Диний китоблар ҳақида

Мустақиллик туфайли диний китоблар кўплаб чоп этилаяпти. Мадраса кўрмасак ҳам, диний илмларга эга бўлаяпмиз, қийин жойларини илмли кишилардан сўраб-суриштириб, ўрганаяпмиз, Аллоҳга шукрлар бўлсин. Бироқ, диний китобларнинг баъзи ўринларида ҳозирги ўқувчини ишонтирмайдиган, баъзан эътироз уйғотадиган, ҳақиқатдан йироқ жумлалар учраб қолади. Қадимги китобларни ўйламай-нетмай таржима қилиб ёки ҳарфини ўзгартириб нашр этиш ҳоллари учраб турибди, шекилли. Масалан, “Суннани Термизий” деган қалин, катта ва салобатли бир китобда айтилишича, Ал-Бухорий ҳазратлари вафот этганларида Ат-Термизий бир йил оҳ-воҳ қилиб, кўзёш қилган эмишлар. Бу – ҳеч ишониб бўлмайдиган гап! Айниқса, Ат-Термизийдек уламо учун нисбат берганда!

Qiziqarli topishmoqlar (javoblari bilan) — kattalar va bolalar uchun 20 savol

Qiziqarli topishmoqlar bolalar va kattalarda e’tibor, noodatiy fikrlashni yaxshilaydi, dunyoqarashni kengaytiradi, kayfiyatni ko’taradi. Savollarning ba’zilari chuqur o’ylantirib qo’yadi, ba’zilari esa kuldiradi. Quyida sizga javoblari bilan eng sara 20 ta topishmoq havola etiladi.

Qiziqarli topishmoqlar

Tuyaqush o’zini qush deb ayta olishi mumkinmi?

Yo’q, tuyaqush gapirishni bilmaydi.
Javobini ko’rish

3 ta archa o’sardi. Har birida 7 tadan shox mavjud. Har bir shoxda 3 tadan olma meva bor. Barcha daraxtning jami mevalari soni nechta bo’ladi?

Bitta ham emas. Archa olma meva bermaydi.
Javobini ko’rish

Uch odam ketmoqda: 2 ota va 2 o’g’il. Bu qanday qilib bo’lishi mumkin?

Bu bobo, ota va o’g’il edi. Bobo va ota — ikki ota, ota va o’g’il — ikki farzand sifatida.
Javobini ko’rish

Stol ustida chizg’ich, qalam, sirkul va o’chirg’ich turibdi. Varaqda aylana shaklini chizish kerak. Birinchi bo’lib nimani olasiz?

Javobini ko’rish

Bir inson samolyotdan parashyutsiz sakrab, qattiq yerga hech bir jarohat olmasdan tushdi. Unga hech kim yordam bermadi. Buni qanday izohlash mumkin?

U sakrab tushgan samolyot havoga ko’tarilmagan edi.
Javobini ko’rish

Juda och qoringa nechta tuxum yeyish mumkin?

Bitta, keyingisi to’qroq qoringa yeyiladi.
Javobini ko’rish

Bola choynak va uning qopqog’i uchun 11 so’m pul to’ladi. Choynakning narxi qopqog’iga qaraganda 10 so’m qimmat. Qopqoqning narxi necha pul?

50 tiyin. (50 tiyin + 10 so’m = choynakning narxi)
Javobini ko’rish

Hech narsa yozmang va kalkulyatordan foydalanmang. 1000 ni oling. Unga 40 ni qo’shing. Natijaga yana mingni qo’shing. So’ng 30 ni qo’shing. Yana mingni qo’shing. Endi natijaga 20 ni qo’shing. Oxirgi marta mingni qo’shing. So’ng 10 ni qo’shing. Javob nechi bo’ldi.

