Хикоя: Хорлик бадали


Каттагина ховли. Одмигина уй. Уйдан чикиб, бироз юргач, томири йердан бортиб, хар тарафга тарвакайлаб кетган боботутга козингиз тушади. Боботутга бироз суянган йогоч чорпоя, унинг устида увадаси чиккан корпача, бир хил хошияли кир йостик. Корпачанинг четида кария инграб йотибди. Чол анча кексайган, егнида кирдан ялтираб кетган тон ва сал нарирокда узун постин. Чол йомон туш коргандек, сесканди. курукшаб колган огзи тамшанди, у йок-бу йокка аланглади. Хеч ким йок. Бундан хорсинди ва козидаги йош ажин босган юзидан сизиб тушди. кайта-кайта ютинаркан, корни очлигини хис килди. Турай деса, мадори йок. Ногирон ойоги азоб беряпти. Шоди чол ойланиб колди:
«Мехмондорчиликка кетганмикин?»
Шу пайтда Шоди чол кампири Гулсарани еслади ва унга огли Аслиддиннинг берган азобларини дод солиб айтгиси келди.
«Нахотки мен ардоклаган биттаю битта оглим мени шу койга солса?! Нахот мен ишонган, суйган оглимга уруш яралаган битта ойогим йетмайотган болса?»
Шоди чол озига-ози савол берар, каерда кандай хато йоки гунох килганини англолмай гаранг еди. У иккинчи жахон урушида чап ойогидан яралангандан кейин, ойоги кесиб ташланганди. Мана, ошандан буйон ойоксиз, колтиктайокда юради. Аммо шукр дейди. Битта ойоги бутун, сог-саломат юртига кайтиб келди.
Дарвозанинг такиллаши Шоди чолнинг хайолини учирди.
— Вой-ву, сассик… — деди кичик набираси Миролим. — Ая, овкатга корним тоймади, уйдаги гожадан солиб беринг.
— Хоп, болам. Менга каранглар, даданг келгунча тезда ховлини йигиштириб койинглар. Анави чолга хам каранглар, — деди Омина опа.
Шоди чол озини ухлаганга солди. Барча гапларни ешитса-да, ичига ютди. Томогига аччик нарса тикилгандай болиб, козларини юмди. Бу пайтда набиралари иссиккина уйда гожа ичишарди. Лоакал кизи Ойнаво хам хабар олмайди.
«Е, нималар деяпман, ойлади чол. — У хам бировнинг хасми. Ози билан тиниб-тинчиб юргани макул. Кичкинасининг тоби йок, деб ешитгандим, яхшимикин? Нима болганда гам тинч болсин-да».
Чол шундай ойлар билан колтиктайогини олди. Секин чорпоядан тушаркан, уй ичидан келайотган иссик патирнинг хиди димогига урилди.
«Мехмондорчиликдан олиб келинган чоги?» ойлади чол. Уйдагилар жиззали патирни йеб турганида, чол ешикнинг тиркишидан секин моралади. Лабини ялади. Ешикни очиб, ичкари юрди. корни очикиб, жизза патирга каради.
— Ха, нашангиз кочдими, чол? Чикинг, тез бу йердан, хонанинг хавоси бузилади, — деди бурнини жийирганча келини Омина олакараш килиб.
Шоди чол дастурхондаги патирни оласолиб, уйни тарк етди. Чорпояга чикди. Тамшаниб, патирнинг ярмини йеди. Йелкасидан тог агдарилгандай болиб, колганини йостик тагига солди. Йостикка бошини койиб, яна ойга чомди.
кишлокда хам, туманда хам енг коп нафака оладиган киши Шоди чол болади. Байрамларда давлатдан мукофотлар, машина хам берилган. Кошкийди, шу пулларни ози олса. Аслиддин хам чолнинг пулларига ишониб, бир ишнинг бошини тутмаган. Анави захри котилдан ичиб олади-да, машинани у йокдан-бу йокка хайдайди. Бир йилга бормай, машинани бузиб, гаражга солди-койди.
