Alisher Navoiyning “Xamsa” turkumiga kiruvchi dostonlarida ilgari surilgan ta’lim-tarbiyaga oid g‘oyalar
Reviews can be left only by registered users. All reviews are moderated by admins.
JAHONGIR MUHAMMAD KITOBLARI
Bu kanal ulug’ TURK millatining faxri, O’ZBEK xalqining qahramoni Jahongir Muhammadning elektron variantdagi kitoblarini ulashish uchun ochildi. Kanal yaratuvchisi Jahongir Muhammadning shaxsan o’zlari emas.
Ratings & Reviews
Reviews can be left only by registered users. All reviews are moderated by admins.
Oxirgi xabar
2022-10-01 10:40:07 Назир Ражабов (тарихий эссе)
Муаллиф: Қаҳрамон Ражабов.
Нашр: Тошкент – 2021.
Ушбу эсседа давлат ва сиёсат арбоби, Ўзбекистон тарихининг совет ва мустақилликнинг дастлабки даврларидаги фаол шахсларидан бири, Ислом Каримов курсдоши ва унинг учун “исталмаган” шахс – Назир Ражабов, у ҳақдаги архив материаллари, қўлёзмалари тақдим қилинади.
Назир Ражабов ҳақида собиқ депутат Жаҳонгир Муҳаммад хотиралари (видео).
Назир Ражабов ҳақида журналист Исмат Хушев хотиралари (видео).
“Туркистон кутубхонаси” ижтимоий тармоқларда
Telegram | YouTube | Facebook
100 views07:40
2022-10-01 10:39:50 Assalomu alaykum. Aziz va moʻtabar ustozlar sharafli kasb bayramingiz muborak boʻlsin.
92 views07:39
2022-09-07 07:00:15
Nasrullo Sayyid.
192 viewsedited 04:00
2022-09-07 06:57:11 Nasrullo Sayyid.
189 viewsedited 03:57
2022-09-07 06:54:58 Нотаниш меванинг тотини еб кўрган оғиздан эшитгандан кўра, еб кўриб билганга нима етсин…
184 views03:54
2022-09-07 06:54:57 Куйган юрак фарёди
Насрулло Саййид ҳур фикрли инсон сифатида Ўзбекистонда танилган шахслардан бири бўлса ҳам, унинг моҳир қалам соҳиби эканлиги жуда озчиликка маълум.
Унинг “Шубҳали одамлар” китобини ўқиб, руҳимда кутилмаган жараёнлар юз берган эди. “Миллат қайғуси” китобини ўқигач эса, руҳимда тўфонлар турди. Китобдан Ўзбекистонда кўпчиликка маълум бўлмаган муаммолар ва уларнинг келиб чиқиш сабабларини англадим. Шууримиздаги қусурларни ва уларнинг бартараф этиш чораларини изламас эканмиз, келажак учун жуда катта муаммоларни мерос қилиб қолдиришимиз мумкинлигини ўйлаб, ичимдан оҳ урдим.
Китобдан тўқиб чиқарилган нарсани тополмайсиз. Унда, аксар бошқа ўзбек ёзувчи-журналистлари каби жимжимадорлик ва ортиқча гап-сўзларга ўрин йўқ. Ўзбекистондаги сиёсат, ижтимоий ва иқтисодий мавзулардаги фикр-мулоҳазалар реал ҳаётда юз бериб турган воқеалар асносида далил-исботларга таянади. Зеҳниятимизга хос бўлган мантиқсизлик у учун ёт, кўпиртириш ва ҳавойи усулларга қақшатқич зарба берилган. Чунки, муаллиф бугунги кун билан яшамайди, унинг кўз олдида биз учун урфга айланган “битта ўзим бўларчилик” эмас, Ватан ва миллат келажаги – “Миллат қайғуси” бор салобати – яхши-ёмон жиҳати билан намоён бўлади. У тақдирини туғилиб ўсган муқаддас тупроғига, вояга етказган миллати тақдирига боғлаган. Тупроғининг Ободлиги – унинг Ободлиги, миллати рўшнолик кўрса, унинг авлод-аждодлари Озод ва Обод – тараққий этган бир диёрда яшайдилар. Миллат рўшнолик кўрмас экан, у авлодларининг ҳеч қачон рисоладагидай тенглар ичра тенг яшай олмаслигини яхши билади.
