Abdulhamid Cho’lpon (1897-1938)-She’rlari to’liq malumot oling

Abdulhamid Cho’lpon (1897-1938)-She’rlari

KO’NGIL

 

Ko’ngil, sen munchalar nega 

Kishanlar birla do’stlashding? 

Na faryoding, na doding bor, 

Nechun sen muncha sustlashding?

 

Haqorat dilni og’ritmas, 

Tubanlik mangu ketmasmi? 

Kishanlar parchalanmasmi,

Qilichlar endi sinmasmi?

 

Tiriksan, o’lmagansan, 

Sen-da odam, sen-da insonsan; 

Kishan kiyma, bo’yin egma, 

Ki, sen ham hur tug’ilg’onsan!..

 

GO’ZAL

 

Qorong’u kechada ko’kka ko’z tikib,

Eng yorug’ yulduzdan seni so’raymen. 

Ul yulduz uyalib, boshini bukib, 

Aytadir:»Men uni tushda ko’ramen. 

Tushimda ko’ramen, shunchalar go’zal, 

Bizdan-da go’zaldir, oydan-da go’zal!..»

 

Ko’zimni olamen oy chiqqan yoqqa, 

Boshlayman oydan-da seni so’rmoqqa, 

Ul-da aytadirki:»Qizil yong’oqqa 

Uchradim tushimda, ko’milgan oqqa. 

Oqqa ko’milganda shunchalar go’zal, 

Mendan-da go’zaldir, kundan-da go’zal!..»

 

Erta tong shamoli sochlarin yozib, 

Yonimdan o’tganda so’rab ko’ramen. 

Aytadir:»Bir ko’rib, yo’limdan ozib, 

Tog’u toshlar ichra istab yuramen! 

Bir ko’rdim men uni — shunchalar go’zal, 

Oydan-da go’zaldir, kundan-da go’zal!..»

 

Ul ketgach kun chiqar yorug’liq sochib, 

Undan-da so’raymaen sening to’g’ringda. 

Ul-da uyatidan berkinib, qochib, 

Aytadir:»Bir ko’rdim, tushdamas o’ngda. 

Men o’ngda ko’rganda shunchlar go’zal, 

Oydan-da go’zaldir… mendan-da go’zal!..»

 

Men yo’qsil na bo’lub uni suyibmen?! 

Uning-chun yonibmen, yonib-kuyubmen. 

Boshimni zo’r ishga berib qo’yubmen, 

Men suyub…men suyub…kimni suyubmen? 

Men suygan «suyukli» shunchalar go’zal, 

Oydan-da go’zaldir, kundan-da go’zal!!!»

 

BINAFSHA

 

Binafsha senmisan, binafsha senmi,

Ko’chada aqchaga sotilgan.

Binafsha menmanmi? binafsha menmi,

Sevgingga, qayg’ungga tutilgan?

 

Binafsha, nimaga bir ozroq ochilmay,

Bir erkin kulmasdan uzilding?

Binafsha, nimaga hidlaring sochilmay,

Yerlarga egilding, cho’zilding?

 

Binafsha,

Ayt menga,

Kimlardir ularkim,

Ignani bag’ringga sanchalar?

Binafsha,

Bir so’yla,

U qanday qo’llarkim,

Uzalar, hidlaylar, yancharlar?

 

Binafsha, shunchalik chiroyli yuzing bor,

Nimaga uzoqroq kulmaysan?

Binafsha, shunchalik tortg’uvchi tusing bor,

Ko’nglimga isriqlik to’kmaysan?

Binafsha, yig’lama, binafsha, kel beri,

Qayg’ingni qayg’umga qo’shgil.

Binafsha, sen uchun ko’kragim erk eri,

Bu erdan ko’klarga uchgil.

 

Binafsha, go’zalim, qayg’ulim, kelmaysan,

Qayg’ung zo’r, qayg’umni bilmaysan,

Menga bir kulmaysan.

