Xotirani qanday kuchaytirish mumkin

Biron bir narsani esda saqlab qolishga istak bo‘lsada, ularni yodda saqlab qola olmaslik;
Doimiy unutib qo‘yish;
Katta hajmdagi ma’lumotlarni eslab qolish qobiliyati yo‘qolishi.
XOTIRANI KUCHAYTIRUVCHI DORILAR
Yosh bolalarga xotirani kuchatirish uchun dorilar mutaxassis ruxsatisiz, o’zbvoshimchalik bilan berilishi taqiqlanadi. Dorilar, ularning dozirovkasi va davomiyligi shifokor tomonidan buyuriladi.

Xotirani kuchaytirish — usullari, sirlari, dorilar va mahsulotlar, xotira pasayishi sabablari

Xotirani kuchaytirish, e’tiborni yaxshilashning turli usullari mavjud. Xotira ham shakllarga ajraladi. Turli ma’lumotlarni, his-tuyg’ularni va taassurotlarni eslab qolish qobiliyatini asabli yoki nevrologik xotira ta’minlaydi. Ko’pincha odam telefon raqami yoki kimningdir tug’ilgan kuni sanasini eslashi qiyinlashayotganini seza boshlaydi. Agar jarayon yanada rivojlansa, hatto muhim uchrashuv haqida ham unutib qo’yish mumkin.

Xotira pasayishining sabablari

Eslab qolish qobiliyatining pasayishi ko’proq katta va keksa yoshdagi odamlar uchun xosdir, bu bosh miya faoliyatining yosh o’tishi bilan sodir bo’ladigan o’zgarishlariga bog’liq. Biroq, oxirgi paytlarda xotiraning pasayishi yoshlar orasida ham ortib bormoqda.

Umuman, xotira va miya faoliyatini sezilarli darajada yaxshilashning bir qator usullari mavjud. Ular orasida xotiraning muntazam ravishda shug’ullantirilishi (autotrening), farmakologik vositalardan foydalanish va taomnomaga ba’zi mahsulotlarni kiritish o’rin tutadu. Xotirani yaxshilaydigan vositalarni ishlatishdan oldin uning buzilishiga olib kelgan sabablarni tushunish muhimdir. Xotirani mustahkamlash uchun universal uslub yo’q. Har bir holatda davolash usullari shifokor — nevropatolog, psixiatr yoki boshqa mutaxassis tomonidan belgilanadi.

Xotirada jiddiy «bo’shliqlar», shuningdek, amneziya uzoq muddatli jiddiy davolashni talab qiladi, ko’pincha bemor kasalxonaga yotqizilishi kerak bo’ladi. Kichik buzilishlarda xotirani uy sharoitida kuchaytirish ham mumkin.

Bugungi kunda jiddiy kasalliklar bilan bog’liq bo’lmagan xotira buzilishining asosiy sabablari quyidagilardir:

Xotirani va e’tiborni qanday yaxshilash mumkin?

Xotirani dorilarsiz mustahkamlash

Agar muammo surunkali charchoq va stress bilan bog’liq bo’lsa, unda ko’pincha xotirani yaxshilaydigan dorilarsiz ham uni hal etish mumkin. Bunday hollarda, birinchi navbatda, dam olish va kun tartibiga rioya qilish muhimdir. Muntazam uyquga to’ymaslik va salbiy emotsiyalardan qochish kerak. Bo’sh vaqtlarda televizor qarshisida yotmasdan, mantiqiy masalalarni yechish tavsiya etiladi, ular miya faoliyatini yaxshilaydi.

Xotirani yaxshilash uchun neyrobika ham yaxshi samara beradi. Neyrobika — aql uchun gimnastikadir. Buning uchun:

Edinburg universiteti olimlari 60 yoshdan keyin xotirani aqliy gimnastika emas, aksincha jismoniy gimnastika yaxshilashishini ta’kidlashgan, chunki aynan jismoniy faollik qarish jarayonini sekinlashtirishda muhim o’rin tutadi. Buning uchun zo’r berib mashqlar bajarish kerak emas, kuniga 2-3 kilometr piyoda yurish yetarli bo’ladi, ortiqchasi yurak va bo’g’imlarga yuk tushirishi mumkin.