5000? Noto’g’ri. To’g’ri javob 4100. Boshqatdan kalkulyatorda hisoblab ko’ring.
Javobini ko’rish

Sherlok Xolms ko’chada sayr qilib yurgan edi. To’satdan u yerda jonsiz yotgan ayol tanasiga ko’zi tushdi. Aftidan qotillikka o’xshardi. U ayolning yoniga kelib, uning sumkasini ochdi va uning telefonini oldi. Telefonda uning turmush o’rtog’i raqamini topib, unga qo’ng’iroq qildi va shunday dedi:
— Tezda yetib keling. Sizning ayolingiz jonsiz topildi.
Bir necha daqiqadan keyin ayolning turmush o’rtog’i yetib kelib: «Azizam, senga nima bo’ldi, nega?», — deya yig’lab yubordi. Shundan so’ng politsiya yetib kelgach, Sherlok barmog’i bilan ayolning turmush o’rtog’iga ko’rsatib: «Bu odamni hibsga oling, u o’z ayolining qotili», — deb aytdi. Savol: Sherlok nega bunday qarorga keldi?

Chunki Sherlok Xolms erkakka qotillik sodir bo’lgan manzilni aytmagan edi.
Javobini ko’rish

Boy va kambag’alning uyi yonma-yon joylashgan. Bir kuni ikkalasi ham alanga olib, yona boshladi. O’z vaqtida yetib kelgan militsiya qay biridagi yong’inni birinchi bo’lib o’chirishga kirishadi?

Hech birini, yong’inni yong’in xavfsizligi xodimlari o’chiradi.
Javobini ko’rish

Qaysi oddiy odam oldida hatto podshoh ham bosh kiyimini yechadi?

Sartarosh oldida.
Javobini ko’rish

Avtobusda 20 ta yo’lovchi ketayotgan edi. Birinchi bekatda avtobusdan 2 kishi tushib, 3 kishi chiqdi, keyingisida — 5 kishi tushib, 2 kishi chiqdi, keyingisida 2 kishi tushib, 1 kishi chiqdi, navbatdagi bekatda esa 9 kishi tushib, hech kim chiqmadi, keyingi bekatda yana 2 kishi tushdi. Savol: jami bo’lib nechta bekat sanaldi?

Savolda 5 ta bekat sanaldi. (Aslida bu chalg’ituvchi savol edi).
Javobini ko’rish

Bir kunda bitta tug’ruqxonada ikki o’g’il farzand dunyoga keldi. Ularning ota-onalari bitta ko’p qavatli uyda yashashardi. Ikkita bola bitta bog’chaga, bitta maktabga borishdi, bir sinfda o’qishdi. Lekin hech qachon bir-birini ko’rmadi. Bu qanday qilib bo’lishi mumkin?

Bolalarning ko’zi ojiz edi.
Javobini ko’rish

Xomligida iste’mol qilinamaydi, qaynatilgach esa tashlab yuboriladi. U nima?

Lavr yaprog’i (лавровый лист).
Javobini ko’rish

Qalamni xonadagi yerning shunday joyiga qo’yish mumkinki, uning ustidan hech kim sakrab o’ta olmaydi. Bu qanday joy?

Xona devorining burchagi.
Javobini ko’rish

Jorj Vashington, Sherlok Xolms, Vilyam Shekspir, Lyudvig Van Betxoven, Napoleon Bonapart, Aleksandr Pushkin — ushbu ro’yxatda kim «ortiqcha»?

Sherlok Xolms (o’ylab topilgan personaj).
Javobini ko’rish

U odam mutlaq sog’lom, nogiron emas, tirik. Lekin uni shifoxonadan qo’lda ko’tarib olib chiqishmoqda va bu odatiy hol sanaladi. Nima sababdan?

Chunki u yangi tug’ilgan chaqaloq.
Javobini ko’rish

Bir kuni ertalab bir erkak ishga ketish uchun chiqib, o’z avtomashinasi g’ildiraklaridan birining dami chiqib ketganligini sezib qoldi. Shunga qaramay, u o’sha mashinaga o’tirib, bemalol ishga ketdi, hech bir muammolarsiz ishdan qaytib keldi. U buni qanday uddaladi?

