“Al-Xorazmiy buyuk matematik” tadbir ssenariysi to’liq malumot oling

“Al-Xorazmiy buyuk matematik” tadbir ssenariysi                     

1-boshlovchi:  Assalom , ey davramizning eng aziz mehminlari

Assalom , ey ilmu-fanning sohibu-davronlari

Assalom , aziz do’stlar , ham fikrdosh o’rtoqlar

Kechamizga xush kelibsiz , barcha tengdosh o’rtoqlar.

2-boshlovchi:  Assalomu  alaykum  aziz  va  mehribon ustozlar, hurmatli mehmonlar. Barchangizni “Al-xorazmiy buyuk matematik” deb atalmish kechamizga xush kelibsiz.

1-boshlovchi: Beqiyos  o’zbek olimi ,ya’ni vatandoshimiz Abu Abdulloh Muhammad ibn Muso Al-Xorazmiy tavalludiga bu yil 1231 yil to’ldi.

2-boshlovchi:        Bobomiz Xorazmiy ruhin etib shod

Durdona so’zlarin bir-bir etib yod

Asarlari mag’zini yurakka joylab

Qatnashsa kechaga kimki marhamat.

2-boshlovchi: Hammamizga ma’lumki, Al-Xorazmiy bobomiz ham shu mart oyida tavallud topganlar.Bugun biz qo’shaloq bayramni nishonlayapmiz. Shu fursatdan foydalanib iz sdinfimiz bilan sizlarga chiroyli she’rlarimizdan armug’on etamiz.

Ruxsat bering boshlamoqqa matematik kechani

Turli-tuman savol bilan o’ylataylik barchani.

Bobomiz Xorazmiyga bag’ishlangan kechamiz

Ko’p bebaho asarlarin ma’nosini yechamiz.

Har bir chiqishimizning ma’nosi keng bir jahon

Rosa xordiq chiqargaysiz, she’rlarimiz tinglagan on.

Qiziq topishmoqlar bilan sinaymiz kuchimizni

Tenglama va boshqotirgich charxlaydi aqlimizni.

Go’zal Xorazmdan , Ma’mun elidan

Xorazmiy , Beruniy avlodlaridan

Xivadagi asriy gumbazlardan ham

Men sizga keltirdim otashin salom

Qo’lim ko’ksimdadir salom assalom.

Asrlar ortidan kelar asrlar

Unut bo’lar o’tmish, zamon ko’p sirlar

Ammo yaratilgan fan asoslarin

Asrdan-asrga eltar nasllar.

Matematika fani go’zallikka boy juda

Go’zal son, go’zal yechim,go’zal chizma

Boshqotirgich, sofizm aqlni peshlasagar

Topishmoqli misollar o’ylashga majbur eyar.

1-boshlovchi: Buyuk bobomiz al-Xorazmiy jahonning buyuk matemtiklaridan bo’lib , 783- yilda Xorazmda tug’ilfanlar. Ular jahonga tatugulik asarlar yaratib , butun umrlarini ilmu-fanga , yangi madaniyat yaratishga bag’ishlaganlab ,850-yilda vafot etganlar.

2-boshlovchi: Ha, hozirda biz o’ganayotgan “Algebra” faniga asos solganlar, o’nli pozitsion sistemani ham fanga ular kiritganlar.

1-boshlovchi: Endi do’stlarimizdan matematika faniga bag’ishlan

gan maqollardan tinglaymiz:                Matematik maqollar

Yetti o’lchab , bir kes.

Sanamay sakkiz dema.

Beshni beli bo’lguncha, oltini oyog’I bo’l.

Bilagi zo’r birni yiqar,bilimi zo’r mingni.

Oyno o’nbeshi qorong’u bo’lsa, o’nbeshi yorug’ bo’ladi.

Yeridan ayrilgan yeti yil yig’lar,

Elidan ayrilgan o’lguncha yig’lar.

Olltovlon ola bo’lsa, og’zidagin oldirar,

To’rtovlon tugal bo’lsa, tepadagin undirar.

Bir kun tuz totgan joyinga qirq kun salom qil.

Mingni ko’rib fikr qil, birni ko’rib shukr qil.

Do’sting ming bo’lsa ham oz

Dushmaning bir bo’lsa ham ko’p.

1-boshlovchi: IX asr. Ma’mun akademiyasi. Olimlar davrasidagi suhbatdan lavha.

Shox: Men kim, Xorazmshox Ma’mun , shuni e’lon qilamanki, bugun biz  ustoz Xorazmiyni “Hisob al Hind” asarini muhokamasiga yig’ilganmiz.Shul bois ustoz Xorazmiy o’zlari ne derlar.

Xorazmiy: Bu asarim o’nli pozitsion sistema, ya’ni 0 dan 9 gacha bo’lgan raqamlar bilan ishlashga mo’ljallangan.  Shoxim ,bu juda qiziq. Mana raqamlarni o’zingiz tinglab ko’ringlar:

0 – necha asrdan buyon , biz do’stimiz insonni,

1 – qutlamoq uchun keldik, bugun barcha mehmonni,

2 – biz o’nta pahlavonmiz, sir-asrorga makonmiz,

3 – necha-necha jumboqni hal etgan pahlavonmiz.

4 – biz bilan hisob-kitob qilgan diyor Hindiston,

5 – beshinchi asrdayoq ishlaredik, tez, oson.