 

KO’KLAM QAYG’USI

 

Ey qorong’i uzun qishning hayoli

Ko’klam chog’i ko’zlarimda o’ynama!

Ayriliqning chidab bo’lmas maloli

Ko’klam, maysa yuzlarida qaynama!

 

Bir oz… bir oz ko’ngil beray ko’klamda

Shaftolining go’zal, qizil yuziga,

Bir oz… bir oz aldanmayin ko’nglimda

Bosh chiqargan yigitlikning so’ziga.

 

Qarshimdagi kulib turgan yumshoq qiz

Ko’m-ko’k maysa o’rtasida bir guldir.

Ko’p yig’ladim … yoshlarimni qator chiz

Va qarshimda go’zal qizni bir kuldir!

 

Ko’klam chog’i … Sayroq bulbul sayramas,

Na uchunkim, tanburimning tili yo’q.

Ul go’zal qiz chin qarash-la qaramas,

Na uchunkim, umidimning yo’li yoq.

 

Tillarimda har ko’klamning qo’shig’i,

Yuragimda har go’zalning sevgisi,

Ko’zlarimda har qayg’idan bir yig’i,

Yuzlarimda aldanishning belgisi.

 

Yolg’iz menmi ko’klam chog’i yig’lagan?

Yolg’iz menmi har umidda aldangan?

Yolg’iz menmi ko’kragimni tig’lagan?

Yolg’iz menmi sevinch bilan bo’lmagan?

Ey ko’klamning ko’z tortg’uvchi kelini,

Nima uchun yig’latasan bir meni? …

 

AMALNING O’LIMI

 

Ko’nglimda yig’lagan malaklar kimlar? 

Sharqning onalari, juvonlarimi? 

Qarshimda yig’lagan bu jonlar kimlar? 

Qullar o’lkasing insonlarimi?

 

Na uchun ularning tovushlarida 

O’tgan asrlarning ohangi yig’lar? 

Na uchun yozmishning o’ynashlarida 

Har yurish ko’nglimni nashtardek tig’lar?

 

Kenglik hayollari uchdimi ko’ka 

Butun umidlarni yovlarmi ko’mdi? 

Mangu tutqunlikka kirdimi o’lka? 

Xayolda porlagan shamlarmi so’ndi?

 

Kechaning jon olg’ich qorong’uligi, 

Najod yulduzini xayolmi bildi? 

Shuncha tutqunlarning haqqi, haqligi 

Bir hovuch tuproqqa qurbonmi bo’ldi?

 

Ohimning o’tidan chiqqan shu’lalar, 

Sharqning ko’kragida bir topmasmi? 

Ko’ksimdan qisilib chiqqan na’ralar,

Uhlagan dillarga kulib boqmasmu ?

 

SUYGAN CHOQLARDA

 

Go’zallarning malikasi ekansan,

Buni sening ko’zlaringdan o’qidim.

O’qidim-da istiqbolim qushiga

Xayolimdan oltin qafas to’qidim.

 

Gunafshalar qulog’imga madhingni

So’zlab-so’zlab charchadilar, bitmadi…

Alamzada bulbul yig’lab, kechalar

Alamingning so’ngin tamom etmadi

 

Ko’zingdagi hikoyaning mazmunin,

Shoir bo’lsam, aytib-aytib yig’lardim.

O’shal, eski jarohatli qalbimni

Satrlarning nashtari-la tilardim.

 

Xayolimning qip-qizildan kiyingan

Parilari, hurlarini ko’rdingmi?

Alamimdan gullar ekkan yo’llardan

Koinotga hayot sochib yurdingmi?

 

Yo’llaringda she’r aytsa so’lgan barg,

Qulog’imga musiqalar keltirur.

Qachon sening musiqali ovozing

Sening meni suyganingni bildirur?

 

QALANDAR ISHQI

 

Muhabbatning saroyi keng ekan, yo’lni yo’qotdim-ku,

Asrlik tosh yanglig’ bu xatarli yo’lda qotdim-ku.