Диний китоблар ҳақида

Мустақиллик туфайли диний китоблар кўплаб чоп этилаяпти. Мадраса кўрмасак ҳам, диний илмларга эга бўлаяпмиз, қийин жойларини илмли кишилардан сўраб-суриштириб, ўрганаяпмиз, Аллоҳга шукрлар бўлсин. Бироқ, диний китобларнинг баъзи ўринларида ҳозирги ўқувчини ишонтирмайдиган, баъзан эътироз уйғотадиган, ҳақиқатдан йироқ жумлалар учраб қолади. Қадимги китобларни ўйламай-нетмай таржима қилиб ёки ҳарфини ўзгартириб нашр этиш ҳоллари учраб турибди, шекилли. Масалан, “Суннани Термизий” деган қалин, катта ва салобатли бир китобда айтилишича, Ал-Бухорий ҳазратлари вафот этганларида Ат-Термизий бир йил оҳ-воҳ қилиб, кўзёш қилган эмишлар. Бу – ҳеч ишониб бўлмайдиган гап! Айниқса, Ат-Термизийдек уламо учун нисбат берганда!

Яна бир қимматли китобда пайғамбаримиз (с.а.в.)га “умматни ҳидоят қилувчи” сифати берилган. Ваҳоланки, “Бақара” сурасининг 272-оятида, “Қасас”нинг 56-оятида, “Лайл”нинг 12-оятида айтилишича, пайғамбаримиз (с.а.в.)га ҳидоят қилиш вазифаси берилмаган.

Араб тилидан таржима қилиниб, қайта нашр қилинган “Танбеҳул ғофилин” деган китобнинг (“Мовоуннаҳр”, 2014) муқаддимасида (муаллиф Наср ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ибн Иброҳим Самарқандий, қисқача, Абу Лайс Самарқандий ёзган) шундай сўзлар бор (7-бет): “Фақиҳ, зоҳид, амал қилувчи олим Наср ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ибн Иброҳим Самарқандий (раҳматуллоҳи алайҳи) айтади: Қайси кишини Аллоҳ таоло одобда таниқли, илмда насибали, ҳукм ва панду насиҳатларда ибратли, солиҳларнинг сийратига таваққуфли ва мужтаҳидларнинг ижтиҳодида бўлишдек улуғ бахт билан ризқлантирган бўлса, бундай кишини Аллоҳнинг йўлида ҳаракат қилиши лозим деб билдим.”

Бу гапни озгина таҳлил қилиб кўрайлик. Аввало, муаллиф ўзига ўзи таъриф бераяпти. Қолаверса, “одобда таниқли, илмда насибали, . ибратли” ва ҳоказо сифатларга эга бўлган киши “Аллоҳнинг йўлида ҳаракат қилиши лозим” эмиш. Кишига берилган таърифни қарангу, гапнинг иддаосига қаранг! Иддаонинг ҳеч қанақа залвори йўқ, гапга умуман ёпишмаяпти. Муаллиф айтса-айтмаса, Киши Аллоҳ йўлида ҳаракат қилганки, айтилган юксак сифатлар билан ризқлантирилган.

Иштибоҳда стилистик хато ҳам бор: “бундай кишини” жумласидаги “ни” қўшимчаси ортиқча, гап мазмунига ҳалал бераяпти.

592 саҳифалик китобнинг 543 бетида ҳадисларга тегишли ривоятлар келтирилган бўлиб, аксари “Фақиҳ Абу Лайс Самарқандий айтади”, “. ривоят қилади”, “. отасидан ривоят қилади” каби сўзлар билан бошланади. Буларнинг ривоят мазмунига ҳеч қанақа алоқаси йўқ, ортиқча юк бўлиб турибди.

