Lipoma (Yog‘ bezi) nima?

Yog‘ bezi nima?

Tanadagi yog‘ to‘planmalarining teri ostida joylashib, kapsula ko‘rinishida o‘ralib qolishi lipoma deb ham ataladigan yog‘ bezlarining hosil bo‘lishiga olib keladi. Oddiy o‘sma ko‘rinishi sifatida ham ta’riflanishi mumkin bo‘lgan bu bezlar odatda yaxshi sifatli bo‘ladi va ko‘rinish jihatidan bezovta qilishi bundan tashqari, ko‘pincha sog‘liq uchun muammo tug‘dirmaydi. Yog‘ bezi tananing istalgan qismida uchrashi mumkin, ammo eng ko‘p yuz, yelka, bosh terisi, genital soha, bo‘yin va orqa qismida paydo bo‘ladi.

Ko‘pchiligi yumshoq tuzilishga ega bo‘lib, qo‘l bilan bosilganda go‘yo siljiyotgandek hissiyot beradi. Buning sababi — ular teri bilan to‘liq “bitishib ketgan” bo‘lmasligidir. Yog‘ bezlari har qanday yoshda uchrashi mumkin, lekin bolalarda juda kam kuzatiladi. Odatda og‘riq bermaydi. Agar keyinchalik og‘riq paydo bo‘lsa, bu ko‘pincha yog‘ beziga tibbiy aralashuv zarurligini bildiruvchi belgi hisoblanadi.

Barcha hujayralar kabi yog‘ hujayralari ham vaqt o‘tishi bilan o‘sib-ko‘payadi; ayrim holatlarda bu yog‘ bezi o‘lchamining nazoratdan chiqib, haddan tashqari kattalashishiga olib kelishi mumkin. Bunday vaziyatlarda kattalashgan yog‘ bezini jarrohlik amaliyoti yordamida olib tashlash talab etiladi.

Yog‘ bezi belgilari nimalar?

Yog‘ bezining ilk va eng xarakterli belgisi — bez rivojlangan to‘qimada paydo bo‘ladigan shishdir. Bu shish sekin-asta va uzluksiz kattalashishi mumkin. Yuz sohasida paydo bo‘ladigan yog‘ bezlari odatda igna boshichalik hajmdan bir necha millimetrgacha bo‘lsa, orqa va bo‘yin kabi sohalarda paydo bo‘ladigan shishlar kattaroq diametrli va chuqurroq bo‘ladi. Yuz sohasida uchraydigan ko‘z osti yog‘ bezlari va qovoqdagi yog‘ bezi holatlarida bezning oq-sariq rangda ko‘rinishi — uning ustini qoplagan teri juda yupqa bo‘lgani sababli ichidagi yog‘ massasi oson ko‘rinib turishi bilan izohlanadi.

Tananing boshqa qismlarida paydo bo‘ladigan chuqur yog‘ bezlarida esa bez terining pastki qatlamlarida joylashgani uchun faqat shish seziladi, yog‘ qatlami tashqaridan ko‘rinmaydi. Odatda og‘riq bermaydi. Biroq bez urilib qolsa, infeksiyalansa yoki yomon sifatli bo‘lsa, vaqt o‘tishi bilan og‘riq yoki ajralma (oqindi) paydo bo‘lishi mumkin. Ayniqsa tez kattalashish, rang o‘zgarishi, qizarish va kuchli og‘riq kuzatilsa, lipomalar jarrohlik yo‘li bilan olib tashlanib, patologik tekshiruvga yuborilishi kerak.

Yog‘ bezi nimadan paydo bo‘ladi?

Yog‘ bezining aniq sababi to‘liq ma’lum emas. Biroq paydo bo‘lish ehtimolini oshirishi ma’lum bo‘lgan ayrim omillar bor. Yog‘ bezi rivojlanishiga zamin yaratadigan omillardan ba’zilari:

• Genetik moyillik
• Terining zarba olishi (shikastlanishi)
• Xolesterin va trigliserid miqdorining yuqoriligi
• Metabolik kasalliklar
• Nosog‘lom ovqatlanish
• Katta yosh
• Insulin rezistentligi va diabet
• Jigar kasalliklari
• Semizlik

Yog‘ bezi nega chiqadi?

Yog‘ bezlari teri ostida yog‘ to‘planishi va tiqilib qolgan yog‘ bezlari natijasida terida yaqqol ko‘rina boshlaydi. Tiqilib qolgan yog‘ bezi ichida to‘plangan yog‘ning tashqariga chiqishiga to‘sqinlik qiladi va shu sabab “qopcha”ga aylanib, terida ko‘rinadigan bo‘ladi. Yog‘ bezi hosil bo‘lishining asosiy sababi — yog‘ bezlarining odatdagi vazifasini to‘liq bajara olmasligidir.

Yog‘ bezi turlari nimalar?

