Kitob haqida maqollar rus tilida

Ўқиган ўқдан ошар,
Нодон турткидан шошар.

Oilada bolalarda kitobxonlikni shakllantirish omillari

Таджибаева, Феруза. Oilada bolalarda kitobxonlikni shakllantirish omillari / Феруза Таджибаева, Шахноза Камолова. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2020. — № 27 (317). — С. 384-386. — URL: https://moluch.ru/archive/317/72350/ (дата обращения: 13.03.2023).

Mazkur maqolada bolalarni kitobga qiziqtirish, kitobxonlik madaniyatini shakllantirish va bu borada ota-onalarning o`rni haqidagi fikrlar yoritilgan.

Kalit so ` zlar : kitobga qiziqish, kitobxonlik madaniyati, ma’naviy barkamollik, ilmli, ziyoli yoshlar, oilaviy muhit, oilaviy qadriyatlar, ma’naviy daraja

В данной статье освещаются вопросы интереса детей к книгам, формирование культуры чтения и роль родителей в этом отношении.

Ключевые слова : интерес к книге, культура чтения, духовная гармония, наука, образованная молодёжь, семейная среда, семейные ценности, духовный уровень.

In this article, duscusses about how to inspire children to read, how to from reading culture and the views of parents on this

Keywords : interest in book, reading culture, spiritual perfectness, educated youth, famiy value, spiritual degree

Har ko’ngilning orzusi shul erur obi hayot,

Qadrini bilgan kishiga shubxasiz jondir kitob.

Jamiyat, millatning rivojlanishi, taraqqiy etish tarixiga nazar tashlaydigan bo`lsak, bilimli, ma’naviyatli va ma’rifatli yoshlarining jamiyat yuksalishida o’rni beqiyos. Bunday yoshlarni barkamol etib tarbiyalovchi asosiy omillardan biri-mutolaa qilish vositasi kitob hisoblangan.

Bizni yerdan ko’kka ko’taradigan, barkamollik sari yetaklaydigan, insonlar qalbiga yorug’lik va iliqlik kiritadigan, oq bilan qora, yaxshilik bilan yomonlik, vayronkorlik bilan bunyodkorlikning farqini ongli ravishda anglatishga yordam beradigan, insoniyat tomonidan yaratilgan eng noyob kashfiyot ham bu-kitobdir. Kitob insonni ulug’laydi, Vatanni sevish, insonparvarlik, o’zi yashab turgan hayotga shukronalik hissi bilan qarash, boshqalarga mehr-muruvvatli va xushmuomala bo’lish, atrofdagi insonlarga yaxshilik ulashish kabi insoniy fazilatlarni tarbiyalaydi. Kitobning inson hayotidagi ahamiyati beqiyos bo’lib, u inson umr yo’llarini yorituvchi so’nmas nur, inson hayotiga mazmun baxsh etuvchi saodat manbai, har qanday vaziyatda ham hamroh bo’lguvchi sodiq do’stdir. Shu jihatlarni hisobga olgan holda, bugungi kunda yoshlar va aholi o’rtasida kitobga bo’lgan qiziqish va kitobxonlik darajasini oshirish hamda kitobxonlikni keng targ’ib qilish bo’yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.

Kitobxonlik amalda keng joriy etish jarayonida birinchi navbatda mavjud kutubxonalarni rekonstruksiya qilish, ularning moddiy-texnik bazasini yangilash, kerakli ilmiy va badiiy adabiyotlar bilan ta’minlash, kutubxonalar faoliyatida zamonaviy innovatsion texnologiyalarni keng joriy etishimiz va undan samarali foydalanishimiz mumkin. Bu ishlarni amalga oshirilishi uchun zarur chora-tadbirlar belgilab berilgan va ularning ijrosi muntazam nazorat qilib borilmoqda. Buning yorqin dalili sifatida yurtimizni rivojlantirishdagi 5 ta muhim tashabbusga “Yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish, ular o’rtasida kitobxonlikni keng targ’ib qilish bo’yicha tizimli ishlarni tashkil etish”ni yo’nalish sifatida belgilab berilganligi fikrimizga yorqin misol bo`ladi.