Бундай қайтариқлар матн муаллифини эслатиб туриш учун ёзилган бўлса керак. Қадимги қўлёзмаларда китоб муқовасига муаллифни, китоб номини чиқариб ёзиш одат бўлмаган, эҳтимол, имкони ҳам бўлмаган. Ҳозир, китобат амалиёти тараққий этган замонда, ўша қайтариқларнинг ҳаммасини йиғиштириб олиб, муаллифнинг муқовага чиқарилган номи билан алмаштириш мумкин эди. Шунингдек, китоб бошида кисқагина изоҳ бериб кетиш ҳам ёрдамчи восита бўлар эди.

Араб миллатига мансуб муаллифларнинг ўша мамлакатларда нашр этилган китобларида ҳам хатолар учраб турар экан. Шундай ҳолатни Муҳаммад Ҳузарийнинг “Нур ул-яқин” китобида учратиш мумкин (“Чўлпон-Камалак”, 1992 й.). “Ҳайит намози” сарлавҳали қисқагина матн “Шу йили Оллоҳ таоло мусулмонларга ҳайит намозини ўқишни фарз қилди”, – деган сўзлари билан бошланади. Фарз қилинган бўлса, Қуръонда айтилган бўлар эди, лекин Қуръонда ҳайит намозлари ҳақида ҳеч гап йўқ, ҳадисларда – бор.

Қадимда ислом илмидан хабари бор ва ёзиш-чизиш қўлидан келадиган одамлар ҳикоятлар ёки китоблар ёзаверган. У вақтларда тақриз, танқид деган гаплар бўлмаган. Сифатидан қатъи назар, диний масалалар ҳақида бир нималарни ёзишнинг ўзи фавқулодда ҳодиса саналган. Ўтмишдаги илмли кишилар ҳам, ўзимиз сингари, қусурли бўлишган, ниманидир яхши билиб, нималарнидир мундайроқ билишган. Табиийки, ёзма ёдгорликларга камчиликлар, нотўғри таълимотлар кириб қолаверган.

Тасаввуфга оид ҳикоятларда ҳам шундай ҳолатлар кўп учрайди. “Адабиёт учқунлари” нашриёти 2014 йили Музаффар Хилватийнинг “Муҳаббат – шароб” номли рисоласини чоп этди (таржимон Жамол Камол). Тасаввуф – ўхшатишлар, рамзлар, тимсолларга бой илм эканлиги маълум, лекин буларни деб, масаланинг бошқа жиҳатларига футур етказиш яхши эмас-да! Масалан, янги қабр қазилганда чириб кетган калла суяги ташқарига чиқиб қолиб, шундай ташлаб қўйилган эмиш. Яна, унинг тишлари орасида битта ясмиқ дони сақланиб қолган эмиш. Дафн маросимига келган бир одам ўша донни олиб, оғзига солган эмиш. Бу гапларнинг ҳаммаси “Бировнинг насибасини биров ютиб кетолмайди”, – деган сўфиёна таълимотни тушунтириш учун тўқилган. Бошқа бир ҳикоятда эса, катта мажлис қилиб турган шайх, тўғрисўз учта одамни халойиқ олдида, эшак, деб ҳақорат қилган эмиш. Шайх ҳеч қачон бунақа иш қилмайди! Бу ҳикоят, муҳаббатсиз одам эшакдан ҳам тубан, деган таълимотни тасвирлаш учун айтилган.

Гапни мухтасар қилсак, қадимги диний ёзма манбаларни таржима қилишда, нашрга тайёрлашда жузъий хатоларини тузатиб, тегишли изоҳлар бериб кетиш мақсадга мувофиқ. Жиддий хатолари бўлса, нашр масаласи, албатта, диний идоранинг қарорига боғлиқ бўлади.