Чолнинг кечки совукдан ети жунжикар, узун постиндан ойоги чикиб турарди. Чол хайолида гапирарди. Нега уруш совукларини корган, забардаст, юрса ойокларидан от чакнайдиган йигит шу ахволга тушган?..
Ота совукдан ингради ва ойлади: «Оглимни чакираман!»
— Асли… Асли… болам, — овози титраб чикди чолнинг.
Тун коронгиси кишлокни мавх етган, узок-узоклардан итларнинг овози ешитиларди. Чол оглини анча пайт чакирди. Аммо ичкаридан на огли, на келини ва на набиралари чикди. Чолнинг козларидан алам, нафрат ва умидсизлик хисси токиларди.
Ерталаб набираларининг шовкинидан уйгониб кетган чол мажолсиз козларини очиб, атрофга бокди. Аскар билан Миролим ойнаб юришибди. Бироз отгач, болалар уйга кириб кетишди. Анчадан кейин колларида нон, майиз билан коча тарафга кетишди. Чол йостик тагидан кечаги жиззали патирни олди. котиб тараша болибди. Тамшаниб, йеди-да, ярмини яна олиб койди.
Дарвоза охиста такиллаб, кимдир ичкарига юрди.
— Шоди ота, уйдамисиз? — томок кирди йон кошниси Карим чорпоя томон якинлашиб келаркан.
— Ассалому алайкум, Шоди ота, яхшимисиз, бардам-бакувватмисиз? Бир хабар олай, деб киргандим. Тузукмисиз?
Чолнинг юраги толиб турган еканми, йош боладай ютиниб йиглади.
— Карим, менга бу азоблар каерда караб турувди?! У-ху-у-ху… — йоталди чол.
— Тинчликми, Шоди ота, ахволингиз яхшими?
Карим шундай савол берди-ю, ози уялди. Чунки чолнинг юз-козидан ахволини билса боларди. Карим чорпояга отирди.
— Аслиддин кани, уйдами? Келин-чи?
Нотаниш овозни ешитган чоги, хоппа семиз, гавдали одам лабини ялаб, бамайлихотир чикди.
— Ха, намунча бакирасиз, Карим ака? — дея кекирди Аслиддин.
— Ов, менга кара, — алам билан гапирди Карим, — отангни бунча кийнайсан ноинсоф?! Ахволига бир кара, на уйингга киргизибсан, кечки совукдан калтираб отирибди.
Аслиддин бу насихатларни коп ешитганидан ижирганиб турарди.
— Ей, менга кара, овкатидан хабар олмайсан, бу бир, олдига койган товогинг ит ялогидан баттар, ичидаги он кунлик ювиндини озинг ич, тушундингми, садкаи одам кет-е! — деди жахл билан Карим.
— Менга каранг, Карим ака, ота меники, хохласам карайман, хохламасам карамайман, ишингиз болмасин! — деди колини пахса килиб Аслиддин.
Шоди чол мунгли козларини молтиратиб турарди.
— Отахон, хафа болманг, келинингиз Мавлудага айтаманхали овкат олиб чикиб беради. Бу горсохта оглингиз хали жазосини олади, виждонсиз…
Карим умидсиз кол силтади ва шахд билан уйига йол олди. «Билганингни кил» дегандай, Аслиддин хам уйига кириб кетди. Ортада яна чол иложсиз колаверди.
Шоди бобонинг кунлари шундай маносиз отар, тобора ахволи огирлашиб борарди.
Кеч куз. Шамол увлайди. Баргсиз дарахтларни шамол тинимсиз савалайди. коронги, осмонда ой хам йок. Чироклар очган. Шоди чол Аслиддиндан хавотир олиб, колтиктайоги билан дарвоза тарафга юрди. Унинг кози отмас еди. Коп йиглагани учунми йо совукларда козининг нури кетдими, ози хам билмайди. Ойоги нимагадир тараклаб тегди, сокинди. Дарвозани пайпаслаб топгандай болди. Кимдир гудраниб, гапирганини ешитди:
— Ха, нимага бу йерда сангиб юрибсиз?..