 

Karashma dengizin ko’rdim, na nozlik to’lqini bordir, 

Halokat bo’lg’usin bilmay, qulochni katta otdim-ku.

 

Ajab dunyo ekan bu ishq dunyosi,ayo do’stlar, 

Bu dunyo deb, u dunyoni bahosiz pulga sotdim-ku.

 

Uning gulzorida bulbul o’qib qon ayladi bag’rim, 

Ko’zimdan yoshni jo’ aylab, alamlar ichra botdim-ku.

 

Qalandardek yurib dunyoni kezdim,topmayin yorni, 

Yana kulbamga qayg’ular, alamlar birla qaytdim-ku.

 

Muhabbat osmonida go’zal Cho’lpon edim, do’stlar, 

Quyoshning nuriga toqat qilolmay yerga botdim-ku.

 

BER QO’LINGNI

 

Ber qo’lingni, shu titragan qo’lim bilan so’ng daf’a

Bir qisayin, so’ngra ortiq u qo’llarga tegmak yo’q.

Ko’zlaringni so’nggi marta tushir xira ko’zimga,

Ko’kragimga kipriklaring so’ng martaba otsin o’q.

 

Ko’kimizda hanuz uchmay qarab turgan yulduzing

Ko’r yuzini, ayriliqning kuzi bilan sarg’aygan.

Sen ketasan, yulduz uchar, yolg’izlikda tashlangan

O’ksigingga hayot bermas yog’dulari kunduzning.

 

Ber qo’lingni so’ng martaba, yolg’iz qolgan o’ksukman,

Ot o’qingni so’ng martaba, alam kutgan ko’ksimga.

 

XAYOLI

 

Ko’ngildagi muhabbatning uchqunin

Xayolimning bir burchida berkitdim.

Ul uchqunning kuchligidan siynamda

Hech tuzalmas, og’ir yara bor etdim.

 

Qulog’imga ol baxt, deb eshitilgan

Azonlarni shaytoniy deb o’yladim,

Shuning uchun baxt bergan malakka

Turli-tuman afsonalar so’zladim…

 

Sochlarini o’ynab turib eshitdi

Va dedikim: «Afsonalar behuda».

Bul so’zlari qulog’imga yetishdi:

«Oqdim,-dedi,-qonli, zardobli suvda…»

 

Oq-oq,-dedi afsonalar sultoni, —

Sening taxting, baxting unda kutadir.

Ul zardobli, qonli suvlar ostida

Qora kiygan joning jilva etadir.

 

Ket, ey shayton, bosqiradim… qo’rqaman…

Ket-ket. Qilich singan, qalqon teshilgan.

Ko’rasanmi? Men ezilgan, yotaman,

Ustimga-da balo tog’i yiqilgan.

 

So’nggi nafas, oxirgi dam, ey malak,

Kel, bir qara, so’ngra yiqilsun falak.

 

SIRLARDAN…

 

I

 

Bir tutam sochlaring mening qo’limda,

G’ijimlab o’paymi,yo tarab ochay?

‘Sir’ deb saqlaganing mening qo’ynimda,

‘Sir’ deb saqlayinmi,yo elga sochay?

 

Sochilgan sochingday sochilsa siring,

Anor yuzlaringni kimga tutasan?

O’zing-ku: ‘Alarda vafo yo’q!’ — deding,

Nimaga ularni tag’in kutasan?

 

II

 

Ochilgan qo’ynimda to’lg’ongan taning,

Ko’nglingdan qilcha ham hid etkazmasa, —

Menga yaqinlashma,ay tirik bo’sa! —

‘Sevdim’ deganlaring yolg’ondir sening!..

 

GALDIR

 

Men dutor birlan tug’ishg’on,ko’hna bir devonaman,

Ul tug’ishqonim bilan bir o’tda doim yonaman.