Tabiatda faol dam olish maqsadga muvofiq bo’ladi; ochiq havoda sayr qilishlar miyada qon aylanishini yaxshilaydi, bu esa ko’pincha diqqatsizlik va unutuvchanlikni yengish imkonini beradi. Xotira chekish va spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish sababli zaiflashgan bo’lishi mumkin. Yomon odatlardan voz kechish kerak. Nikotin psixostimulyator hisoblanadi, bu esa ba’zi kishilarga e’tiborni bir joyga to’plashga yordam beradi. Ammo u miya tomirlarining ahamiyatli spazmini keltirib chiqaradi, bu esa esda saqlash qobiliyatiga salbiy ta’sir qiladi. Etanol ham yurak-qon tomir tizimiga, shu jumladan miya qon tomirlariga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Spirtli ichimliklar iste’mol qilish vaqt o’tishi bilan odam xotirasida haqiqiy «bo’shliqlarga» olib keladi, unda odam mast bo’lganidan boshlab sodir bo’lgan voqealarni umuman eslay olmaydi.

Ovqatlanishni kuzatib borish juda muhimdir. Miya asosiy funktsiyalarining buzilishi ko’pincha gipovitaminoz (foliy kislotasi , PP va B guruhi vitaminlari bo’yicha), temir tanqisligi va ratsionda polito’yinmagan yog’ kislotalari yetishmasligi bilan bog’liq. Fast-fuddan qochishga harakat qiling: ularda xotirani zaiflashtiradigan va sog’liqqa salbiy ta’sir ko’rsatadigan moddalar juda ko’p.

Xotira va miya faoliyatini yaxshilaydigan mahsulotlar

Agar «uy sharoitida xotirani kuchaytirish mumkinmi?» degan savol siz uchun ham o’rinli bo’lsa, taomnomangizga e’tibor bering. Unda albatta olma bo’lishi kerak. Olma temir kabi muhim makroelement yetishmasligini to’ldirishga yordam beradi. Meva tarkibida miya hujayralarini erkin radikallarning salbiy ta’siridan himoya qiluvchi moddalar mavjud. Muntazam ravishda olma iste’mol qilinsa, organizmda xotirani yaxshilaydigan neyromediatorlar sintezi rag’batlantiriladi.

Polito’yinmagan yog’ kislotalarini o’z ichiga olgan mahsulotlarni ko’proq iste’mol qiling. Ushbu modda dengiz baliqlarida, urug’lar, yong’oqlar, bug’doy, o’simlik moylari, shuningdek, bargli sabzavotlarda (ismaloq ayniqsa foydalidir) ko’p miqdorda mavjud. Miya faoliyatini yaxshilash uchun topinambur (yernok) ildizmevasi juda foydali sanaladi. Unda ko’p miqdorda B guruhi vitaminlari, murakkab uglevodlar va antioksidant faollikka ega moddalar mavjud.

Xotirani yaxshilash uchun, albatta, uglevodlar kerak, lekin shirinliklar va oq nonda bo’lgan «tez» uglevodlar emas, dukkaklilar, yormalar, shirin bo’lmagan mevalar va kartoshkada ko’p bo’lgan murakkab uglevodlar zarur. Oq non o’rniga javdari non iste’mol qilish yaxshiroqdir. Suli, guruch va makkajo’xori ham juda foydali.

Bug’doyning qattiq navlaridan tayyorlangan makaron mahsulotlari ham tavsiya etiladi. Pishirishda ishlatiladigan mashhur ziravorlar orasidan mavrak va rozmarin xotiraga ijobiy ta’sir qiladi.

Shuningdek ichimlik tartibiga rioya qilish kerak, ya’ni tananing suvsizlanishidan (degidratatsiyas) saqlaning. Bosh miyaning 80 foizdan ko’prog’i suvdan tashkil topgan, shuning uchun suyuqlik yetishmasligi yodlab olish va e’tiborni jamlash qobiliyatini sezilarli darajada pasaytiradi. Iste’mol miqdori kuniga 1,5 litrdan boshlab (kattalar uchun). Mineral suv bo’lsa undan ham yaxshi. Oddiy ko’k va qora choy ham ichimlik sifatida tavsiya etiladi.

Yod mikroelementi ham muhim sanaladi, uning yetishmasli T3 va T4 gormonlari ishlab chiqarilishida bevosita ishtirok etadi, o’rtacha yoshdagi kishiga kuniga 150 mkg, homilador ayollarga esa 200 mkg yod kerak.