Buyuk bobokalonlarimiz ham bola tarbiyasida kitobning o`rni henihoya katta ekanligini, uni tafakkurning tolmas qanoti sifatida inson ma`naviy olamini boyitishi, yuksak ijodiy va yaratuvchalik vositasi sifatida nihoyatda qadrlash hamda undan samarali foydalanish zarurligini ta`kidlan o`tganlar. Mutaxassislar bola hayotining ilk yosh davrini “mo`jizalar davri” deya nomlaganlar [3,165-bet]. Bu davrda bolalarga kitob o`qishga tayyorlanadi. Bunda avval nutq malakalarini, eshitish va so`zlashishni mukammal o`rganib olishlari lozim.

Bolalarni kitobga bo’lgan qiziqishlarini shakllantirish jarayonini biz albatta oiladan boshlasak juda ijobiy natija berishi va undan keyin maktabgacha ta’lim tashkilotlarida oila bilan hamkorlikda davom ettirsak kutilgan natijaning yanada samarali bo’lishi mumkin. Oilada tarbiyaning barcha mezonlari shakllantirilganidek, kitobxonlik madaniyati ham sh maskandan boshlansa yaxshi samara beradi. Chunki, “Qush uyasida ko’rganini qiladi”, degan behudaga aytilmagan.Muqaddas maskanda ota-ona bolalarni kitobga bo`lgan qiziqishlarini orttirishda o`zlari namuna bo`lishlari va o`zlari kitob mutoola qilishlari yaxshi samara beradi.

Oilada ota-ona kitobga mehr qo’ygan bo’lsa bunday oilada tarbiyalanayotgan farzand ham kitobga oshno bo’ladi, bunday bolalarning dunyoqarashi, fikrlash doirasi keng bo’ladi, xushmuomala, mehribon, boshqalarga iloji boricha yaxshilik qilishga urinadigan, har bir aytayotgan so’zi, qilayotgan ishini o’ylab bajaradigan, bir so’z bilan aytganda, o’zida barkamol shaxs xislatlarini namoyon qilishga harakat qiladigan ziyoli farzand bo’lib voyaga yetadi.

Oila muhitida kitobxonlikning tizimli ravishda olib borilishi kutilayotgan natijaning samarasini yanada oshiradi. Bolalarga yoshlikdan o’zbek xalq ertaklaridan so’zlab berish bolalarda mehnatsevarlik, samimiylik, mehmondo’stlik kabi insoniy fazilatlarni hamda milliy va umuminsoniy qadriyatlarga nisbatan hurmat va ehtirom kabi tushunchalarni tarbiyalaydi. Bundan tashqari, buyuk allomalarimiz Alisher Navoiy, Forobiy, Abdulla Avloniy, Niyoziy, Yusuf Xos Xojib, Jaloliddin Rumiy kabi mutafakkirlarimiz bilan tanishtiramiz va ularning tarbiyaviy ahamiyatga ega bo`lgan fikrlar esa bola tarbiyasida asosiy manba bo’lib xizmat qiladi [2,27-bet].

Respublikamiz Prezidenti ham yosh avlod ta’lim-tarbiyasida kitobning o’rni va ahamiyati beqiyos ekanini alohida ta’kidlab,“Ayni vaqtda axborot-kommunikatsiya sohasidagi oxirgi yutuqlarni o’zlashtirish bilan birga, yoshlarning kitob o’qishga bo’lgan qiziqishini oshirishga, ularni kitob bilan do’st bo’lishiga, aholining kitobxonlik saviyasini yanada oshirishga alohida e’tibor qaratish lozim bo’ladi”, aytgan fikrlari fikrimizning dalilidir [1,27-bet].

Yuqoridagi bayon etilgan fikrlarga tayangan holda quyidagilarni ota-onalarga tavsiya etishimiz mumkin:

− Bolani kitobga qiziqtirish uchun o`zingiz namuna bo`ling;

− O`qigan kitobingizdan namunalar o`qib bering yoki hikoya qilib bering;

− So`zlab berish uchun bolani yoshiga mos fikrlarni tanlab oling;

− Oilaviy kutubxonani shakllantiring, bunda bola uchun alohida bo`lim tashkil eting;

− Bolani yosh xususiyatlariga mos kitoblar tanlang va sotib oling;

− Farzandingizga tovush chiqarib, sanoq she`rlarni, tez-tez takrorlanuvchi satrlardan iborat bolalar she`rlarini, rasmli kitobchalarni, turli hikoya va ertaklarni muntazam o`qib bering;

− Kichkintoylar uchun mo`ljallangan kutubxona va kitob do`koniga vaqti-vaqti bilan olib boring;

− Talagan kitoblaringiz pedagogik-psixologik talablarga javob bersin.