Хуллас, у халқ кўзидан узоқ йиллар яшириб келинган муаммолар илдизини очиб, Ўзбекистонни ичдан емириб бораётган кўринмас яралардаги йирингларни тозалашга чақиради. Бу бедодликларга халқаро мезонларда дунё афкор оммаси тажрибаларидан келиб чиқиб ечим топа олмасак, кундалик муаммолардан бошимиз чиқмасдан бир халқ сифатида кучли бир давлатни ўртага келтира олмаслигимизни, қадим, ҳам шаклланиб бораётган навқирон бир миллат сифатида асрлар бўйи ота-боболар эришган умумжаҳон миқёсидаги ютуқларимизни қўлдан бой беришимиз муқаррарлигини башорат қилади.
Аслида, муаммолар пайдо бўлиши ҳукуматдагилар ва халқ ўртасидаги манфаатларнинг бир-бирига мутаносиб тушмаслигидан келиб чиқиши ҳам унинг назаридан қочмаган. Халқ ва мамлакат учун зарар келтираётган ишлар ҳукуматдагилар учун фойда кони бўлаётгани унинг иддаоларида ўз аксини топган.
Муаллиф ер юзидаги ҳалол инсонларнинг барчасини бирдек севади, инсониятга оид бўлган илм-фан ютуқлари ўзини таниган ҳар бир инсонга тегишли бўлгани каби, у ўзига ҳам тегишли эканлигидан фахрланади. Дунё халқлари қабул қилган ҳар қандай ютуқлардан Ўзбекистонда тезлик билан фойдаланишни, ўзлаштирилган технологияларнинг ўзбек халқига енгилликлар олиб келишини истайди. Оғири енгил бўлган миллатнинг ўзлигини англашини, у биргина қорин тўйдириш ғамида бўла олмаслигини айтади.
У шуурида турк дунёсини ер юзидаги шу улкан оиланинг бир бўлаги деб шакллантирган. Шунинг учун дунёга тараққий этган турк давлатларидаги имкониятлардан фойдаланиб, тез ва нисбатан осон чиқиш мумкин деб ҳисоблайди. Тил, дин ва феъл-атвордаги ўхшашлик ҳаракатларга у қадар монелик кўрсата олмаслигини таъкидлайди. Шу сабабдан ҳам у турк дунёсидаги қадимдаги ва бугунги кашфиётлардан бирдек фахрланади. Уларнинг қаҳрамонларини мароқ билан қаламга олиб, улар ҳақида ҳикоя қилишни севади.
Мен китобдаги бир-биридан ғаройиб ҳикоя ва мақолалардан атай иқтибос келтирмадим, алоҳида тўхталмадим. Зотан, бу ўқувчининг зеҳниятига нуқсон етказади, деб ўйладим. Нима деётганимни китобни ўқиган одам яхши англайди.
Бу китоб чиндан ҳам бир мўъжиза!
Ўқиб одамнинг бир юраги ачишса, бир хўрлиги келади, бир юраги ғурурларга тўлса, бир хурсандлигини ичига сиғдиролмасдан хахолаб, ўзининг устидан ўзи кулади.
Муаллиф нафақат инсонларнинг бир-бирларига, ҳар бир инсоннинг ўз-ўзига давомли танқидий қарашда бўлиши шартлиги хусусида фикр юритади. Танқид мукаммалик сари қўйилган бир қадам эканини урғулайди.
Бу китоб хусусида соатлаб гапириш мумкин. Аммо халқимизда, “Минг эшитгандан бир кўрган яхши” деган ҳикмат бор.
162 views03:54
2022-09-07 06:54:13 Ассалому алайкум. Эътиборингизга 1990-йилларда халқ тарафидан депутат қилиб сайланган, ЎЗБЕК халқининг жонкуяр фарзанди, Насрулло Саййиднинг “Миллат қайғуси” китоблари ҳавола қилинмоқда.