Xotirani kuchaytirish uchun dorilar

Xotirani yaxshilaydigan vitaminlardan, foliy kislotasi (B9) va B guruhidagi boshqa birikmalar, shuningdek nikotinik kislota (PP) ayniqsa muhimdir. Vitamin komplekslarini qabul qilishni faqat shifokor bilan oldindan maslahatlashgandan so’ng boshlash tavsiya etiladi. Ba’zi hollarda xotirani yaxshilaydigan dorilar talab qilinishi mumkin.

Eng samarali va keng tarqalgan preparatlar orasida:

Glitsin sublingval (til ostiga) tabletkalar shaklida ishlab chiqariladi. Preparatning faol moddalari uyquning me’yorlashishiga, modda almashinuvini yaxshilashga va asabiy taranglikni pasaytirishga yordam beradi. Aminalon miya faoliyatini rag’batlantiradi, xotira, e’tibor va bilim olish qobiliyatini yaxshilaydi.

Fenibut sedativ xususiyatlarga ega. U asabiy taranglikni bartaraf etish va asab tizimiga yaxshi dam olish imkonini beradi.

Sirop va tabletkalar shaklidagi pantogam miya faoliyatini rag’batlantirish uchun ko’rsatiladi. Preparat epilepsiya va fikrlash funktsiyalari buzilishlarida buyuriladi. Pirasetam kapsulalarda, shuningdek, in’yektsiya uchun eritmalar shaklida sotiladi. Preparat miya qon ta’minoti darajasini sezilarli darajada yaxshilaydi, modda almashinuvini rag’batlantiradi va organizmga energiya to’plashga yordam beradi. Fenotropil tabletka shaklida chiqarliadi. Terapevtik ta’siri Pirasetam bilan bir xil, ammo qo’shimcha ravishda psixostimulyator ta’siri ham bor.

Bola xotirasini qanday kuchaytirish mumkin?

Bolalarning xotirasini yaxshilash uchun bir qator tavsiyalar mavjud. Ko’pincha bolalarda xotiraning pasayishi charchash bilan bog’liq bo’ladi. Boshlang’ich maktab yoshida charchoqqa maktab o’quv dasturini o’zlashtirish qiyinchiligi sabab bo’lishi mumkin. Bugungi kunda asab tizimini haddan tashqari yuklab yuborish ko’pincha teledasturlarini tomosha qilish va kompyuter o’yinlari o’ynash bilan ham bog’liq. Bola charchamasligi va televizor oldida emas, balki toza havoda tengdoshlari bilan o’ynab, dam olishiga e’tibor bering.

Xotirasida nuqsoni bo’lgan va hatto rivojlanishdan kechikayotgan bolalarga, sirop va tabletkalar shaklida mavjud Intellan preparati ko’rsatiladi. Miya faoliyatini rag’batlantirish uchun ushbu vosita 3 yoshdan boshlab belgilanishi mumkin. Pediatriya amaliyotida Aminalon (tabletka) va Pantogam (sirop shaklida) ham keng qo’llaniladi. Charchoqni yo’qotish va e’tiborni kuchaytirish uchun Biotredin vositasi buyurilishi mumkin, uning faol komponentlari piridoksin va L-treonin hisoblanadi. Organizmda bu tarkibiy qismlar glitsinga aylanadi, u esa miya to’qimalarida modda almashinuvini yaxshilaydi.

Bola xotirasini mustahkamlash uchun uning fikrlash doirasini kengaytirish kerak. Masalan, bola sher yod olayotganida «olma» so’zi uchrab qolsa, uning fikrida bu jumla nafaqat yumaloq shakldagi meva bilan, balki bozor rastalaridagi mevalar, filmdagi qip-qizil olma, sharbat qutisidagi rasm, turli brend logotoplari, umuman olganda boshqa narsalar bilan bog’lanishi kerak, ana shunday bog’lamlar qanchalik ko’p bo’lsa, esda tutish qobiliyati shunchalik kuchli bo’ladi. Masalan, telefon raqamdagi sonlarni ma’lum hayotiy hodisalar bilan bog’lash, har bir sonning bosh harfini ketma-ket qo’yib, hosil bo’lgan so’zni eslab qolish mumkin (ba’zan kulgili so’zlar hosil bo’ladi, ularni esda tutish qiyinchilik tug’dirmaydi). Bunday bog’liqliklarni cheksiz amalga oshirsa bo’ladi, bu xotirani kuchaytirishning eng muhim siri.