— Болам, кечга колдинг, хавотир олдим. Кун совук болса, бугун йомгир йогади, шекилли, уйга кириб йотсам, девдим, болам.
Аслиддин боя чол урилган нарсага урилиб, гандираклади. Жахли чикиб, нима киларини билмай, гарангсиди.
— Менга каранг, анави куни олган пенсиянгиз кани? Омина сораса, бермасмишсиз.
Аслиддин чолнинг йелкасига кол ташлади. Чол индамади.
— Сизга гапиряпман! — овозини баландлатди Аслиддин.
— Йок, — кескин жавоб берди чол. — Олимлигимга олиб койдим. Сенга куним колиб, нима кордим?..
— Нимага йок, нимага?! — газабга толди козлари оглининг.
— Пул сорагинингча уйдан жой берсанг болмасмиди, падаркуш…
Шоди чолнинг овози титраб, баланд ешитилди.
Аслиддин маст-аласт тебранди. Отасининг созлари асабини ойнатди. Нима килайотганини билмай, нафрат билан отасига каради. Мастлик уни гирдобига тортди ва оз отасини вахшийларча савалади.
— Хамманг бир горсанглар, хали мен сенларга падаркуш болдимми?.. Мана… Мана…
Бундай холатга чидолмайотгандек осмон хам гумбурлар, чинкирар, йиглайотгандек, йомгир томчиларди…
* * *
Ерталабдан конгли бехузур болиб, галати тушларидан ухлолмаган Ойнаво тура солиб ромолини оради. Муздек сувга юзини ювди. Ерини уйготди:
— Азам ака, болаларга караб туринг, мен отамникига кетяпман, — деди тахмонга корпаларни йигар екан айол.
— Намунча, ерталабдан тушингга кирдими? — огирилиб йотди Азам.
— Билмадим, бориб кормасам, конглим жойига тушмайди.
Дарвоза ланг очик турар, ховли еса жим-жит.
— Дада, каердасиз? Аслиддин? — титрарди Ойнаво.
— Ойнаво… кизим… — Огил томондан овоз ешитилди.
— Дадажон! — Ойнаво югуриб огилга кирди. Чолни суяб ташкарига олиб чикди. Чолнинг юзи моматалок болиб шишганди.
— Вой, дада, юзингизга нима килди?
— кизим… укангни ча-к-кир, т-т-тез бо-л-л, — секин-секин нафас оларди чол.
— Аслиддин! — жон холатда бакирди Ойнаво. — Келин, карасаларинг-чи, йордам беринглар…
Зинали ешик шахд билан очилиб, ичкаридан Омина, кейин Аслиддин чикди.
— Ота, ота, сизга нима болди? — куйинган болди Омина келин.
— Нимага карамайсизлар, одамлар айтса, ишонмабман, менинг козимга еканда-а, ха, ессиз нима килдиларинг отамни. Аслиддин, гапир? — йиглади Ойнаво.
Шовкин-сурондан Карим югуриб келди. Чолни чорпояга йоткизишди. Аслиддин еса кеча килиб койган ишини елас-елас еслаб, коркиб кетди. Шоди чол гапиришга кийналар, тез-тез нафас оларди.
— кизим… Ойнаво…
Ойнаво чолнинг огзига сув томизиб, алам билан йигларди.
— Сендан розиман, болам… — оксиниб гапирди чол. — Укангни йолгизлатиб койма, мендан рози болинглар…
Чол яна алланималар деди. Аммо унинг созларига хеч ким тушунмади. Йеру кокни аламли чинкирик егаллади.
* * *
Шоди чолни тупрокка койишди. Кунлар отди, ойлар отди. Шоди чол хамманинг йодидан чиккандек болди. Аммо базиларга чолнинг орни билинди. Енди Аслиддин ва унинг танноз хотини пулсиз колишди. Машинани хам сотиб, йеб болишди. Бойлик ва пулга органган Омина енди Аслиддинга пул топишни айтиб, уйдан чикариб юборарди.
— Сиз таййор пул манбаини олдирдингиз, енди озингиз пул топиб келинг, болмаса, сирингиз очилади.