6 – ustoz Xorazmiy bizga atab asar yaratdi,

7 – shu asar dong’imizni keng olamga taratdi.

8 – bu merosni o’ganing , ustoz ruhin shod eting,

9 – ma’rifat bo’stonini yashnating, obod eting.

Olimlar: Ofarin, ofarin. Bu ulug’ kashfiyot. Tan berdik Xorazmiy , tan berdik.

Shox: Hisoblashda mana shunday qulayliklar yaratib bergan Xorazmiydan cheksiz minnatdormiz. Hamma birgalikda: “Yashasin o’nli pozitsion sistema, yashasin raqamlar!”.

1-boshlovchi: Manashu o’nta raqamdan hozirgacha butun dunyo keng foydalanib kelmoqda.Buning uchun esa biz bobomiz Al-Xorazmiydan minnatdor bo’lishimiz kerak.

2-boshlovchi:Albatta ,shunday buyuk ajdodimiz bilan faxrlanamiz. Keling do’stlarimizdan yana chiroyli she’rlar tinglasak:

Matematik fani yuksalmoqda kun sayin

Bo’limlari  xilma-xil qay birini aytayin

Qanca-qancha muammo hal etigan ushbu on

Komp’yuter savodi quloch yoymoqda chunon

.                Zamonlarning zamonida rivojlavgan, etigan

Bobolarning merosidan bizga taqdim etikgan

Al-Xorazmiy , Al- Beruniy, Ulug’beklar boyitgan

Shu ajoyib fan bizga olam sirin  tanitgan.

Bundoq boqsam zamonga

Tarix o’tmish tomonga

Moziydagi bobomlarni

Mashxurligini bildim.

Mo’g’ullarga bas kelgan

Chingiz xonni pas qilgan

Tengsiz bobom Jaloliddin

Mag’rurligin bildim.

Ilm fanda tengi yo’q

Maqtay desam cheki yo’q

She’riyatni sultoni

Naoiyligini bildim.

Olloh bergan bizga bir fan

Buni dunyo oladi tan

Fanlar ichida matematika

Iloxiyligini bildim.

Butun dunyoni qaratgan

Algoritmni yaratgan

Al-Xorazmiy raqamlari

O’chmasligini bildim.

Barch ishlar ayon xudoga

Ilm axli ustoz der kubroga

Buyuk Xorazm beshigingda

Valilaringni bildim.

2- boshlovchi: Bilasizlarmi do’stlar, Al-Xorazmiy bobomizning nomlari turli davrlarda turlicha talqin qilingan ekanlar:

Ismlar guldastasi:

Algorizme, Augrum, Algrismus, Agrime, Algrim, Algorism, Alxorezmus, Algoritmus.

boshlovchi: Ha, buni fransuz olimi Jan Reyno “Ismlar guldastasi” deya bejiz atamagan.
Boshlovchi: Endi matematikaga bag’ishlangan chiroyli topishmoqlardan tunglasak.

1.Tekislikda turamiz                              Biz kesishgan on go’yo

Yursak birga yuramiz                               O’zgaradi keng dunyo

Lekin bilgin ikkovlon                                Qarang juda qiziqmiz

Kesishmaymiz hech qachon                    Ayting anday chiziqmiz?

Kelishardi izlab buloq

Bir echki-uy, ikki uloq

Ularda bor necha quloq

Qancha oyoq, qancha tuyoq?

Menda qiziq topishmoq 4.Toqqa chiqdi 40 bola

Buni topgin, ey o’rtoq                                      To’tdan biri qiz bola

Necha xo’roz va tovuq                                    O’g’il bola har biri

Borligini o’ylab top.                                         Terdi 10 tadan lola

Dadam, oyim va buvim,                                   Qizlar terdi 100 dona

Ikki akam, besh singkim,                                  Aytchi do’stim Zilola

To’rtta xolam va ammam,                                Terildi qancha lola?

Bittagina amakim

Meni ham qo’shib so’ngra

Natijani chiqargin.

2-boshlovchi: Mana ,oradan shuncha yillar o’tsa ham,biz matematika fanini o’rganishda,ayniqsa,kvadrat tenglamalarni yechishda bobomiz ko’rsatgan,hozirgi kunda formulalar deb ataluvchi qoidalardan foydalanayapmiz.

1-boshlovchi: Ha,biz katta sinfda kvadrat tenglamani yechishda diskriminantdan keng foydalanamiz.

Kvadrat tenglama

D

Diskriminanting agar,                                  Diskriminanting agar

Noldan kichik bo;lsa qachon                      Qiymati nol bo’lsa qachon

Tenglamajon bo’lma xafa                           Yakka-yagona ildizing

Ildizlaring yo’q o’shal on                             Topish siri menga ayon

D>0                                                                   Hamma

Diskriminanting agar                                 To’la kvadrat tenlama

Noldan oshib ketsa qachon                        Go’zal kvadrat tenglama

Ikki turli ildizlaring                                      Qo’ymading yech deb meni

Formuladan topish oson.                            O’shal kvadrat tenglama.

1- boshlovchi: Shuning bilan Al-Xorazmiy bobomizga bag’ishlangan kamtarona kechamiz ham o’z nihoyasiga yetdi. Kechamizni yakunlash uchun so’zni ma’naviyat ishlari bo’yicha director o’rinbosari Boboddinova Zamira ustozga beramiz…