Xotira pasayishini oldini olish

Xotira pasaymasligi uchun bir qator tavsiyalarga amal qilish mumkin. Ular asab tizimini sog‘lom holatda saqlashga va xotirani kuchaytirishga yordam beradi. Profilaktik chora-tadbirlarga quyidagilar kiradi:

Xotirani qanday kuchaytirish mumkin?

Odam aynan o‘zini qiziqtirgan ma’lumotlarni yaxshiroq eslab qoladi. Masalan, agar siz uchun fizika zerikarli bo‘lsa, unda ta’rif va terminlarni tushunish va eslab qolish uchun ancha vaqt sarflashga to‘g‘ri keladi.

O‘zingiz yaxshi ko‘rmagan fandagi kerakli ma’lumotni esda saqlash uchun uni bir necha marta o‘qib chiqish va ma’nosini tushunib olish kerak. Biron-bir mavzuni qancha ko‘proq takrorlasak, uni shuncha yaxshiroq esda saqlashimiz bir necha bor isbotlangan.

Esda saqlash kerak bo‘lgan ma’lumotni birma-bir ko‘rib chiqing. Agar sizga formulani yodlash kerak bo‘lsa, unda albatta undan foydalanish misolini ko‘rib chiqing va ma’nosini tushunib oling.

Agar sizga biron-bir matnni o‘rganish kerak bo‘lsa, u holda uning konspektini tuzing. Agar esda saqlashda qandaydir savollar paydo bo‘lsa, unda albatta ularning javobini toping.

Agar odam kerakli ma’lumotlarni o‘zi mustaqil izlab topsa, mavzuni ancha yaxshiroq o‘rganish mumkin. Agar sizga referat yoki darslikdagi qaysidir so‘zlar tushunarsiz bo‘lsa, ularning ma’nosini qarab ko‘rishdan erinmang, shunda eslab qolish osonroq bo‘ladi.

Siz nimanidir qiyinlik bilan eslab qolgan paytlaringizni belgilab qo‘ying va ularning ustida ishlang. O‘zingizga unchalik katta bo‘lmagan shpargalkalar qiling. Lekin ularga hamma ma’lumotlarni yozish shart emas, xotirani o‘stirish uchun umumiy belgilar qo‘yish yoki yozuvlar yozish foydaliroq bo‘ladi, miyangiz esa eng asosiysini o‘zi eslashi kerak.

Biron-bir narsani oling va 30 soniya davomida diqqat bilan undan ko‘zingizni olmasdan yaxshilab qarang. Keyin, ko‘zingizni yumib, ko‘rgan narsaning ko‘rinishini aytib bering. Agar ba’zi qismlarini eslay olmasangiz, u narsaga yana bir marta qarang va xayolingizda o‘sha narsaning ko‘rinishini to‘liq tasavvur qilmaguncha qayta-qayta takrorlang.

Xotirani mustahkamlash – usullari, kuchaytirish, yaxshilash va rivojlantirish sirlari

Xotira – inson asab tizimining eng muhim funktsiyalaridan biridir. Xotirani mustahkamlash ko’pchilikni qiziqtiradigan savoldir. Uning buzilishida inson hayoti davomida noquaylik sezadi va bu jiddiy nevrozlar, depressiyalarga olib keladi. Agar xotiraning buzilishi uzoq davom etsa, bu insonni mehnat qilish qobiliyatidan mahrum etib, nogironlikka olib kelishi mumkin. Ko‘p hollarda qariyalar xotira pasayishi tufayli hayot davomida oddiy yumushlarni ham bajara olishmaydi. Qarilik tufayli xotira zaiflashuvini odatda tuzatib bo‘lmaydi, ammo yoshlikda kuzatiladigan bunday muammolarni tuzatsa bo‘ladi.