Yog‘ bezlari tuzilishiga ko‘ra 3 guruhga bo‘linadi:

1. Yog‘ kistlari: Ko‘pincha bosh terisida uchraydi. Ular aslida “bez”dan ko‘ra, suyuqroq tuzilishga ega yog‘ massasi va ustini qoplaydigan juda yupqa teri qatlamidan iborat bo‘ladi.
2. Yaxshi sifatli yog‘ to‘qimasi o‘smalari: Odatda bo‘yin va orqa sohada uchraydi. Bez ko‘rinishiga ega bo‘lib, ko‘pincha yaxshi sifatli bo‘ladi va shu guruhga kiradi. Ichidagi yog‘ massasi och sariq rangda va nisbatan qattiq tuzilishga ega. Boshqa kistlar kabi kattalashib ketishi mumkin, shu bois jarrohlik yo‘li bilan olib tashlash talab etiladi.
3. Yomon sifatli yog‘ to‘qimasi o‘smalari: Teri ostidagi yog‘li to‘qima saratonga aylanishi natijasida hosil bo‘ladigan massalar shu nom bilan ataladi. Liposarkoma deb ham yuritiladi. Ichidagi suyuqlik sariqdan kulrangga moyil rangda bo‘lishi mumkin. Kam uchraydigan bu turdagi yog‘ bezi yumshoqroq bo‘ladi va albatta jarrohlik yo‘li bilan olib tashlanishi kerak.

Yuqoridagi tasnifdan tashqari, ko‘z osti yog‘ bezlari ham o‘z ichida uch turga bo‘linadi: yuqori xolesterin bilan bog‘liq, yupqa yog‘ qatlamlari ko‘rinishida uchraydigan ksantelazma; mayda yumaloq yog‘ kistlari bo‘lgan siringoma; va siringomadan ham kichikroq, xira ko‘rinishga ega bo‘lgan miliya.

Yog‘ bezi tashxisi qanday qo‘yiladi?

Ko‘zga ko‘rinadigan yog‘ bezlarini shifokorlar ko‘pincha faqat fizik ko‘rik orqali aniqlashi mumkin. Yog‘ kistlari odatda dumaloq shaklda bo‘lib, markazida bir nuqta bo‘ladi va atrofi biroz qizarib turgandek ko‘rinadi. Yog‘ bezining ko‘p turlarida teri ostidagi yog‘ massasi qo‘l bilan bosilganda joyini o‘zgartirgandek bo‘ladi.

Agar shish oson siljimaydigan, “qotib turgan” (harakatsiz) bo‘lsa, bu boshqa kasallikdan darak berishi mumkin. Joylashgan o‘rniga qarab farq qilsa-da, lipomalar odatda yumshoq bo‘ladi va qo‘l bilan tekshirganda bosilganda shakli biroz o‘zgarishi mumkin. Kattaroq va qattiqroq yog‘ bezlarini aniqlashda, o‘xshash ko‘rinishdagi boshqa kasalliklar bilan adashtirmaslik uchun ultratovush tekshiruvi  bilan tashxisni qo‘llab-quvvatlash mumkin.

Teri osti yog‘ bezi davolash

Teri osti yog‘ bezlari uchun davolash variantlari mavjud. Ko‘pincha jarrohliksiz usullar afzal ko‘riladi. Lazer, kriyoterapiya  yoki dori bilan davolash yog‘ bezlarini kichraytirishi yoki butunlay yo‘qotishi mumkin. Biroq davolash tanlovi yog‘ bezining kattaligi, turi va joylashuviga bog‘liq holda o‘zgaradi. Eng to‘g‘ri usulni belgilash uchun dermatolog mutaxassisdan maslahat olish tavsiya etiladi.

Yog‘ bezini oldirish qanday qilinadi?

Yog‘ bezini oldirish uchun avvalo dermatolog yoki mutaxassis shifokorga murojaat qilish muhim. Shifokor bezaning turi va o‘lchamini baholaydi hamda mos davolash usullarini tavsiya qiladi. Davolash variantlari orasida jarrohlik aralashuvi, lazer yoki dori bilan davolash bo‘lishi mumkin. Muolaja yog‘ bezining kattaligi va joylashuviga qarab farqlanadi. Oldirishdan oldin shifokor tavsiyalariga amal qilish muhim.

Yog‘ bezi davolash qanday qilinadi?

Yog‘ bezlarining deyarli 99% qismi yaxshi sifatli bo‘lib, saratonga aylanishga moyillik ko‘rsatmaydi. Biroq ayniqsa yuz va bo‘yin kabi ko‘zga ko‘rinadigan joylardagi yog‘ bezlari estetik jihatdan yoqimsiz ko‘ringani uchun bemorda noqulaylik tug‘diradi. Bundan tashqari, orqa sohada paydo bo‘ladigan yog‘ to‘qimasi o‘smalari sog‘liq uchun xavf tug‘dirmasa ham, orqaga suyanish, ryukzak taqish kabi holatlarda bosim ostida qolib, og‘riq keltirib chiqarishi mumkin.