Иложсиз колган Аслиддин тогаси Амирнинг фермасидан битта от олди. Арава харид килди. Айни кузги йигим-терим пайти кечаси билан бировларнинг жохори поясини уйига ташир, соат кечки он иккиларда бозорга, кошниларининг юкини, мол ва озик-овкатларини оборарди. На уйкуда, на йеб-ичишда халоват бор. Гавдали ва семиз йигитдан асар хам колмаган, озиб чопдай болиб кетган еди.
кишнинг изгирин кунлари. Шоди чолнинг вафотига хам беш йил болди.
Аслиддин уйига келди. Унинг иситмадан танаси какшар, козлари киртайиб, кувватсиз еди.
— Яна нимага келдингиз? Топган пулингизнинг тайини йок. Яна овкат йейман дейсизми, менга каранг, боринг, анави товукхона олдидаги хужрага бориб йотинг, — дея Омина уй ешигини зарб билан йопиб, кириб кетди.
Хужра коронги ва вахимали еди. Деразадан тушайотган озгина йоруг отасидан колган увада корпача ва хошияси бир хил иккита йостикни корсатиб турарди. Аслиддин алам билан окирди. Озини корпача устига ташлади. Шу зайлда ухлаб колди. Тушига отаси кирди. Оглига орка огирган, мунгли козларини кадаб турар еди. Иккинчи томондан онаси пайдо болди. Онаси кон-кон йиглар, бошини сарак-сарак килиб, дод соларди. Кейин бирдан нур йоколди. коронгилик доми Аслиддинни ютиб юборди. Оминанинг жарангли кулгиси, онасининг йигиси ва отасининг дийдаси намойон болди-ю, сесканиб тушди. Танаси чогдай йонар, жони чиккудек нафаси богилар, кимдир богайотгандек типирчилар еди. Шу пайт хужра ешиги шахд билан очилди.
— Менга кара, тур, бозорга кетадиган Махсум етикдоз билан отарчи Охун келибди. Нарсаларини аравангга ортда, бозорга жона! — бакириб гапирди Омина.
Итоаткор кулдай тебраниб-тебраниб, хужрадан чиккан Аслиддин номус килганиданми, кишлокдошлари олдида озини тутишга харакат килди. От-аравани кошиб, уларнинг нарсаларини ортди ва бозорга кетди. Йолда бирдан коз олди коронгилашди.
— Асли ака, тузукмисиз? — хавотир билан гапирди Махсум етикдоз.
— Ха-а… — овози зорга чикди еркакнинг.
Аслиддин отни боглаб, аравани бозор четига олиб борди. Мажолсиз арава сатхига йикилди. Коз олдига отасининг олими келди. Айовсиз огрик ва танасининг зиркираши юрагига санчик берди. Опаси Ойнаво, огиллари коз олдида гавдаланди. Йомгир аралаш кор йогарди. Аслиддиннинг тили калимага келмасдан, юрагига нимадир тикилди. Чин дунйога козлари очик кетди.
Сонгсиз надомат ва афсуслар, турли такдирлар ва хатолар, бахтли ва бахтсиз умрларни корган осмон хам, бу гал кол силтагандек, бемалол турар, маржондек йомгирлар корга айланган еди…
— Жала куйиб, бозор хам бозор болмади, ие, манави одам олиб колганга охшайди, — деди кимдир.
— Бу Аслиддин ака-ку, вой бечора, хеч кимнинг бошига солмасин, якинларига хабар бериш керак, — деди Махсум етикдоз.
Кимдир ачинар, кимдир афсусланар, кимдир еса йокасига туфларди.
Карим ака бозорлик килиб кайтар екан, мудхиш вокеанинг устидан чикди.
— каргиш йомон, ха, хом сут емган банда оз келар кунини билса-да, гунох соясида яшайвераркан-да, — дея огир хорсинди Карим ака.
Махсум етикдоз от-аравани кошди. Карим ака билан икковлашиб майитни аравага ортишди ва кишлок томон йол олишди….
Хикоялар
Хикоя: Хорлик бадали