Xotira bilan bog‘liq muammolarga hatto bolalar ham duch kelishadi. Bunday muammolarni e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak, chunki inson kelajakdagi hayotiy qobiliyatlari xotira bilan chambarchas bog‘liq. Bolalar xotira pastligi tufayli o‘qishdan ortda qoladi, ta’lim olish muassasalariga borgisi kelmaydi, bola asabiy, jaxldor va yig‘loqi bo‘lib qoladi. Muammoga e’tiborsizlik qilinsa, unda xotirani rivojlantirish qiyin bo’ladi, shu sababli choralarni o’z vaqtida ko’rish kerak.

Hozirgi kunda xotirani yaxshilash uchun medikamentoz terapiya va xalq tabobati vositalarini qo’llash mumkin. Agar xotira juda ham pasaygan bo‘lsa, shifokor bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.

XOTIRANING BUZILISHI: U NEGA PASAYADI?
Inson xotira funktsiyasining mexanizmi juda ta’sirchan, u ko‘pgina sabablar natijasida buzilishi mumkin. Shifokorlarning fikricha, xotiraning pasayishiga quyidagi bir qator omillar sabab bo‘lishi mumkin:

Jismoniy va aqliy zo’riqish.
Haddan ortiq ko‘p aqliy mehnat qilish, charchash.
Surunkali uyqusizlik.
Surunkali stress.
Kuchli stressni boshdan kechirish.
Tamaki mahsulotlari chekish.
Alkogolli ichimliklarni suiste’mol qilish.
Narkotiklar qabul qilish.
Bosh miyadagi yoshga bog‘liq o‘zgarishlar.
Insult.
Kalla suyagi jarohatlari (ochiq va yopiq).
Qalqonsimon bez kasalliklari.
Qon tomirlar kasalligi.
Yurak kasalliklari sababli miyada qon aylanishi buzilishi.
Ba’zi dori preparatlarini qabul qilish.
Ko‘p hollarda bolalar maktabga chiqa boshlaganida yoki yuqori sinfga o‘tganida ular xotira pasayishi seziladi, bu bola miyasining zo‘riqishi bilan tushuntiriladi. Bunday vaziyatda ota-onalar bolalariga e’tiborli bo‘lishlari, ularni koyimasliklari zarur.

XOTIRA PASAYISHI BELGILARI
Xotira pasaygan holatlarning barchasida ham davolash talab qilinavermaydi. Medikamentoz davolash va xalq tabobati bilan muolajalar o‘tkazish uchun ko‘rsatma – xotiraning qisqa muddatlarda tiklanmasligi bo‘ladi. Masalan:

Biron bir narsani esda saqlab qolishga istak bo‘lsada, ularni yodda saqlab qola olmaslik;
Doimiy unutib qo‘yish;
Katta hajmdagi ma’lumotlarni eslab qolish qobiliyati yo‘qolishi.
XOTIRANI KUCHAYTIRUVCHI DORILAR
Yosh bolalarga xotirani kuchatirish uchun dorilar mutaxassis ruxsatisiz, o’zbvoshimchalik bilan berilishi taqiqlanadi. Dorilar, ularning dozirovkasi va davomiyligi shifokor tomonidan buyuriladi.

Kattalar charchash, aqliy zo‘riqish, uyqusizlik va stress holatlarida quyidagi preparatlar buyurilishi mumkin:

Glitsin.
Intellan.
Pantogam.
Vitrum memory.
Pirasetam.
Alfagin.
Bundan tashqari kuchli ta’sir ko‘rsatuvchi neyrotrop dorilar ham belgilanishi mumkin:

Tanakan.
Fenotropil.
Noutropil.
Aktovegin.
XOTIRANI KUCHAYTIRISH UCHUN MASHQLAR
Xotirani yaxshilash va kuchli qilish uchun, ish joyida ham bajarsa bo‘ladigan, har qanday yoshdagi insonlar uchun to‘g‘ri keladigan mashqlar bor.

Samarali mashqlardan biri rasmlarni eslab qolish. Bunday mashqni o‘tkazish uchun biron bir qiziqarli rasm olish kerak, unda 10 tadan 15 tagacha bo‘lgan jism, hayvon va shu kabilar bo‘lsin. Ushbu rasmga 60 soniya davomida diqqat bilan qarang va u yerdagi narsalarni eslab qolishga harakat qiling. 60 soniya o‘tgandan keyin rasmni berkitib, eslab qolgan narsalaringizni ayting yoki ularni yozing. Bunday mashqni bolalar bilan o‘yin sifatida o‘tkazsangiz, bolaning kayfiyati ham ko‘tariladi. Faqatgina bir rasmdan emas, 2-3 xil rasmlar bilan mashq qilganingiz afzalroq.

