Plomba qanday qo‘yiladi

Tish og‘rig‘i, emalning yemirilishi yoki karies tishlar bilan bog‘liq eng keng tarqalgan muammolardan biridir. Bunday hollarda stomatologlar eng avvalo tishni asrab qolish uchun plombalash usuliga murojaat qilishadi. Bu oddiy ko‘ringan, ammo muhim va aniq ketma-ketlikka ega tibbiy muolaja hisoblanadi. Plomba qo‘yish jarayoni nafaqat tishning funksional vazifasini tiklash, balki uning estetik ko‘rinishini ham saqlab qolish uchun zarur. Ushbu maqolada plombalash nima ekanligi, uning qanday amalga oshirilishi, qanday materiallar qo‘llanilishi, jarayonning bosqichlari va plombadan keyin amal qilinadigan qoidalar haqida batafsil ma’lumot beriladi.

Plomba nima va nima uchun kerak?

Plomba — bu tishdagi zararlangan, chirigan yoki singan qismlar o‘rnini to‘ldiradigan maxsus materialdir. Tishni plombalash orqali kariesning kengayib borishi to‘xtatiladi, og‘riq yo‘qotiladi va tishning tabiiy ko‘rinishi tiklanadi. Plomba tishni himoya qiladi, uning strukturaviy yaxlitligini saqlaydi va bemorning chaynash funksiyasini tiklaydi.

Agar tishdagi karies vaqtida davolanmasa, u ildiz tomonga chuqurlashadi, og‘riq kuchayadi va oxir-oqibat tishni sug‘urishga to‘g‘ri kelishi mumkin. Shu bois plombalash o‘z vaqtida bajarilishi tishni saqlab qolish uchun juda muhimdir.

Plomba qo‘yishdan oldingi tayyorgarlik

Plomba qo‘yishdan oldin stomatolog avvalo tishni to‘liq tekshiradi. Buning uchun ko‘pincha rentgen tekshiruvlaridan foydalaniladi. Bu tishning ichki tuzilishini, chuqur joylashgan kariesni yoki ildizdagi muammolarni aniqlashga yordam beradi. Tishdagi shikastlangan to‘qimalarning miqdori aniqlanadi va shunga qarab qanday plomba materialidan foydalanish hamda qaysi texnikani tanlash haqida qaror qilinadi.

Agar bemorda allergiya, qon kasalliklari yoki boshqa surunkali kasalliklar bo‘lsa, bu haqda shifokorga xabar berish juda muhim. Shuningdek, plomba rangini ham bemorning istagiga qarab tanlash mumkin. Zamonaviy estetik plomba materiallari tabiiy tish rangiga juda yaqin bo‘ladi.

Plomba qo‘yish bosqichlari

Tishni plombalash bir nechta bosqichdan iborat bo‘ladi va har bir bosqich o‘ziga xos nozikliklarga ega. Quyida ushbu jarayon ketma-ketlikda bayon etiladi:

Tishni og‘riqsizlantirish

Agar tishning chuqur qatlamlari zarar ko‘rgan bo‘lsa, plombalashdan oldin lokal og‘riqsizlantirish amalga oshiriladi. Buning uchun maxsus inyeksiyalar bilan anesteziya qilinadi. Og‘riqsizlantirish bemorni noqulaylikdan xalos qiladi va jarayonni qulay o‘tkazishga yordam beradi.

Zararlangan to‘qimalarni tozalash

Tishning zarar ko‘rgan, chirigan yoki emal bilan qoplangan qismlari tish burg‘usi (bor mashina) orqali tozalanadi. Bu bosqichda barcha infeksiyalangan to‘qimalar olib tashlanadi. Agar bu qadam yetarli darajada bajarilmasa, plomba ostida yana karies rivojlanishi mumkin. Shuning uchun tozalash ishlari juda puxta bajariladi.

Plomba joyini tayyorlash

Tozalangan tish kavitati (bo‘shlig‘i) plomba materialini mahkam ushlashi va mustahkam bo‘lishi uchun maxsus shaklda tayyorlanadi. Ba’zan bu bosqichda maxsus kislota yoki boshqa preparatlar yordamida tish yuzasi tayyorlanadi, bu esa plombaning tishga yopishishini kuchaytiradi.