118 viewsedited 03:54
2022-09-01 06:44:45
Bugun TURK millatining faxri, O’ZBEK xalqining qahramoni, mustaqillik deklaratsiyasi asoschilaridan biri, xalqining jonkuyar farzandi Jahongir Muhammadning tug’ilgan kunlari bilan tabriklaymiz. Iloyim umrlari uzoq bo’lsin. Oilalari baxtiga hamisha sog’-omon bo’lsinlar.
166 views03:44
2022-07-24 21:08:41 Jahongir Muhammad qalamiga mansub kitoblar:
1. Ikkinchi front
2. “Siam egizaklari”
3. “O’sh qartasi”
4. “Qiyomat”
5. “O’zbeklar va o’zbeklar”
6. “Karimovning kirdikorlari“
7. “IAK” va “Quvg’in” kitoblari
8. “O’zligim”
9. “Fikr irmoqlari”
10. “Yaqin moziy”
11. Tarixni titratgan kunlar”
12. “Qotil”
13. “60 ning 60 lahzasi”
14. “Panjaralar”
15. “Vatan mansiz”
16. “Turkiya turkumi”
17. “Boshqa dunyo”
18. “Havzi qulqulum”
19. “ISLOM LASHKARLARI yoki O’zbekiston Islomiy Harakatining Parvoz va Inqiroziga sabab bo’lgan omillar”
20. “ОЛТИНЧИ ҚАВАТ: Президент тансоқчисининг кундалиги
21. “Saltanat” “ОЛТИНЧИ ҚАВАТ: Президент тансоқчисининг кундалиги” китобининг мантиқий давоми. Ҳозирча китобнинг Фейсбукда 20-бўлимигача ёзилган қисми олиниб, пдф шаклида каналга юкланди.
22. “Ishoratlar”
23. “Nurnoma”
24. “Samarqandni sog’inib”
25. “Şehitler Hıyabanı”
Yil bo’yicha savol-javoblar natijasida shakllangan kitoblar:
26. “Zehniyat jumbog’i”
27. “Qatag’on”
28. 2006-yil
29. 2007-yil
30. “Oqsaroy sirlari”
31. Siyosiy latifalar
32. “Savol-javob”
Kitoblardan keltirilgan rivoyatlar
33. Rivoyatlar
Amerika siyosiy hayotiga nazar:
34. “Oq uy”. Kitob 2008-2009-yillarda yozilgan.
332 viewsedited 18:08
2022-07-17 09:52:44 Bugungi Turon degani O’zbekiston, Qozog’iston, Turkmaniston, Qirg’iziston, Ozarbayjon, Turkiya, Tojikiston, Uyg’ur, Haqo’g’iz, Tatar, Saxa, afg’ondagi qardoshlar, Erondagi turkiylar va umuman dunyoning turli burchaklarida yashaydigan qavmdoshlarning global birligi – tilda, dilda, madaniyatda, iqtisodda, xullas amaldagi hamkorligidir! Undan qo’rqish kerak emas! Unga intilish, uni anglash va olqishlash kerak!
Salom Turon, so’rarda bo’lay,
Qanotingni yozgin bir ko’ray,
Avlodimni olgin ostiga,
Shundan keyin mayliga o’lay!
Jahongir Muhammad. (Facebookdagi sahifalaridan olindi)
To`rt asrdan ziyodroq davr mobaynida Alisher Navoiy asarlarini xalqimiz qo`lyozma kitoblar (devonlar, bayozlar va tazkiralar)dan o`qib o`rgandi, shoir g`azallari negizida yaratilgan qo`shiqlar ham navoiyxonlikda ayricha ahamiyat kasb etdi. Maktablarda ham, madrasalarda, davra va suhbatlarda ham shoir asarlariga rag`bat tobora kuchaya bordi.
Xususan, XIX asrning so`nggi choragidan e`tiboran shoir asarlarini ko`p sonli adadlarda toshbosma (litografiya) va tipografiyalarda chop etish yo`lga quyilgach, bu jarayon yanada chuqurlasha va kengaya bordi. XX asrda Navoiy asarlarini o`qib-o`rganish o`rta va oliy maktab dasturlaridan keng o`rin oldi, asrning oxirlariga borib esa, bog`chalar ta`limi doirasiga ham kiritila boshlandi. Shu zaylda turli yoshdagi kitobxonning o`z Navoiysi qad rostlaydigan bo`ldi. Shu ehtiyoj «Xamsa» dostonlarining, shuningdek, «Lison ut-tayr»va «Mahbub ul-qulub» asarlarining hozirgi adabiy tilda qayta aytilgan nasriy bayonlari va tabdillarini yaratishga, qolaversa, kichik yoshdagi bolalarga mo`ljallangani «Qiziq hikoyalar»(1991) nashrini amalga oshirishgacha olib keldi.