Қудрат Дўстмуҳаммад

Mustaqillik tufayli diniy kitoblar ko‘plab chop etilayapti. Madrasa ko‘rmasak ham, diniy ilmlarga ega bo‘layapmiz, qiyin joylarini ilmli kishilardan so‘rab-surishtirib, o‘rganayapmiz, Allohga shukrlar bo‘lsin. Biroq, diniy kitoblarning ba’zi o‘rinlarida hozirgi o‘quvchini ishontirmaydigan, ba’zan e’tiroz uyg‘otadigan, haqiqatdan yiroq jumlalar uchrab qoladi. Qadimgi kitoblarni o‘ylamay-netmay tarjima qilib yoki harfini o‘zgartirib nashr etish hollari uchrab turibdi, shekilli. Masalan, “Sunnani Termiziy” degan qalin, katta va salobatli bir kitobda aytilishicha, Al-Buxoriy hazratlari vafot etganlarida At-Termiziy bir yil oh-voh qilib, ko‘zyosh qilgan emishlar. Bu – hech ishonib bo‘lmaydigan gap! Ayniqsa, At-Termiziydek ulamo uchun nisbat berganda!

Yana bir qimmatli kitobda payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga “ummatni hidoyat qiluvchi” sifati berilgan. Vaholanki, “Baqara” surasining 272-oyatida, “Qasas”ning 56-oyatida, “Layl”ning 12-oyatida aytilishicha, payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga hidoyat qilish vazifasi berilmagan.

Arab tilidan tarjima qilinib, qayta nashr qilingan “Tanbehul g‘ofilin” degan kitobning (“Movounnahr”, 2014) muqaddimasida (muallif Nasr ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ibrohim Samarqandiy, qisqacha, Abu Lays Samarqandiy yozgan) shunday so‘zlar bor (7-bet): “Faqih, zohid, amal qiluvchi olim Nasr ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ibrohim Samarqandiy (rahmatullohi alayhi) aytadi: Qaysi kishini Alloh taolo odobda taniqli, ilmda nasibali, hukm va pandu nasihatlarda ibratli, solihlarning siyratiga tavaqqufli va mujtahidlarning ijtihodida bo‘lishdek ulug‘ baxt bilan rizqlantirgan bo‘lsa, bunday kishini Allohning yo‘lida harakat qilishi lozim deb bildim.”

Bu gapni ozgina tahlil qilib ko‘raylik. Avvalo, muallif o‘ziga o‘zi ta’rif berayapti. Qolaversa, “odobda taniqli, ilmda nasibali, . ibratli” va hokazo sifatlarga ega bo‘lgan kishi “Allohning yo‘lida harakat qilishi lozim” emish. Kishiga berilgan ta’rifni qarangu, gapning iddaosiga qarang! Iddaoning hech qanaqa zalvori yo‘q, gapga umuman yopishmayapti. Muallif aytsa-aytmasa, Kishi Alloh yo‘lida harakat qilganki, aytilgan yuksak sifatlar bilan rizqlantirilgan.

Ishtibohda stilistik xato ham bor: “bunday kishini” jumlasidagi “ni” qo‘shimchasi ortiqcha, gap mazmuniga halal berayapti.

592 sahifalik kitobning 543 betida hadislarga tegishli rivoyatlar keltirilgan bo‘lib, aksari “Faqih Abu Lays Samarqandiy aytadi”, “. rivoyat qiladi”, “. otasidan rivoyat qiladi” kabi so‘zlar bilan boshlanadi. Bularning rivoyat mazmuniga hech qanaqa aloqasi yo‘q, ortiqcha yuk bo‘lib turibdi.

Bunday qaytariqlar matn muallifini eslatib turish uchun yozilgan bo‘lsa kerak. Qadimgi qo‘lyozmalarda kitob muqovasiga muallifni, kitob nomini chiqarib yozish odat bo‘lmagan, ehtimol, imkoni ham bo‘lmagan. Hozir, kitobat amaliyoti taraqqiy etgan zamonda, o‘sha qaytariqlarning hammasini yig‘ishtirib olib, muallifning muqovaga chiqarilgan nomi bilan almashtirish mumkin edi. Shuningdek, kitob boshida kisqagina izoh berib ketish ham yordamchi vosita bo‘lar edi.