Sanash – xotirani kuchaytirish uchun yaxshi mashq. Bu samarali usul bo‘lib, 1 dan 20 gacha yoki 20 dan 1 gacha bo‘lgan sonlarni parallel ravishda sanash kerak. Masalan: 1, 20, 2, 19, 3, 18 va hokazo. Har kuni ushbu mashqni takrorlab 10 ta songa oshirib boring va 100 gacha yeting. Mashqni uyqudan oldin bajarsangiz ancha samarali bo‘ladi. Agar inson sonlarning boshqa tillardagi talaffuzini bilsa, parallel ravishda o‘z tili va boshqa tilda sonlarni sanash xotirani tiklashga tezroq yordam beradi.

Xotirani yaxshilash uchun foydali usullardan biri “chapaqay” qo‘l mashqini bajarishdir. Chapaqay insonlar uchun o‘ng qo‘lni, o‘naqaylar uchun esa chap qo‘lni ko‘proq ishlatish talab etiladi. Bunday mashq bilan miyaning ishlashi kuchayadi va xotira tiklanishi yaxshilanadi.

Xotira mashqi sifatida o‘qish paytida ikkita bir xil kelgan harflarni topish va ularga e’tibor qaratish ham miyani ishlashga majburlaydi. Sizga yaxshi tanish bo‘lgan jism yoki xonaning ta’rifi haqida batafsil ma’lumot bering, u yerda joylashgan buyumlarni birma bir sanab o‘ting. Bu ham miyaning turli xil qismlarini ishlatib, xotirani kuchli qilishga yordam beradi.

XOTIRANI MUSTAHKAMLASH USULLARI: XALQONA VOSITALAR
BOLALARDA XOTIRANI KUCHAYTIRISH
Eng oddiy va mazali bo‘lgan, xotirani kuchaytirishga yordam beradigan mahsulot – banandir. Shunchaki bolaga och qoringa 1 dona va uyqudan oldin 1 dona banan berish kerak. Banan tarkibiga kiruvchi moddalar miyada qon aylanishiga va asab tizimiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari banan iste’mol qilish stress holatidan olib chiqishga ham yordam beradi, stress esa bolalarda xotira zaiflashuvining bir sababidir.

Asal va yalpiz ham xotirani mustahkamlash xususiyatiga ega. Ulardan dorivor ichimlik tayyorlash uchun 1 choy qoshiq yalpiz (quritilgani) olib, 2 stakan qaynagan suvga solinadi, eritmani 30 daqiqa og‘zi yopiq idishda saqlab, so‘ng unga 2 choy qoshiq asal qo’shiladi. Bunday ichimlikni bolaga kun davomida berib turish kerak. Asal va yalpiz nafaqat xotirani mustahkamlaydi, balki immunitetni ham oshiradi.

Xotirani davolash uchun salat. Qirg‘ichdan chiqarilgan sabziga mayiz va yong‘oq va yogurt qo‘shib, bolaga bering. Bundan tashqari, salatga asal ham qo‘shsa bo‘ladi. Uning tarkibidagi moddalar asab tizimi zo‘riqishlari, stressdan xalos etib, xotirani mustahkamlashga yordam beradi.

KATTALARDA XOTIRANI RIVOJLANTIRISH USULLARI
Qarag‘ay qubbasi – bosh miyaga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Dorivor vosita tayyorlash uchun 1 choy qoshiq qarag‘ay qubbasi olib, 250 ml suvda 10 daqiqa qaynatiladi. So‘ng aralashma sovutiladi. Bunday aralashmani 2 choy qoshiqdan 3 marta, ovqatdan keyin qabul qiling. Ovqatdan oldin bunday vositani qabul qilish tavsiya etilmaydi, chunki u oshqozonga qo’zg’atuvchi ta’sir etishi mumkin.

Tuxum sarig‘i ham xotira uchun foydali hisoblanadi. Avvalo, qaynataligan tuxum sarig‘idan 3 dona olib, uni asal bilan yaxshilab aralashtirish kerak. Uni och qoringa iste’mol qiling. Davolash muddati 1 oy. Kutilgan natija 1 hafta ichida bilina boshlaydi.