Buyuk gumanist bolalarga kelajak sohiblari sifatida qaradi, shunga ko`ra ularning tarbiyasiga alohida e`tibor berish zarurligini uqtirarkan, bu sohadagi axloqiy qarashlarini «Xamsa»dostonlarida, xususan, dastlabki uch dostoni-«Hayratul-abror» («Yaxshilarning hayrati»), «Farhod va Shirin», «Layli va Majnun»da, shuningdek, «Lison-ut-tayr» («Kush tili»), «Mahbub ul-qulub» («Qalb sevgilisi») hamda «Arbain hadis» («Qirq hadis») kabi asarlarida olg`a surdi. Bu asarlar bolalar navoiyxonligida ayricha mavqe hosil qilib keldi. Alisher Navoiy komil insonning shakllanishi bolalikdan boshlanajagini nazarda tutib, Farhod va Majnunlarning bola sifatida ulg`ayish jarayonlarini ko`rsatishga alohida e`tibor berdi. Farhod tirnoqqa zor Chin mulkining shohi xonadonida tug`iladi, bu orziqib kutilgan xurramligu ushalgan armonning nishonasi edi. Shu sababli shoir murg`akkina chaqaloqni tubandagicha tanishtiradi:
Ko`zida ashk selidan asarlar,
Damida oh dudidin xabarlar.
Muhabbat nuri olinda huvaydo,
Jamolida vafo tug`rosi paydo.
Falak deb dard elining shohi oni,
Malak deb dard o`ti ogohi oni.
Bu chizgilarda chaqaloqning kelajagiga daxldor bashorat tajassum topgan, ya`ni, yig`lab dunyoga kelgan bu chaqaloqning nafasida ne-ne mashaqqatlarni kechajagidan xabar berguvchi ohlar tutuni o`rlab turgan ekan. Manglayida esa muhabbat nuri porlayotganidan chehrasidan vafo tug`ro(tamga)sining barqi mavjud. Osmon uni barcha dardlilarning shohi timsolidagi farishta qilib yaratgan go`yo, u barchaning dardidan «ogoh»-xabardor o`g`lon bo`lib dunyoga kelgan. Shu bois uning nomi ham o`ziga mos bo`lmog`i, hadisda aytilganiday, o`z ota-onasidan oladigan birinchi mukofoti munosib ism bo`lmog`ini asoslarkan, shoir dastlab bunday o`g`ilga ota bo`lish nasib etgan shohning ruhiy holatini shunday ifodalaydi:
Ato ul durga chun nazzora qildi,
Sadafdek og`zi kulmakdin yoyildi.
Shundan so`ng shoir chaqaloqqa ism qo`yish tafsilotiga o`tadi. Unga tanlangan ism qismatiga daxldor besh so`zning bosh harflaridan tuzilgan: «firok»dan-«f», «rashk»dan»r», «hajr»dan- «h», «oh»dan-«o» va nihoyat, «dard»dan- «d» harflarining bir-biriga «murakkab» qilinishi asosida yuzaga keltirilgan, uni bunyodga keltirgan «ustodi ishq»ning irodasi shunday:
Anga farzona Farhod ism qo`ydi,
Hurufi maxzanin besh qism qo`ydi.
Firoqu rashku hajru oh ila dard,
Biror harf ibtidodin aylabon fard.
Borin ustodi ishq etgach murakkab,
Tarakkubdin bu ism o`ldi murattab.
Ko`rinayotirki, chaqaloqning tug`ilishi–jismoniy hodisa bo`lsa, unga ism qo`yish– ma`naviy hodisa. Navoiy chaqaloqning jismoniy ulg`ayishini ma`naviy ulg`ayishga omuxtalashtirgan holda tasvirlashga ayricha e`tibor berarkan, bunda dastlab, allaning nechog`li katta ahamiyatga egaligini ta`kidlaydi: Arusi charx tun-kun doya kirdor, Bo`lib har tavri holidin xabar dor. Beshik davrida chiniyu xitoyi,
Bo`lib yuz no`sh lab dostonsaroyi.
