruhiy salomatlik muammosini aks ettiradi, unda odam o’z tana qiyofasi haqida jiddiy noto’g’ri tushunchaga ega va ko’pincha tana vaznini odatdagidan yuqori deb biladi.

Anoreksiya nafaqat jismoniy salomatlikka, balki insonning ijtimoiy, hissiy va psixologik holatiga ham salbiy ta’sir ko’rsatadi. Agar davolanmasa, hayot uchun xavfli asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.

Anoreksiya belgilari

Anoreksiya belgilari bemorning yoshi, jinsi va og’irligiga qarab farq qilishi mumkin. Biroq, u odatda quyidagi alomatlarni o’z ichiga oladi:

Ortiqcha vazn yo’qotish: Anoreksiya bilan og’rigan odamlar tana vaznini sog’lom darajadan ancha pastga tushiradi va ortiqcha vazndan xalos bo’ladi.

Oziq-ovqatlarni cheklash: Anoreksiya bilan og’rigan bemorlar ko’pincha ovqatni cheklaydilar yoki ba’zi oziq-ovqat guruhlarini butunlay rad etadilar.

Haddan tashqari jismoniy mashqlar: Anoreksiya bilan og’rigan bemorlar ko’pincha ortiqcha mashq qilishga moyildirlar, bu esa vazn yo’qotishni tezlashtirishi mumkin.

Tana qiyofasi buzilishi: Anoreksiya bilan og’rigan bemorlar o’z tanalarini bo’rttirib ko’radilar va shuning uchun vazn yo’qotishni davom ettirish istagini his qilishadi.

Ijtimoiy izolyatsiya: Anoreksiya insonning ijtimoiy munosabatlariga ta’sir qiladi va ijtimoiy izolyatsiyaga olib kelishi mumkin.

Hissiy o’zgarishlar: Anoreksiya tashvish, depressiya va boshqa hissiy muammolarga olib kelishi mumkin.

Anoreksiya sabablari

Anoreksiyaning aniq sabablari to’liq ma’lum emas, ammo kasallikning rivojlanishiga quyidagi omillar yordam berishi mumkin:

• Genetik omillar: Oila tarixi anoreksiya xavfini oshirishi mumkin.
• Psixologik omillar: o’z-o’zini past hurmat qilish, mukammallik, qo’rquv va depressiya anoreksiya xavfini oshirishi mumkin.
• Ijtimoiy va madaniy omillar: Ommaviy axborot vositalari tomonidan ideallashtirilgan nozik tana turi va ijtimoiy bosim anoreksiya xavfini oshirishi mumkin.
• Travma yoki Stress: Travmatik hodisalar yoki haddan tashqari stress anoreksiya xavfini oshirishi mumkin.

Anoreksiya diagnostikasi

Tana vaznining sezilarli darajada kamayishiga olib keladigan anoreksiya tashxisida, vazn yo’qotishiga olib keladigan boshqa kasallikning mavjudligini hisobga olish kerak. Bemorlarda vazn yo’qotishdan tashqari, ruhiy holatning o’zgarishi, jinsiy istakning yo’qolishi, o’zini past baholash, introversiya, ijtimoiy fobiya va depressiya kabi psixiatrik alomatlar ham kuzatiladi. Sovuqqa sezuvchanlik, past qon bosimi, ich qotishi, oshqozonning sekin bo’shatilishi va pulsning pastligi anoreksiya tashxisini qo’yishga yordam beradigan belgilardir. Bundan tashqari, qonda leykotsitlarning kamayishi va anemiya kuzatilishi mumkin. Og’irlikni yo’qotish tufayli hayz ko’rishning buzilishi va hatto hayz ko’rishning to’xtashi kabi klinik ko’rinishlarga qo’shimcha ravishda, estrogen darajasining pastligi tufayli suyak zichligi va osteoporozning pasayishi kuzatilishi mumkin. Ovqatlanish orqali qusish bilan bog’liq xatti-harakatlar oshqozon kengayishiga va oshqozon yorilishiga olib kelishi mumkin. Anoreksiya tashxisi bemorning klinik va psixologik natijalarini baholash orqali amalga oshirilishi mumkin.

Anoreksiya davolash usullari

Anoreksiya nervozani davolash insonning jismoniy salomatligi va psixologik farovonligini yaxshilashga qaratilgan. Davolash multidisipliner yondashuvni talab qiladi va quyidagi elementlarni o’z ichiga olishi mumkin:

1. Oziqlanishni davolash: Anoreksiya bilan og’rigan bemorlarga vazn olish va sog’lom ovqatlanish odatlarini rivojlantirish uchun yordam beradi.
2. Psixoterapiya: individual, oilaviy yoki guruh terapiyasi bemorga psixologik qiyinchiliklarni engishga yordam beradi.
3. Dori-darmonlar: Ba’zi hollarda tashvish, ruhiy tushkunlik yoki obsesif fikrlar kabi psixiatrik muammolar uchun dorilar buyurilishi mumkin.
4. Kasalxonaga yotqizish: Og’ir holatlarda yoki hayot uchun xavfli vazn yo’qotishda kasalxonaga yotqizish talab qilinishi mumkin.
5. Oilani qo’llab-quvvatlash: Oila a’zolari davolanish jarayonida bemorni qo’llab-quvvatlashlari va anoreksiya bilan qanday kurashish bo’yicha treninglar olishlari mumkin.

Xulosa qilib aytganda, anoreksiya jismoniy va ruhiy salomatlikka salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan jiddiy ovqatlanish buzilishidir. Erta tashxis qo’yish va davolash bemorning tiklanish imkoniyatini oshiradi. Agar siz anoreksiya belgilarini boshdan kechirayotgan bo’lsangiz yoki ushbu kasallik haqida tashvishlansangiz, sog’liqni saqlash mutaxassisi bilan bog’lanish muhimdir. Davolash insonning yoshiga, sog’lig’iga va kasallikning og’irligiga qarab belgilanadi.