XOTIRANI YAXSHILASH UCHUN TABIIY MAHSULOTLAR
Xotirani mustahkamlash sirlari bilan tanish bo’lganlar uchun quyidagi mahsulotlar begona emas:

Baliq. Bu mahsulotni ko‘proq aqlli bo‘lishni istaganlar iste’mol qilishlari lozim. Baliq miya hujayralarining uzoq vaqt g‘ayrat bilan ishlashi uchun kerak bo‘lgan moddalarga boy. Shuningdek, tarkibida ko‘p miqdorda fosfor, polito‘yingan omega-3 yog‘ guruhi mavjud bo‘lib, u miyaning qon ta’minotini yaxshilaydi.

Karam. Miya faoliyatini me’yorlashtiradi, asab tizimidagi yosh bilan bog‘liq muammolarini bartaraf etishga yordam beradi.
Olma sharbati tarkibidagi modda miya katakchalarini oksidantli stresslardan himoyalaydi. Olma va olma sharbati keksalikda aql tiniqligini saqlab qolishga yordam beradi.

Yong‘oq – xotirani yaxshilovchi mahsulotlar orasida yana bir foydali mahsulot bo’lib, u dofaminga boy hisoblanadi va fikrlash qobiliyatini yuksaltiradi. Shuningdek, uning tarkibidagi litsin miya faoliyatini yaxshilaydi va xotirani kuchaytiradi. Besh dona yong‘oq – bir sutkalik meyor. Shuningdek, yong‘oqlar miyaning barvaqt qarib qolishini oldini oladi.

Sarimsoq tarkibida miya hujayralarini faollashtiruvchi moddalar mavjud. U nafaqat xotirani mustahkamlash uchun, shu bilan birga miyaning yosh bilan bog‘liq o‘zgarishlariga to’sqinlik qilish uchun ham foydalidir.

Rux xotirani yaxshilaydi. U baliq, qo‘zoqli mahsulotlar va non tarkibida ko’p bo’ladi.
Yod. Miyaning normal faoliyati uchun muhim hisoblanadi. Aqliy qobiliyat va kayfiyatga ta’sir qiladi. Baliq, dengiz karami va xurmo tarkibida ko‘p miqdorda yod mavjud bo’ladi.

Bor. Agar u yetishmasa, miya faoliyati sekinlashadu. Shuning uchun xotira pasayganda olma, nok va uzum kabi mevalardan ko‘p miqdorda iste’mol qilib yuring.

Magniy. Asab impulslarini o‘tkazishga javobgar modda hisoblanadi. Yong‘oq, loviya, soya, grechka, kakao va lavlagi magniyning koni hisoblanadi.
Temir. Eslab qolish layoqati va diqqatning jamlanishi uchun juda muhim. Temir ko‘p miqdorda go‘sht mahsulotlari, jigar, quruq mevalar tarkibida mavjud.

Vitamin C. Na’matak, qora qarag‘at, chetan, chakanda, sitruslar, qizil qalampir, yerqalampir, petrushka, piyoz, shivit va karam tarkibida mavjud.
B guruh vitaminlari. Asab tizimini uyg‘unlik bilan ishlashi uchun muhim. B1 — kepak, no‘xat, yormalar, yong‘oq, jigar, tuxum sarig‘i va sutda, B12 — go‘sht, mol jigari, baliqlar tarkibida ko‘p mavjud bo’ladi.

XOTIRA PASAYISHINI OLDINI OLISH
Xotira pasaymasligi uchun bir qator oddiy usullar bor. Ular asab tizimini sog‘lom holatda saqlashga va xotirani kuchaytirishga yordam beradi. Profilaktik chora-tadbirlarga quyidagilar kiradi:

Bir kunda kamida 2 litr suv ichish (suyuq ovqatlardan tashqari);
Ovqatlanish ratsioniga e’tibor qaratish;
Har kuni xotirani mustahkamlash uchun mashqlarni bajarish;
Har kuni toza havoda sayr qilish;
Zararli odatlardan voz kechish;
Sutkasiga kamida 8 soat uxlash;
Vaqti-vaqti bilan dam olib turish;
Stresslardan maksimal darajada qochish.