Kitoblar haqida siz bilmagan qiziq faktlar
— Bastiliya mahbuslari faqatgina odamlar bo‘lmagan. Bir marta Didro va D`Alamberning «Frantsuz entsiklopediyasi»ni din va jamiyat axloqiga zarar keltirgani uchun «qamab qo‘yganlar».
Kitoblar Haqida Qiziqarli Faktlar
Olimlarning aniqlashicha, Sankt-Peterburgning Saltikov-Shchedrin nomidagi kutubxonasida saqlanadigan Alisher Navoiyning ilk she’rlari to’plami bundan besh asr ilgari buyuk adibning shaxsiy kutubxonasida saqlab kelingan. Kitob oltin suvi bilan ipak qog’ozda bitilgan, va har bir sahifasi naqshlar bilan bezab chiqilgan. Ushbu to’plam Sharning mashhur hattori Sultonali Mashhadiy tomonidan ko’chirilgan.
***
Har qanday matnni odatdagidan besh marotaba yozib olish imkonini beruvchi stenografiya eramizdan avvalgi 63 yilda Tiro ismli cho’ri tomonidan ixtiro qilingan. U Rimning taniqli davlat arbobi Sitseron huzurida xizmat qilgan.
***
Dunyodagi eng katta kitob Amsterdamning muzeylaridan birida saqlanadi. Bu kitob “Dengiz qoidalari to’plami deb nomlanadi”. Kitobning eni bir metr, qalinligi chamasi yarim metr, uzunasiga esa o’rta bo’yli kishidan ham balanddir.
***
Eng qimmat kitob fransuz Jozef Fore tomonidan nashr qilingan noyob “Apokalipsis” kitobi hisoblanadi. 100 million eski frank miqdorida baholangan ushbu kitob Parijning zamonaviy san’at muzeyida saqlanadi. Vazni – 120 kilogramm.
Amerika muzeylaridan biri Iogann Gutenberg uskunasida nashr qilingan Injil uchun eng yuqori baho, 200 ming AQSh dollari to’lagan.
***
Rohib Gabriel Chelani 80×60 sm o’lchamdagi varaqda Dantening “Ilohiy Komediya”sini sig’dira olgan. Shunday bo’lsa ham, asarning har bir misrasini yordamchi vositalarsiz bemalol o’qish mumkin.
Ushbu varaqqa ma’lum masofadan qaralsa, Italiyaning rang-barang xaritasini ko’rish mumkin. Bunga harflarni ranglar bilan muvaffaqiyatli uyg’unlashtirilishi orqali erishilgan. Gabriel Chelani bu san’at asariga to’rt yil umrini sarflagan ekan.
***
Dunyoning 12 ta eng kichik kitobi bir osh qoshig’ida joylashadi. Ular orasida:
1) Qur’oni Karimning mitti nashri;
2) 12 000 so’zli ingiz tili lug’ati;
3) Galiley Galileo asarlari to’langan kitobcha (uning kattaligi pochta markasining yarmicha keladi va 208 sahifadan iborat);
4) Yangi Ahd (bu kitobcha 1896 yilgacha dunyodagi eng kichik nashr hisoblangan);
5) Shoir Robert Berns sh’erlari to’plangan jild (pergamentda);
6) Fransuz spravochnigi;
7) Nemis spravochnigi;
8) Muso qonunlari kitobi (qadimgi yahudiy kitobidagi eng kichik kitob);
9) Hindlarning “Gita” kitobi (sanskritda);
10) Irland va shotland qo’shiqlari to’plami (notalari bilan);
11) Fransiya Konstitutsiyasi (kitobcha oltin suvi yuritilgan teridan qilingan muqova bilan qoplangan);
12) Prezident Linkolnning Gettisbergdagi nutqi (kitobcha katta barmoqning tirnog’i kattaligida).
***
Dunyodagi eng og’ir kitob Londonning Britaniya muzeyida saqlanadigan geografik atlas hisoblanadi. Kitobning bo’yi bir metrdan ortiq va og’irligi 320 kilogrammdir.
***
Birinchi bo’lib taxallaus ostida ijod qila boshlagan muallif yunon komediografi Aristofan hisoblanadi. Aristofan eramizdan avvalgi V-IV asrlarda yashab o’tgan.