Ba’zi yog‘ bezlari zarba ta’sirida yoki o‘z-o‘zidan infeksiyalanishi mumkin. Bunda og‘riq, qizarish, ajralma (oqindi) va isitma kabi belgilar paydo bo‘lishi ehtimoli bor. Bunday holatlarda “yog‘ bezini oldirish” deb ataladigan oddiy jarrohlik amaliyoti yordamida bezlar olib tashlanadi. Operatsiya mahalliy og‘riqsizlantirish ostida qilinadi va odatda yarim soatdan qisqa vaqt ichida yakunlanadi. Kasalxonada yotishni talab qilmaydi: bemorlar o‘sha kunning o‘zida uyga javob berilishi, ertasi kuni kundalik hayotiga qaytishi mumkin.

Agar yog‘ bezi estetik yoki sog‘liq jihatidan odamga bezovta qilmasa, uni olib tashlash shart bo‘lmasligi mumkin. Ammo juda kam hollarda bu massalar yomon sifatli bo‘lishi ehtimoli ham bor. Shu sabab saratonga aylanish shubhasi bo‘lgan yoki tez kattalashayotgan massalardan ayrim vaziyatlarda biopsiya orqali namuna olinishi mumkin. Namuna patologik tekshiruvdan o‘tkazilib, massa yaxshi sifatlimi yoki yomon sifatlimi aniqlanadi va keyingi davolash rejasi shu natijaga qarab rejalashtiriladi.

Ko‘p so‘raladigan savollar

Yuzdagi yog‘ bezi qanday davolaniladi?

Yuzdagi yog‘ bezlari ko‘pincha jarrohliksiz davolash usullari bilan yo‘qotilishi mumkin. Bular qatoriga lazer, kriyoterapiya va dori bilan davolash kirishi mumkin.

Jarrohliksiz yog‘ bezasi davolash qanday bo‘ladi?

Jarrohliksiz davolash lazer, elektrokauter (elektrokoter), kriyoterapiya kabi usullarni o‘z ichiga olishi mumkin. Shifokor bezni ko‘rgach, eng mos usulni tanlaydi.

Ko‘z osti yog‘ bezi qanday davolaniladi?

Ko‘z ostidagi yog‘ bezlari ko‘pincha jarrohliksiz davolash bilan yo‘qotiladi. Lazer yoki kriyoterapiya kabi usullar qo‘llanishi mumkin.

Yuzda yog‘ bezasi nimadan paydo bo‘ladi?

Yuzdagi yog‘ bezlari odatda genetik omillar yoki yog‘ ishlab chiqarilishining ortishi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shuningdek, yuzda kichik yoshdan boshlab ham yog‘ bezi uchrashi mumkin. Genetik kelib chiqishga ega yog‘ bezlarining paydo bo‘lishi uchun albatta katta yoshni kutish shart emas.

Ko‘z ostida yog‘ bezasi nimadan paydo bo‘ladi?

Ko‘z ostidagi yog‘ bezlari genetik moyillik yoki ko‘z osti sohasida yog‘ ishlab chiqarilishining ortishi sababli paydo bo‘lishi mumkin.

Qovoqda yog‘ bezi nimadan paydo bo‘ladi?

Qovoqdagi yog‘ bezlari odatda tiqilib qolgan yog‘ bezlari natijasida paydo bo‘ladi. Bu genetik yoki yoshga bog‘liq bo‘lishi mumkin.

Qovoqdagi yog‘ bezi qanday davolaniladi?

Qovoqdagi yog‘ bezlari jarrohliksiz davolash usullari bilan yo‘qotilishi mumkin. Eng mos variantni shifokor belgilaydi.

Boshda yog‘ bezasi nimadan paydo bo‘ladi?

Boshdagi yog‘ bezlari odatda tiqilib qolgan soch ildizlaridan kelib chiqadi.

Boshdagi yog‘ bezi qanday davolaniladi?

Boshdagi yog‘ bezlari ko‘pincha o‘z-o‘zidan yo‘qolishi mumkin. Ammo kattalashsa yoki og‘riq bersa, albatta shifokorga murojaat qilish kerak.

Qo‘ltiq osti yog‘ bezi nimadan paydo bo‘ladi?

Qo‘ltiq ostidagi yog‘ bezlari odatda tiqilib qolgan ter bezlari bilan bog‘liq bo‘ladi.

Qo‘ltiq osti yog‘ bezasi qanday davolaniladi?

Qo‘ltiq ostidagi yog‘ bezlari ko‘pincha jarrohliksiz davolash bilan yo‘qotiladi. Buning uchun shifokor bilan maslahatlashish lozim.

Ko‘z atrofi yog‘ bezi qanday davolaniladi?

Ko‘z atrofi yog‘ bezlari odatda lazer yoki kriyoterapiya kabi usullar bilan yo‘qotiladi.

Yog‘ bezi og‘riq keltirib chiqaradimi?

Yog‘ bezlari odatda og‘riqsiz bo‘ladi. Ammo kattalashsa yoki yallig‘lansa, og‘riq berishi mumkin.