Xulosa qilib aytganda, barcha ezgu ishlarning, bunyodkor g’oyalarning asosi bu kitobdir. Bizga ilm nurlarini sochadigan ham kitobdir. Shuning uchun ham biz bugungi kunda kitobga bo`lgan qiziqishni oiladan boshlasak va bu uchun ularni yoshiga mos kutubxonalarni shakllantirsak nur ustiga a`lo nur bo`ladi.Bolada o`qish malakalarni shakllantirish negizida og`zaki nutq rivojlanish va kitobga muhabbatni oshirish lozim. Biz buyuk ishlarga qodir yoshlarimizni hayot yo’llarida hamroh va maslahatgo’y, bir umrlik sodiq do’st –kitobga tayanishni oiladan boshlasak, kelajagi buyuk yurtimiz uchun munosib bunyodkor yoshlarni tarbiyalab voyaga etkazishda o’z hissamizni qo’shgan bo`lardik.

1. O`zbekiston respublikasi prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan ilgari surilgan besh muhim tashabbus-T.: 2019 yil, 19-mart.
2. G`oziyev E.G`.Ontogenez psixologiyasi,T.: 2010 yil.

Ключевые слова

oilaviy muhit, kitobga qiziqish, kitobxonlik madaniyati, ma’naviy barkamollik, ilmli, ziyoli yoshlar, oilaviy qadriyatlar, ma’naviy daraja

kitobga qiziqish, kitobxonlik madaniyati, ma’naviy barkamollik, ilmli, ziyoli yoshlar, oilaviy muhit, oilaviy qadriyatlar, ma’naviy daraja

• Как издать спецвыпуск?
• Правила оформления статей
• Оплата и скидки

Илм, касб-ҳунар ва илмсизлик ҳақида мақоллар

Билган билганин ишлар,
Билмаган бармоғин тишлар.

Билган битирар,
Билмаган йитирар.

Билган ўзар,
Билмаган тўзар.

Билган ўқир,
Билмаган тўқир.

Билдириш учун биҳш керак.

Билим — ақл чироғи.

Билим бахт келтирар.

Билим — давлатдан қиммат.

Билим — кучда,
Куч — билимда.

БилимЖи — олим.
Билимсиз — зоҳм.

Билимлига дунё ёруғ,
Билимсизга — қоронғу.

Билимлининг билими юқар,
Билимсизнинг нимаси юқар.

Билишим,
Билишимга тушар бир ишим.

Билимсиз кишига иш йўқ,
Илмсиз кишига ош йўқ.

Билимсиз мулладан устига юк ортилган эшак яхши.

Билимсиз халфа — экинсиз дала.

Билмаган айб эмас,
Билишга тиришмаган айб.

Билмаган ишга уринма,
Уриниб тузоққа илинма.

Билмагандан билган яхши,
Тўғри ишни қилган яхши.

Билмаганни сўраб ўрганган олим,
Орланиб сўрамаган ўзига золим.

Билмаганнинг билаги толмас.

Билмас табиб жон олар.

Билмасанг, билгандан сўра.

Бир йигитга етмиш ҳунар оз.

Бир йигитга қирқ ҳунар оз.

Бол тутган бармоғини ялар,
Ҳунари бор — эрмагини.

Гўзаллик — илм-у маърифатда.

Давлат тугар, билим тугамас.

Дидли йигит — илмли йигит.

Дорбоз дордан ўлар,
Морбоз — мордан.

Жони борнинг ғами бор,
Касби-кори номи бор.

Зеҳн қўйса, онг қўнар,
Ҳунар ортса, иш унар.

Зеҳн қўйсанг билимга,
Илм томар дилингга.

Илм — ақл булоғи,
Ақл — яшаш чироғи.

Илм бахт келтирар,
Билим тахт келтирар.

Илм — ёруғлик,
Жаҳолат — зуимат.

Илм излаган етар,
Изламаган — йитар.

Илм истасанг, такрор қил.

Илм кўп, умр оз,
Керагини ўқи.

Илм олиш — нина билан қудуқ қазиш.

Илм олишнинг эрта-кечи йўқ.

Илм топмай, мақтанма.

Илм — тубсиз қудуқ.

Илм — эгарланган от,
Билганга — дўст,
билмаганга — ёв.

Илм ўлчови — ақл,
Зеҳн ўлчови — нақл.

Илм қоғоз қатида эмас, мия қатида.

Илми борни ёш дема,
Илми йўқни бош дема.