***
Ko’pchilik o’ylaganidek, izquvar (detektiv) Sherlok Holms timsoli mashhur ingliz yozuvchisi Artur Konan Doylning fantaziyasi mahsuli emas. Aslida Sherlok Holmsning prototipi 1910 yilda vafot etgan London izquvari Filipp Big hisoblanadi. U shaharning eng iqtidorli eksperti bo’lib, hayotining oxirgi 25 yilida Londonning barcha eng yirik jinoyatlarini ochib bergan.
***
Yozuvchi Onore de Balzakning g’alati odatlari haqida u hayotlik chog’idayoq ko’p gaplar yurgan. Masaln, har safar yangi asar yozishdan oldin u bir-ikki oy muddatga o’z xonasida qamalib olar ekan. Yozuvchi pardalarni yorug’lik kirmaydigan darajada mahkam yopib olar va uy xalatiga burkanib olib, sham yorug’ida ishlagan. Balzak kuniga 18 soat ishlar va bu vaqt davomida unga kun va tunning farqini bilmaslik muhim edi.
***
Buyuk polyak yozuvchisi Adam Mitskevich fantast yozuvchi bo’lgani hammaga ham ma’lum emas. Mitskevich 1829-1850 yillarda Parijda “Kelajakning tarixi” asarining to’rtta versiyasini yaratadi. U mashhur fantast yozuvchilar Jyul Vern va Gerbert Uelslardan ancha ilgari kelajakning turli-tuman ixtorolari haqida tasavvuri bo’lgan: masalan, yozuvchi kamin oldida o’tirgan holda shaharning biron konsert zalida bo’layotgan konsertni eshitish imkonini beruvchi akustik asboblar haqida yozgan, Yer ahli uchun uzoq sayyoralar jonzotlari bilan aloqa bog’laydigan mexanizmlar tasvirlagan.
***
Volter bir vaqtning o’zida bir necha asarni yozish qobiliyatiga ega bo’lgan. Uning tugallanmagan asarlari odatda stol yoki pyupitr (notalar yoki kitoblarni ochib qo’yichga mo’ljallangan qiya ramka) ustiga yoyib qo’yilgan bo’lardi. O’zining ish stoliga yaqinlashar ekan, Volter nima yozishini bilmas edi – tragediyami, romanmi yoki poema.. U ayni paytdagi kayfiyatiga qarab, ma’lum qo’lyozmani olar va ishini davom ettirar edi.
***
Fantast yozuvchi Jyul Vernning 20 ming asar haqidagi ma’lumotni o’z ichiga oluvchi shaxsiy kartotekasi bo’lgan. Yozuvchi kunning katta qismini ilmiy adabiyot bilan tanishib chiqishga sarflar edi. Jyul Vernning o’z zamonasidagi turli-tuman sohalardan yaxshi xabardorligi uning asarlarida yaqqol ko’rinib turadi va shu bilan hali-hanuz o’z o’quvchilarini hayratga solib keladi. Hozirgi til bilan aytganda, shaxs sifatida Jyul Vern bir ilmiy institutning o’zi edi. Uning kartotekasi sifati va boyligi bilan ilmiy jamiyatlarni havasini keltrirgan.
***
XVI-XVII asrlarda yashab o’tgan ingliz yozuvchisi Jon Stov qirq besh yil davomida kutubxona va arxivlarda ishlab kelgan. Ammo umrining oxirini o’ta qashshoqlikda o’tkazgan. Shu munosabat bilan ingliz hukumati 1604 yilda maxsus farmon chiqaradi. Unda quyidagilar bitilgan ekan: “Stov umrining qirq besh yilini Angliya tarixi bo’yicha ma’lumotlar to’plashga, o’n ikki yilini London va Manchester shaharlarini o’rganishga sarflagani va butun hayotini mamlakatga xizmat qilishga baxshida etgani uchun qirollik marhamati ila unga fuqarolardan sadaqa so’rashini va berilgan hadyalarni o’z ehtiyojlariga ishlatishhiga ruxsat bergaymiz”.
***
“Tibbiyotning eng noyob sirlari” – golland shifokori German Burxavening 100 sahifadan iborat qalingina kitobi shunday nomlangan. Kitobni 1738 yilda shifokor vafotidn so’ng muhrlangan holda topib olishadi. Auksionda 10 ming dollar miqdordagi oltin bahosiga sotiladi. Muhr ochilgach, ma’lum bo’ladiki, sahifalar oppoq, hech narsa yozilmagan, faqatgina titul varag’ida “boshingni salqinda, oyog’ingni issiqda saqlasang, eng yaxshi tabibni ham qashshoqqa aylantirasan”.