 

Dillarida g’am to’la bechoralarga yorman,

Vaqti xush,g’am ko’rmaganlardan tamom bezorman.

 

Men dutorning torlariga berkinib olsam agar,

Pardalarning har biri bergay bo’lak g’amdan xabar.

 

Pardalar uzra yurib turgan odam barmoqlari

Ko’kragimdan ko’p bosar,shundan bo’lur tolmoqlari.

 

Ikki torni qaqshatib,barmoqlar o’tsa to’xtamay,

G’amli un chiqmas o’shal torlarda ‘Galdir’ yig’lamay.

 

Yo’q ishim hokim,amaldor,shohu hoqonlar bilan;

Birgadurman doimo hamdard bol’g’onlar bilan!..

 

Ahli g’amlar men kabi majnunsifat galdir bo’lar,

Shul sababdan bandaning nomini ‘Galdir’ qo’ydilar.

 

SOZIM

 

Nafrat o‘lkasidan hijrat qilganman, 

Ulfat diyoriga maskan qurganman, 

Yuzimni o‘t emas, gulga burganman, 

Samoviy zavqlarga to‘lib turganman

Bulbullar sevgini maqtagan damda!

 

Chechaklar o‘sg‘usi ko‘z yoshlarimdan, 

Bo‘g‘inlar ung‘usi o‘ylashlarimdan, 

Qalblar yumshag‘usi sayrashlarimdan, 

Sevgi chamanida yayrashlarimdan

Jannatlar yaratgay tashlangan janda.

 

Tilingan tillarga qon yugurg‘usi, 

Bo‘shalgan inlarga jonlar kirg‘usi, 

Tikanli boqchalar chechak ko‘rg‘usi, 

Haq yo‘li, albatta, bir o‘tilg‘usi

Jandalar tanimga tekkan kunlarda!..

 

* * *

 

Bir tutam sochlaring mening qo‘limda, 

G’ijimlab o‘paymi, yo tarab-echay, 

Sir deb saqlaganing mening qo‘ynimda, 

Sir deb saqlayinmi, yo yelga sochay.

 

Sochilgan sochingday sochilsa siring, 

Anor yuzlaringni kimga tutasan? 

O’zing-ku «ularda vafo yo‘q!» deding, 

Nimaga ularni tag‘in kutasan?

 

Ochilgan qo‘ynimda to‘lg‘angan taning 

Ko‘ngildan qilcha ham hid yetkazmasa, 

Menga yaqinlashma, ay, tirik bo‘sa! 

«Sevdim» deganlaring yolg‘ondir sening!.

 

XALQ

 

Xalq dengizdir,

Xalq to‘lqindir,

Xalq kuchdir,

Xalq isyondir,

Xalq olovdir, xalq o‘chdir…

Xalq qo‘zg‘alsa, kuch yo‘qdirkim, to‘xtatsin,

Quvvat yo‘qkim, xalq istagin yo‘q etsin.

Xalq isyoni saltanatni yo‘q qildi,

Xalq istadi, toj va taxtlar yiqildi…

 

Xalq istagi: ozod bo‘lsin bu o‘lka, 

Ketsin uning boshidagi ko‘lanka, 

Bir qo‘zg‘alur, bir ko‘pirar, bir qaynar, 

Bir intilur, bir hovliqar, bir o‘ynar, 

Yo‘qliqni-da, ochlikni-da yo‘q etar, 

O’z yurtini har narsaga to‘q etar…

 

Butun kuchni xalq ichidan olaylik, 

Quchoq ochib xalq ichiga boraylik!

 

* * *

 

Xayol, xayol… Yolg‘iz xayol go‘zaldir, 

Haqiqatning ko‘zlaridan qo‘rqaman. 

Xayoldagi yulduzlarkim, amaldir, 

Olovimni alar uchun yoqaman. 

Go‘zal xayol, kel, boshimda gul o‘ynat, 

Manim istak-tilagimni erkalat!