Илми йўқнинг кўзи юмуқ.

Илмли одам — иликли суяк.

Илмли олар, Илмсиз олдирар.

Илмли уй — чароғон,
Илмсиз уй — зимистон.

Илмлининг сўзи — ўқ.

Илмни меҳнатсиз эгаллаб бўлмас.

лимнинг аввали аччиқ,
Сўнги — тотли.

Илмсиз бир яшар,
Илмли минг яшар.

Илмсиз бош қашир,
Хушомадгўй гап ташир.

Илмсиз имомдан тухум қилмайдиган товуқ яхши.

Илмсиз киши ўлимга яқин.

Илмсиз олим — тўқимсиз эшак.

Илмсизга ишонч йўқ,
Ҳунарсизга қувонч йўқ.

Илм-у ҳикмат сувни ёндирар.

Илм-у ҳунар елга эмас, элга.

Имони йўқнинг бурди йўқ.

Йигит ҳусни — ҳунар.

Касбнинг ёмони йўқ.

Китоб — ақл қайроғи.

Китоб кўрмаган калла —
Гиёҳ унмаган дала.

Китобсиз ақл — қанотсиз қуш.

Кўриб билиш яқинни,
Ўқиб билиш узоқни.

Мерос моли тўзади,
Меросли ҳунар ўзади.

Милтиқ кўтарган билан овчи бўлмас,
Дағдаға солган билан — довчи.

Мулла билганин ўқир,
Бўзчи билганин тўқир.

Мулла билганин ўқир,
Товуқ кўрганин чўқир.

Мулла бўлсанг, такрор қил,
Деҳқон бўлсанг, шудгор қил.

Огоҳликни кўрдан ўрган,
Доноликни — илмдан.

Оз-оз ўрганиб уста бўлур.

Оздан йиғилиб дарё бўлар,
Сўраб-сўраб доно бўлар.

Олтин олма, билим ол,
Билим олсанг, билиб ол.

Ота касби — давлат касби.

Ота ҳунари — болага мерос.

Отолмаган ёй танлар.

Отолмаган овчи ёйидан кўрар.

Пилиги йўқ чироқ ёнмас,
Билиги йўқ йигит ярамас.

Пилинг кучли бўлгунча,
Билиминг кучли бўлсин.

Похолдан сомон чиқмас,
Қўполдан олим чиқмас.

Саъва иши — сайрамоқ,
Ҳўкиз иши — хирмон янчмоқ.

Тасбеҳ ағдарганнинг бари мулла эмас,
Таёқ тутганнинг баил чўпон эмас.

Текин бойлик ахтаргунча,
Ўзингга боп ҳунар топ.

Тешик идиш сувда билинар,
Билими оз киши — синовда.

Тикансиз гул бўлмас,
Машаққатсиз — ҳунар.

Тиккан чевар эмас,
Бичган — чевар.

Тил билган йўлда қолмас.

Уста, ишни қилар пухта.

Уста кўрмаган шогирд
Ҳар мақомга йўиғалар.

Устадан шогирд ўзар.

Устани шогирд синдирар,
Пистани — пўчоқ.

Устоз кўрган хат танк.

Устозсиз шогирд — жонсиз кесак.

Учишга қанот керак,
Ўқишга — тоқат.

Учқундан қўрққан темирчи бўлмас.

Уқувсиз ишбоши бўлса,
Бақир-чақирдан чиқмас.

Чаласавод — чирик работ.

Чечаннинг — тили,
Чеварнинг — қўли.

Чумчуқ сўйса ҳам, қассоб сўйсин.

Шайхнинг ҳунари бўлмаса, хонақоҳ танг.

Шогирд устадан ўтмаса, иш йитар.

Шогирдига тош берган тош олар,
Бош берган бош олар.

Шогирдинг оқил бўлса, бошингда тож,
Шогирдинг эрка бўлса, бошга таёқ.

Шогирднинг бефаросати
Устозни муттаҳам қилар.

Эр йигит деб ким айтар,
Ёвда ялов йиқмаса.

Чечанҳгин ким мақтар,
Довда уни чиқмаса.

Эр кўрки — билик,
Суяк кўрки — илик.

Юз туман олтиндан ҳунар яхши.

Юз ҳунарни чала билгандан
Бир ҳунарни тўла бил.

Юзга кирсанг, юз йил ўқи.

Юзга кирсанг ҳам, ҳунар ўрган.

Юзига қарама, билимига қара.