***
Uilyam Shekspirning “Romeo va Julyetta” fojiasi asosida fransuz bastakori Guno “Romeo va Julyetta” operasini, rus bastakori “Romeo va Julyetta” simfonik poemasini va Prokovyev “Romeo va Julyetta” baletini yozishgan.
Kitoblar haqida siz bilmagan qiziq faktlar!
Eng qadimgi epik adabiy asarlar qadimgi Mesopotamiyada bo‘lib, uning nomi “Gilgamish” deb nomlangan. Qog‘ozli kitoblar o‘sha paytda bo‘lmaganligi sababli, butun hikoya 12 ta jadvalga yozilgan. Bugungi kunda “Gilgamish”ning elektron variantlari ham bor.
Dunyodagi birinchi roman XI asrda “Genjining hikoyalari” bo’lib, uni Yaponiyalik Murasaki Shikibu yozgan. Asl nusxada deyarli birorta qahramonning nomlari bo’lmagan. Ular Heian davridagi yapon sudining qoidalaridan kelib chiqqan holda lavozimi yoki “hurmatlovchi” sifatlar bilan atalgan.
3-fakt: Birinchi nashr etilgan kitob
Bu kitob Gutenberg Injili bo‘lib, u 1453-yilda Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg tomonidan chop etilgan. Gutenberg Injil va Gutenberg matbuoti orqali inqilobiy o’zgarish sodir bo’lgan va insoniyat tarixida yangi davrni boshlagan.
4-fakt: Yozuv mashinasida yozilgan birinchi kitob
Mark Tvenning “Missisipidagi hayoti” (1882) asari tarixchilar tomonidan nashriyotga yuborilgan dastlabki to‘liq yozuv mashinasi yordamida nashr etilgan kitob hisoblanadi.
5-fakt: Kitoblarning tonnasi
Har yili dunyoda 755,755 ta yangi kitoblar nashr etiladi. 2017-yilning o‘rtalaridan boshlab xozirgacha dunyo bo’yicha 134,399,411 kitoblar nashr etilgan.
6-fakt: Eng katta kitob
Dunyodagi eng yirik «kitob» Mandayda, Myanmarda, Birma shahridagi Kuthodaw Pagodasida joylashgan. Kuthodaw Pagoda o‘z strukturalarining bazasini tashkil etgan 730 ta marmar jadvallar to‘plamiga ega. Jadvallarning to‘plamida Theravada Buddizmning to‘liq muqaddas diniy kitoblari mavjud.
Ushbu yirik «tosh kitob» 1857 yilda King Mindon Min tomonidan qurilgan va u oltin siyoh va qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan.
7-fakt: Qog’ozdan qilingan eng katta kitob
Dunyodagi eng yirik qog‘oz kitob Birlashgan Arab Amirliklarining Dubay shahrida joylashgan. Bu kitob “Bu Muhammad Payg‘ambar“ deb nomlangan ulkan muqaddas kitob hisoblanadi. Kitob Mshahed Xalqaro Guruhi tomonidan yaratilgan va 2012-yil fevral oyida e’lon qilingan. Uning uzunligi 5 metr, enining uzunligi 8,06 metr, 429 ta sahifa va og‘irligi 3000 kilogrammdan ortiq.
8-fakt: Eng katta nashr etilgan kitob
Ananaviy tarzda chop etilgan eng yirik kitob Antuan de Sent-Exuperyning (bu aviatsiya dunyosining kashshofi bo‘lgan) “Kichik Shahzoda»ning braziliyalik nusxasi kitobidir. Uning uzunligi 3,08 metr, kengligi 2,01 metrni tashkil etadi. Bu kitob 2007-yil sentyabr oyida Rio-de-Janeyro (Braziliya) da bo‘lib o‘tgan Biannual kitob ko‘rgazmasida namoyish etildi.
9-fakt: Eng uzun roman
Eng uzun romanni Marcel Proust yozgan va uni “O’tmishdagi narsalarning xotirasi” yoki o’z ona tilida (fransuzcha) “A la recherche du temps perdu” deb nomlagan. Romanda 9,609,000 obraz borligi taxmin qilinmoqda.