Ko`zining nozi eldin eltib uyqu.
Anga uyqu keturmakka navogo` (2).
Doya tun-kun uni parvarish qilib, «dostonsaro»lik, ko`zlariga noz uyquni chorlash uchun «navogu»lik qilib allalar aytib, quvnab-yashnab ulg`ayishiga ma`naviy asos solganliklaridan u bir yoshni to`ldirganidayoq, oyoqda turadi: beshikni tark etib mustaqil yura boshlaydi. Shu zaylda u hammaning suyumlisi bo`lib ardog`lanadi. Bu yanglig` chun bir o`ldi yoshi oning, Sharaf durriga yetti boshi oning.
Qadam urdiyu tarki mahd qildi,
Kuyub emgak, yururga jahd qildi (3).
Falakning aylanishi tufayli u ana-mana deguncha uch yoshga to`lib, so`zlarni durday terib, ishq afsonalarini so`zlaguvchi bo`ldi. Shoir tasvirida uch yashar Farhod o`n yashar boladay fikr yuritishi bilan barchani taajjublantira boradi:
Chu uch yoshiga chekti davri aflok,
Takallum qildi andoqkim duri pok.
So`z bori bo`lib afsonai ishq,
Malomu maskani koshonai ishq,
Ajabdur uch yoshida o`zga atfol,
Nechukkim o`n yoshida o`zga atfol (4).
Navoiy bola ma`naviy kamolotida ustoz-tarbiyachining rolini shu xilda baholaydi. Farhodning uch yasharligidayoq, bu qadar ham jismoniy, ham axloqiy- ma`naviy kamol topishida, albatta, unga murabbiylik qilgan doya va allalagan «navogo`» hamda «dostonsaro»lar xizmati katta edi. Shu sababli endi unga saboq berish uchun «hakimi nuqtadon» kerakligini ota o`z vaqtidayoq tushundi:
Ato bu nav` ko`rgach ish hisobin,
Munosib angladi ilm iqtisobin.
Keturdilar hakimi nuktadone,
Bilik birla jahon ichra jahone (1).
Farhod shu xilda nuktadon ustoddan «falak mushkilotlari» va ularni yechish yo`llarini o`rganishga kirishdi, «quyosh yanglig` yorug`» fikri bilan «uchinchi oy ravon bo`ldi savodi».
«Qur`on»ni yod oldi.
Uning zehni shu qadar tez ediki:
Agar bir qatla ko`rdi har sabaqni,
Yana ochmoq yo`q erdi ul varaqni.
Ne so`znikim o`qib ko`ngliga yozib,
Dema ko`ngliki, jon lavhiga qozib.
O`qub o`tmak, uqib o`tmak shiori.
Qolib yodida safha-safha bori.
Alisher Navoiy ta`limni «o`qish va uqish» prinsipi asosida tashkil etishni bundan besh yarim asr muqaddam Farhodni tarbiyalash vositasi sifatida ko`rsatib o`tgan edi. Majnun tarbiyasida ham Navoiy shu yo`lning maqbulligini yana ta`kidlaydi. Majnunni ham 4-5 yoshlar oralig`ida bir «hunarvor ustod»ga berilganini, u ham bunda o`z qobiliyatini namoyish etganini shunday ifodalaydi: Kun bor edikim besh-un sabaqni Anglab evurar edi varaqni.
Navoiy bolalarni tarbiyalashda Farhod va Majnun timsollarida ideal namunalarni kursatdi.
Navoiy bolalar tarbiyasida axloqiy qarashlarning muhimligiga ham alohida ahamiyat berdi. Bu jihatdan «Xamsa»ning kirish dostoni sanaluvchi «Hayrat ul-abror» hamda eng so`nggi asari «Mahbubul-qulub» favqulodda qimmatga ega.
Qiziqarli malumotlar
Alisher Navoiyning “Xamsa” turkumiga kiruvchi dostonlarida ilgari surilgan ta’lim-tarbiyaga oid g‘oyalar