Ямоқчининг ишини сувоқчи билмас.

Яхши билсанг ишингни,
Яхшилар силар бошингни.

Ўлмаган — қўшиқчи,
Эринмаган — эшикчи.

Ўнга олгин, бирга сот,
Отинг чиқсин савдогар.

Ўрганиш — бир ҳунар,
Ўргатиш — икки ҳунар.

Ўрдак бўлмай, ғоз бўл,
Билим олиб, соз бўл.

Ўқиган — гулистон,
Ўқимаган — гўристон.

Ўқиган — ёруғ,
Ўқимаган — чориқ.

Ўқиган — олим,
Ўқимаган — ўзига золим.

Ўқиган ўқдан ошар,
Нодон турткидан шошар.

Ўқиган ўқиган эмас,
Уққан — ўқиган.

Ўқиган ўғил отадан улуғ.

Ўқиганнинг оши — пишириғлик.

Ўқиганнинг ошиғи — олчи.

Ўқиганнинг тили — икки.

Ўқимаган шу дамда,
Туртинар ҳар қадамда.

Ўқимаган — яланг оёқ,
Баайни бир қуруқ таёқ.

Ўқимай мулла бўлган,
Чўқимай қарға бўлар.

Ўқиш бошқа, уқиш бошқа.

Ўқиш — жафоли, кети — вафоли.

Ўқиш яхши,
Уқиш ундан ҳам яхши.

Ўқуви бор улғаяр,
Уқуви йўқ сарғаяр.

Қадам қўй аста-аста,
Қадам етгунча илм иста.

Қаиғанинг ҳунари бўлса, тезак емасди.

Қаттиқ бақирган билан қўшиқчи бўлмас.

Қиз билагини шимарар,
Турли ипакҳимарар.

Қизнинг кўрки — ноз,
Йигитнинг кўрки — ҳунар.

Қирсиз ер бўлмас,
Ҳунарсиз — эр.

Қуйма ақл бўлмаса,
Туртма ақл ҳеч бўлар.

Қунт билан ўрган ҳунар,
Ҳунардан ризқинг унар.

Қўйингни қассобга сўйдир,
Ўликни мурдашўга ювдир.

Қўйни қассоб сўйсин,
Ошни ошпаз пиширсин.

Қўли ҳунарсиз — нон гадойи.

Ҳар иш ўз устасидан қўрқар.

Ҳар ишнинг бир устаси бор,
Ҳар устанинг бир устози бор.

Ҳар касбнинг ўз гашти бор.

Ҳар кимнинг иши эмас улоқ уламоқ,
Мадрасага бориб тупроқ яламоқ.

Ҳар кимнинг касби — ўзига.

Ҳар ҳунарнинг ўз сири бор,
Ҳар ишнинг ўз ери бор.

Ҳунар ошатар,
Меҳнат яшнатар.

Ҳунар — бир, пардоз — қирқ.

Ҳунар бўлса қўлингда,
Нон топилар йўлингда.

Ҳунар — зар, ҳунарсиз — хар.

Ҳунар ошхўрга ош берар,
Нонхўрга — нон.

Ҳунар — оқар булоқ,
Илм — ёнар чироқ.

Ҳунар тагида ҳунар бор.

Ҳунар — туганмас хазина.

Ҳунар тўйғизар,
От миндириб, тўн кийгизар.

Ҳунар, ҳунардан унар.

Ҳунари борнинг олтин билаги бор.

Ҳунари йўқ кишидан
Бигизи бор ямоқчи яхши.

Ҳунари йўқ кишининг,
Мазаси йўқ ишининг.

Ҳунари йўқ эркакдан игнаси бор хотин яхши.

Ҳунарли йигит — мевали дарахт.

Ҳунарли киши оч қолмас.

Ҳунарли мой ошар,
Ҳунарсиз лой ошар.

Ҳунарли эр хор бўлмас,
Дўст-душманга зор бўлмас.

Ҳунарли ўлмас,
Ҳунарсиз кун кўрмас.

Ҳунарлининг ҳунари
Муродига етказар.
Ҳунарсизнинг юрари
Қаро ерга етказар.

Ҳунарманднинг нони — бутун.

Ҳунарни ўрган,
Ўрганда, чиран.

Ҳунарни ўрганиб қўйсанг,
Сендан ош-нон тиламайди.

Ҳунарсиз тездан, ҳунарли хез яхши.

Ҳунарсизнинг қирқими узун,
Ҳунарлининг — бичими.