Arab millatiga mansub mualliflarning o‘sha mamlakatlarda nashr etilgan kitoblarida ham xatolar uchrab turar ekan. Shunday holatni Muhammad Huzariyning “Nur ul-yaqin” kitobida uchratish mumkin (“Cho‘lpon-Kamalak”, 1992 y.). “Hayit namozi” sarlavhali qisqagina matn “Shu yili Olloh taolo musulmonlarga hayit namozini o‘qishni farz qildi”, – degan so‘zlari bilan boshlanadi. Farz qilingan bo‘lsa, Qur’onda aytilgan bo‘lar edi, lekin Qur’onda hayit namozlari haqida hech gap yo‘q, hadislarda – bor.

Qadimda islom ilmidan xabari bor va yozish-chizish qo‘lidan keladigan odamlar hikoyatlar yoki kitoblar yozavergan. U vaqtlarda taqriz, tanqid degan gaplar bo‘lmagan. Sifatidan qat’i nazar, diniy masalalar haqida bir nimalarni yozishning o‘zi favqulodda hodisa sanalgan. O‘tmishdagi ilmli kishilar ham, o‘zimiz singari, qusurli bo‘lishgan, nimanidir yaxshi bilib, nimalarnidir mundayroq bilishgan. Tabiiyki, yozma yodgorliklarga kamchiliklar, noto‘g‘ri ta’limotlar kirib qolavergan.

Tasavvufga oid hikoyatlarda ham shunday holatlar ko‘p uchraydi. “Adabiyot uchqunlari” nashriyoti 2014 yili Muzaffar Xilvatiyning “Muhabbat – sharob” nomli risolasini chop etdi (tarjimon Jamol Kamol). Tasavvuf – o‘xshatishlar, ramzlar, timsollarga boy ilm ekanligi ma’lum, lekin bularni deb, masalaning boshqa jihatlariga futur yetkazish yaxshi emas-da! Masalan, yangi qabr qazilganda chirib ketgan kalla suyagi tashqariga chiqib qolib, shunday tashlab qo‘yilgan emish. Yana, uning tishlari orasida bitta yasmiq doni saqlanib qolgan emish. Dafn marosimiga kelgan bir odam o‘sha donni olib, og‘ziga solgan emish. Bu gaplarning hammasi “Birovning nasibasini birov yutib ketolmaydi”, – degan so‘fiyona ta’limotni tushuntirish uchun to‘qilgan. Boshqa bir hikoyatda esa, katta majlis qilib turgan shayx, to‘g‘riso‘z uchta odamni xaloyiq oldida, eshak, deb haqorat qilgan emish. Shayx hech qachon bunaqa ish qilmaydi! Bu hikoyat, muhabbatsiz odam eshakdan ham tuban, degan ta’limotni tasvirlash uchun aytilgan.

Gapni muxtasar qilsak, qadimgi diniy yozma manbalarni tarjima qilishda, nashrga tayyorlashda juz’iy xatolarini tuzatib, tegishli izohlar berib ketish maqsadga muvofiq. Jiddiy xatolari bo‘lsa, nashr masalasi, albatta, diniy idoraning qaroriga bog‘liq bo‘ladi.

Qudrat Do‘stmuhammad

Frazeologik iboralar va ularga misollar (iboralarga misollar)| Ўзбек Тилида Фразеологик Иборалар Тўплами

Frazeologik iboralar o‘z ma’nodoshlari bo‘lmish so‘zlarga nisbatan,
ma’noni kuchli darajada ifodalaydi hamda ularda obrazlilikni yorqin aks ettiradi.
Frazeologik iboralar turmushdagi turli voqea-hodisalarga guvoh
bo‘lish, kishilarning xilma-xil harakat-holatlariga baho berish, tajri-
balarini umumlashtirish asosida xalq chiqargan aniq-tiniq xulosa-
larning o‘ziga xos obrazli ifodalaridir.
Iboralarga misollar:

• adabini berdi – qilmishiga yarasha jazoladi;
• avzoyi buzilmoq – vajohati yomonlashmoq, achchiqlanmoq;
• aravani quruq olib qochmoq – uddasidan chiqa olmaydigan ish yoki narsa haqida ortiq darajada maqtanmoq;
• bag’ri qon – g’am-a’lamli, g’am a’lamda;
• bahri dili ochildi – kayfiyati yaxshilandi;
• bosh og’rig’i – ortiqcha tashvish, dahmaza;
• boshi osmonga yetmoq – xursand bo’lmoq;
• bir kesak bilan ikki quyonni urmoq – ayni bir paytda ikki narsani ko’zlab ish tutmoq (amalga oshirmoq);
• bir yoqadan bosh chiqarmoq – hamjihat bo’lmoq, yakdil bo’lmoq;
• burgaga achchiq qilib, ko’rpa kuydirmoq – arzimagan narsani deb, jahl ustida nojo’ya, zararli ish qilib qo’ymoq;
• besh barmog’ini o’g’ziga tiqmoq – hovliqib, lozim bo’lganidan ko’ra ortiqroq narsani ro’yobga chiqarish uchun intilmoq, nafsga berilmoq;
• bir boshini ikki qildi – oilali qildi;
• bir boshdan – boshlanishidan, tartib bilan;
• bosh egdi – itoat qildi, bo’ysundi;
• bosh qo’shdi – aralashdi, qatnashdi;
• bosh qotirdi – astoydil o’yladi, chuqur fikrladi;
• bosh og’rig’i – ortiqcha tashvish, dahmaza;
• boshlarini bir joyga qovushtirdi – oila qurdi;
• boshi bilan sho’ng’ib ketdi – butunlay berilib ketdi;
• boshi ko’kka yetdi – behad sevindi;
• boshi yostiqqa yetganda – kasal bo’lib qolganda;
• boshi oqqan tomon – duch kelgan taraf;
• boshi osmonda – nihoyatda xursand;
• boshida danak chaqdi – ortiq darajada azoblandi;
• boshidan oshib yotibdi – ortiq darajada, benihoya ko’p;
• boshdan oyoq – bus-butun, to’la-to’kis;
• boshiga ko’tardi I – qattiq shovqin qildi;
• boshiga ko’tardi II – yuksak darajada izzat-hurmat qildi;
• boshiga qilich kelsa ham – har qanday sharoitda ham;
• boshiga yetdi – halok qildi;
• bosh aylantirdi – esankiratdi;
• dami ishiga tushmoq – qo’rquv aralash hech narsa deyolmay lol bo’lib qolmoq;
• dog’da qolmoq – biror narsaning kutilgancha bo’lmagani tufayli o’kinmoq, alamzada bo’lmoq;
• dumini tugmoq – qaytmas qilib haydamoq;
• dunyoni suv bossa, to’pig’iga chiqmaydi – o’taketgan beg’am, haddan tashqari beparvo;
• es-hushini olib qo’ydi – o’ziga haddan ortiq darajada mahliyo qilib qo’ydi;
• esi og’ib ketmoq – hayoli biror narsa haqidagi o’y-hayollar bilan band bo’lmoq;
• yerga ursa ko’kka sapchiydi – o’taketgan sho’x, o’taketgan betinim;
• miyani qoqib, qo’liga bermoq – so’rayverib, miyasini charchatmoq, sergapligi bilan bezdirmoq;
• nafasi ichiga tushmoq – qo’rquv aralash hech narsa deyolmay lol bo’lib qolmoq;
• nari borib, beri keldi – juda qattiq azoblandi;
• nonini tuya qildi – aldab-suldab birovning haqqini o’zlashtirdi;
• ona suti og’zidan keldi – haddan tashqari qiynalib ketdi;
• og’zi qulog’ida – nihoyatda xursand;
• ochiq yuz bilan – yaxshi kayfiyat bilan, xushtabiatlik bilan;