10-fakt: Eng uzun audiokitob
Dunyoning eng uzun ovozli kitobi deyarli besh kundir. Kitob 2008-yilda Yaponiyada nashr etilgan va faylasuf, shoir hamda adabiyotshunos Takaaki Yoshimoto tomonidan ma’ruza qilingan. Kitobning umumiy vaqti 115 soatu 43 daqiqadir.
11-fakt: Nashr etilgan eng qalin kitob
“Mukammal Miss Marple” kitobi chop etilgan eng qalin kitobdir. U 12,67dyum kengligida va 4,032 sahifadan tashkil topgan. Bu kitobini yozuvchi Agatha Christie Miss Marple ismli ayolga bag’ishlab yozgan. Kitob 20 ta qisqa hikoya va 12 ta sirli roman to‘plamidan tashkil topgan.
12-fakt: Eng qimmat kitob
Dunyodagi eng qimmat kitobning ilk nusxasi 1640-yilda Massachusets shtatining Cambridge shahrida chop etilgan «Bay Psalm Book» kitobidir. Ushbu kitob Yangi Dunyo’dagi matbuotda chop etilgan birinchi kitoblardan biri bo‘lib, Nyu-Yorkdagi 2013-yilgi kim oshdi savdosida 14,165 ming dollarga sotildi.
13-fakt: Dunyoda eng yaxshi sotilgan kitob
Dunyo bo’yicha hozirgacha eng ko’p o’qilgan va eng yaxshi sotilgan kitob bu — Injil (Xristianlarning muqaddas kitobi) dir.
Muallif: Latofat Mansurova, TATU 2-bosqich talabasi
Related Posts:
- Kitoblar haqida siz bilgan va bilmagan faktlar
- Ilon Mask haqida siz bilmagan qiziqarli faktlar
- PubG haqida siz bilgan va bilmagan faktlar
- Bill Geyts haqida siz bilmagan qiziqarli faktlar
- Mark Sukerberg haqida siz bilmagan qiziqarli faktlar
- Kutubxonalar haqida eng qiziq faktlar
Kitob haqida qiziqarli faktlar
— Imom al-Buxoriy 600000 hadis to‘plab, shundan 100000 sahih, 200000 zaif hadisni yodlagan. Bu hadislarni to‘plashda 90000 dan oshiq kishining huzurida bo‘lib chiqqan.
— Ayollar erkaklarga qaraganda ko‘p (68 %) kitob sotib oladilar.
— Dunyoda sotiladigan kitoblarning yarmidan ko‘pini 45 yoshdan oshgan kishilar sotib oladilar.
— Italiyalik Rio Kozelli eng zerikarli kitoblarni to‘playdi. Uning kollektsiyasi 10000 jilddan iborat. Bir omadsiz italyan shoiri kitobi Kozelli kollektsiyasidan o‘rin olganini bilgandan so‘ng, o‘zini o‘zi o‘ldirishiga bir bahya qolgan.
— Qamoqda yozish rejasi tuzilgan kitoblar orasida Servantesning «Don Kixot», Jon Banyanning «Avliyoning sayohati», Oskar Uayldning «Qamoqdagi istig‘for», Nikolo Makiavellining «Hukmdor» asarlari mavjud.
— Bitta roman yozish uchun 500 soat ketadi.
— Jamoa bilan kitobni ovoz chiqarib o‘qish bo‘yicha eng uzoq davom etgan marafon 224 soat kechgan.
— Fanda kitob o‘g‘rilarini bibliokleptoman deyiladi. Dunyodagi eng mashhur kitob o‘g‘risining ismi — Stiven Blumerg. U 270 kutubxonadan 23000 nodir kitoblarni o‘g‘irlagan. Uning «kollektsiya»si narxi 20 million dollardan oshadi.
— Dunyodagi eng katta lug‘at «Nemis lug‘ati» («Deutsches Wortetbuch») bo‘lib, u 1854 yili Yakob va Vilgelm Grimm tomonidan boshlangan. Bu ishga keyinchalik turli olimlar hissa qo‘yshib, 1971 yili yakunlangan. 33 jildli ushbu lug‘at 34519 betdan iborat.
— Barcha zamon va xalqlarning eng mashhur yozuvchisi Agata Kristidir. Uning detektiv hikoyalari 50 dan ortiq tilda hammon chop etilmoqda. Kristining nashr etilgan kitoblari nusxasi 2 milliarddan oshadi.
— Dunyodagi eng og‘ir kitob Britaniya muzeyida saqlanuvchi XVII asrga oid geografik atlasdir. Uning bo‘yi 1,9 metr, og‘irligi 320 kilogrammdir.