Plomba materialini joylashtirish

Plomba materiali tanlangan usulga ko‘ra tishdagi bo‘shliq ichiga joylashtiriladi. Bu material qatlamma-qatlam surtiladi va har bir qatlam maxsus yorug‘lik lampasi yordamida qotiriladi. Kompozit plomba materiallari aynan shu tarzda ishlatiladi. Agar amalgam kabi metall asosidagi plomba ishlatilayotgan bo‘lsa, u avval maxsus usulda tayyorlanadi va keyin tish ichiga solinadi.

Plombani shakllantirish va silliqlash

Plomba to‘liq qotgandan so‘ng uning ortiqcha qismlari olib tashlanadi. Tabiiy tish shakli beriladi va chaynash paytida noqulaylik tug‘dirmasligi uchun silliqlanadi. Bu bosqichda stomatolog plombaning chaynash yuzasini tekshiradi va kerak bo‘lsa, qo‘shimcha tuzatishlar kiritadi.

Plomba materiallari turlari

Zamonaviy stomatologiyada turli xil plomba materiallari mavjud bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos afzallik va kamchiliklarga ega. Eng ko‘p ishlatiladigan turlar quyidagilardan iborat:

• Kompozit (foto-polimer) plomba — tabiiy tish rangiga mos, estetik ko‘rinishga ega, yorug‘lik bilan qotiriladi. Asosan old tishlar yoki estetik jihat muhim bo‘lgan hollarda ishlatiladi.
• Amalgam plomba — metall (kumush, simob, mis) aralashmasidan iborat bo‘lib, juda mustahkam, ammo rangi kulrang bo‘lgani uchun ko‘proq orqa tishlarda qo‘llaniladi.
• Shisha ionomer plomba — bolalar tishlari yoki vaqtinchalik plomba sifatida ishlatiladi. Fluor ajratish xususiyatiga ega.
• Keramika va porselen plomba — yuqori narxli, ammo estetik jihatdan eng jozibali variant hisoblanadi. Asosan katta kavitatlar uchun ishlatiladi.

Plomba qo‘yilganidan keyin nimalarga e’tibor berish kerak?

Plomba qo‘yilganidan so‘ng bemor ba’zi muhim qoidalarga amal qilishi lozim. Ayniqsa dastlabki soatlar va kunlarda quyidagilarga e’tibor berish tavsiya etiladi:

• Og‘riqsizlantirish ta’siri tugamaguncha ovqatlanmaslik kerak, chunki og‘iz ichidagi sezgi pasaygan bo‘lib, til yoki yonoq tishlanib ketishi mumkin.
• Juda issiq yoki sovuq ovqat va ichimliklardan vaqtincha tiyilish kerak, chunki yangi plomba tishga moslashguncha sezuvchanlik bo‘lishi mumkin.
• Qattiq ovqatlarni chaynashdan saqlanish kerak, ayniqsa yangi plomba qo‘yilgan kunlarda.
• Agar plomba joyida og‘riq, noqulaylik yoki g‘alati his paydo bo‘lsa, shifokorga murojaat qilish kerak.

Plombaning xizmat muddati

Plombaning xizmat muddati ishlatilgan material, og‘iz gigiyenasi, bemorning chaynash odatlari va stomatolog tomonidan ishlatilgan texnikaga bog‘liq bo‘ladi. Kompozit plombalar o‘rtacha 5-7 yil xizmat qilishi mumkin, amalgam esa 10-15 yilgacha davom etadi. Biroq har qanday plomba vaqt o‘tishi bilan yaltirashni yo‘qotadi, mayda yoriqlar paydo bo‘ladi yoki chetlari yemirila boshlaydi. Shu sababli muntazam stomatologik ko‘rikdan o‘tish zarur.

Xulosa

Tishni plombalash — bu tishlarni saqlab qolish, chaynash funksiyasini tiklash va og‘riqni kamaytirishning eng samarali usullaridan biridir. Bu oddiy tuyulgan jarayon aslida ancha murakkab va puxta yondashuvni talab qiladi. Har bir bosqich o‘z o‘rnida to‘g‘ri bajarilganda plomba nafaqat uzoq xizmat qiladi, balki bemorning hayot sifatini yaxshilaydi. Eng muhimi, plombani o‘z vaqtida qo‘yish orqali tishni sug‘urib tashlashdek og‘irroq muolajalardan qochish mumkin. Shu bois og‘iz gigiyenasiga e’tibor berish, muntazam tish shifokoriga murojaat qilish va karies ilk bosqichidayoq choralar ko‘rish har bir inson uchun muhimdir.