• o’rniga qo’ydi – bajardi; o’rinlatdi;
• pashshadan fil yasamoq – biror voqeani bo’rttirib ko’rsatmoq;
• qo‘y og‘zidan cho‘p olmagan – nihoyat darajada beozor, mo‘min;
• qo’lini sovuq suvga urmaslik – qiyinroq jismoniy mehnatni mutlaqo qilmaslik;
• qordan qutulib, yomg’irga tutilmoq – avvalgisidan ham yomoniga uchramoq;
• qo’ynini puch yong’oqqa to’ldirmoq – yolg’on va’dalar bilan aldamoq;
• qo’ltig’idan tarvuzi tushdi ( tarvuzi qo’ltig’idan tushmoq ma’nosi) – umidi puchga chiqib, bo’shashdi;
• qo’lni yuvib, qo’ltiqqa urmoq – ixlosi qaytib, ishonmay qo’yish;
• sochi tikka bo’ldi – bir lahzaning o’zida nihoyatda g’azablandi;
• sabr kosasi to’lmoq – chidami tugab, yashashdan bezmoq;
• sichqonning ini ming tanga bo’ldi – qochib qutulgani joy topilmay qoldi;
• tarvuzi qo’ldig’idan tushdi ( tushmoq ) ma’nosi – umidi puchga chiqib, bo’shashdi;
• tirnoq orasidan kir qidirmoq – yomon niyat bilan deyarli aybi yo’q kishining faoliyatidan ayb topishga harakat qilmoq;
• tepa sochi tikka bo’lib ketdi – bir lahzaning o’zida nihoyatda g’azablandi;
• tomdan tarasha tushganday – qo’qqisdan, kutilmagan holda va qo’pol tarzda;
• to’nini teskari kiyib oldi – o’chakishgan holda qaysarlik qildi;
• to’ydan oldin nog’ora qoqdi – ro’yobga chiqishi aniq bo’lmagan narsa haqida hovliqmalik bilan vaqtidan oldin gapirib yubordi;
• u qulog’idan kirib, bu qulog’idan chiqib ketdi – e’tibor bermay, xotirasida tutib qololmadi;
• xush keldi – yoqdi;
• xursandchiligi ichiga sig’maydi – xursandchiligi oshib-toshib ketdi;
• yuragini oldirib qo’ydi – bezillab qoldi;
• yuz ko’rmas bo’ldi – aloqani butunlay uzdi;
• yuragiga qil sig’maydi – juda qattiq tajang bo’lib, ruhan ezilib, hech narsa bilan mashg’ul bo’lolmaydi;
• yulduzi yulduziga to’g’ri keldi – bir-biriga mos bo’ldi;
• chuchvarani xom sanabsan – xom hayol qilib yuribsan, xomtama bo’libsan;
• kapalagi uchdi – qattiq cho’chish bilan qo’rqdi;
• kalavaning uchini topdi – jumboqni hal qilish yo’lini topdi;
• kalavaning uchini yo’qotdi – qilib turgan ishini bilmay qoldi, gangidi;
• katta gapirdi – imkoniyatiga ortiqcha baho berdi;
• katta og’iz – 1)soxta kibr-havoli, maqtanishni yaxshi ko’radigan 2)imtiyozli mavqega ega (kinoya)
• kavushini to’g’rilab qo’ydi – haydab yubordi;
• katta ketdi – imkoniyatiga ortiqcha baho berdi;
• kayfi chog’ – kayfiyati yaxshi;
• kayfi buzuq – kayfiyati yomon, xafa;
• kayfiyati buzuldi – kayfiyati yomonlashib, xafaf bo’ldi;
• kayfi chog’liq qildi – xursandchilik qildi, dilxushlik qildi;

Aziz, muxlislar! Siz qanday frazeologik iboralarni bilasiz?

Javoblaringizni sharhlarda yozib qoldiring!

Umar Hayyom “Turmush tasbehi”
Bepul tinglash uchun asar sahifasiga o’ting
Ekraningizni tepaga suring va audio treklarni tinglang