— Google dunyoda chop etilgan barcha badiiy, publitsistik, ilmiy asarlar sonini hisoblab chiqqan. Ularning soni 130 milliondan oshadi.
— Napoleon daqiqasiga 2000 ta so‘zni o‘qiy olgan.
— Dunyodagi eng mashhur kitob qahramoni — Napoleondir. U haqda 10000 dan ortiq turli janrdagi kitoblar yozilgan.
— 95 % insonlar daqiqasiga 210 so‘z yoki 2 daqiqada 1,5 sahifa kitob o‘qiydilar.
— Balzak yarim soatda 200 bet kitob o‘qigan.
— Ma’lumki, qadimda kitob juda qimmat bo‘lgan. 18-asrgacha ba’zi kutubxonalarda kitoblar o‘g‘irlanmasligi uchun zanjirga bog‘lab qo‘yilgan.
— Kitobni sekin o‘qilganda 100 foiz matn tushunilmaydi, faqatgina 60 foiz anglanadi, aksincha, tez o‘qilganda matnning 80 foizi tushuniladi.
— Aksariyat o‘quvchilar kitobning 18-betidayoq unga qiziqishni yo‘qotadilar.
— Dunyodagi eng katta gonorar Rim imperatori Mark Avreliy tomonidan shoir Oppianga to‘langan. Uning baliq tutish va ov haqidagi dostonining har bir satri uchun 1 oltin tanga hadya qilingan. Uning ikki dostoni 20 000 baytdan iborat.
— Adabiyotchilarning hisob-kitoblariga ko‘ra, Shekspir asarlaridan «sevgi» so‘zi 2259 marta, «nafrat» so‘zi esa 229 marta takrorlangan.
— Bolani o‘qishga o‘rgatish uchun eng qulay payt — 4-6 yoshlik paytidir. Bolani 7 yoshdan o‘qishga o‘rgatish biroz qiyin kechadi.
— Bastiliya mahbuslari faqatgina odamlar bo‘lmagan. Bir marta Didro va D`Alamberning «Frantsuz entsiklopediyasi»ni din va jamiyat axloqiga zarar keltirgani uchun «qamab qo‘yganlar».
— Dunyodagi eng qimmat badiiy asar Leonardo da Vinchi tomonidan ko‘chirilgan «Leychester kodeksi» kitobidir. Uni «Maykrosoft» asoschisi Bill Geyts 1994 yili Nyu-Yorkdagi «Sotbis» auktsionidan 30,8 million dollarga sotib olgan.
— Dunyodagi eng katta kitob holida chop etilgan majmua Irlandiya universiteti tomonidan 1968-1972 yillarda chiqarilgan 1112 jildli «Britaniya parlamenti hujjatlari»dir. To‘liq majmua 3,3 tonnani tashkil etadi. Uni to‘liq o‘qib chiqish uchun 6 yil ketadi.
— Dunyodagi eng qadimiy kitob Priss papirusidir. U eramizdan avvalgi 3350 yili yozilgan. Ushbu qo‘lyozma uni 1839 yili Fivadan topgan Emil Priss sharafiga shunday nomlangan. Qo‘lyozma muallifi — fir’avnning vaziri Pta-Gotep. U yoshlarning tarbiyasizligi, dangasa va axloqsizligidan noligan.
— Hozirgi paytda dunyodagi eng katta kitob — «Bu — Muhammad (s.a.v.)» deb nomlangan bo‘lib, og‘irligi 1,5 tonnadir. Kitob 429 sahifadan iborat. Uni 9 oy davomida 50 kishi tayyorlagan. 2,7 million dollar sarflangan. Kitob Dubaydagi savdo markazida saqlanadi.
— Mashhur golland vrachi German Burxavening «Tibbiyot san’atining yagona va teran sirlari» nomli kitobi muallif o‘limidan so‘ng 1738 yili 10000 dollar oltinga auktsionda sotilgan. Bejirim bezalgan va g‘iloflangan kitob ochilganida uning barcha sahifalari bo‘sh edi. Faqatgina ilk sahifasida shunday yozilgan edi: «Boshingni sovuqda qoldirsang ham oyog‘ingni issiq tut. Shundagina sen eng zo‘r vrachlarni ham kambag‘al qilasan».
Qiziqarli malumotlar
Kitoblar haqida siz bilmagan qiziq faktlar!