Qizil Kitob Qachon Qabul Qilingan

Qizil kitob qachon qabul qilingan

Ushbu ma’lumotni yuklab olish uchun ro’yxatdan o’ting. Ma’lumotlar mutlaqo bepul. Чтобы скачать этот файл зарегистрируйтесь или войдите на сайт.
Please register or login to download this file.

ҚИЗИЛ КИТОБ

Mundarija скрыть

ҚИЗИЛ КИТОБ

Qizil kitob qachon qabul qilingan

O’zbekiston Respublikasi Qizil Kitobi

Скачать Файл:

Презентации

Информатика (Презентации) (862)

Психология (Презентации) (158)

Геометрия (Презентации) (59)

Биология (Презентации) (496)

География (Презентации) (289)

Ботаника (Презентации) (279)

Метрология (Презентации) (42)

Русский язык и остальные (Презентации) (207)

Металлургия (Презентации) (36)

Педагогика (Презентации) (513)

Литература (Презентации) (451)

Астрономия (Презентации) (97)

Математика (Презентации) (432)

Физика (Презентации) (539)

История (Презентации) (649)

Химия (Презентации) (297)

Физкультура (Презентации) (158)

Экология (Презентации) (123)

Экономика (Презентации) (213)

Медицина (Презентации) (1428)

Журналистика (Презентации) (16)

Налоги (Презентации) (122)

Религия (Презентации) (85)

Туризм (Презентации) (136)

Философия (Презентации) (68)

Музыка (Презентации) (69)

Менежмент (Презентации) (107)

Маркетинг (Презентации) (59)

Международные отношения (Презентации) (15)

Геология (Презентации) (120)

Зоология (Презентации) (53)

Культура и искусство (Презентации) (66)

Логика (Презентации) (16)

Логистика (Презентации) (36)

Социология (Презентации) (45)

Делопроизводство (Презентации) (1)

Политология (Презентации) (81)

Предпринимательство (Презентации) (63)

Финансы (Презентации) (189)

Таможенная система (Презентации) (4)

Этика Эстетика (Презентации) (39)

Конституционное право (Презентации) (107)

Строительство (Презентации) (1)

Транспорт (Презентации) (31)

Бухгалтерия (Презентации) (50)

Промышленность (Презентации) (47)

Страхования (Презентации) (17)

Наука и техника (Презентации) (56)

Ветеренария (Презентации) (0)

Косметология (Презентации) (15)

Кулинария (Презентации) (122)

Остальные (Презентации) (819)

Языковедения (Презентации) (174)

БЖД (Презентации) (67)

Английский Язык (Презентации) (520)

Электронное правительство (презентация) (29)

Маркшейдер (Презентации) (21)

Палеонтология (презентации) (6)

Антропология (презантации) (13)

Биотехнология (презентации) (54)

Черчение (презентации) (11)

Агрономия (Презентации) (41)

Тенология (Презентации) (28)

ҚИЗИЛ КИТОБ — йўқолиб бораётган ёки йўқолиш хавфида бўлган ноёб ўсимлик ва ҳайвон турларини қайд қилувчи давлат ҳужжати. Қизил китобда ўсимлик ва ҳайвон турлари сонининг камайиши, ареалларининг қисқариб бориши сабаблари ёритилади; уларни сақлаб қолиш учун тавсиялар бериб борилади.

1948 йилда ташкил этилган Табиат ва табиий ресурсларни муҳофаза қилиш халқаро иттифоқи камёб ва йўқолиб кетиш хавфида бўлган ўсимлик ва ҳайвон турларининг рўйхатини тузиш ғоясини амалга оширишга киришди. Турларни сақлаб қолиш бўйича махсус халқаро комиссия тузилиб, 1966 йилдан бошлаб бошқа табиатни муҳофаза қилиш ташкилотлари билан ҳамкорликда халқаро Қизил китобнинг дунё ва алоҳида минтақалар флорасига бағишланган нашрлар чоп этила бошланди.

Ўзбекистоннинг ноёб ва камайиб бораётган ўсимлик ва ҳайвонлари тўғрисидаги дастлабки маълумотлар 1974 йил таъсис этилган Қизил китобда ўз аксини топган. Ўзбекистон Қ. к. и 1978 да таъсис этилди. Биринчи марта Ўзбекистон Қизил китоб ининг фаунага бағишланган қисми 1983 йил нашрдан чиқди. Унга умуртқали ҳайвонлар (балиқлар, судралиб юрувчилар, қушлар, сут эмизувчилар) нинг 63 тури киритилган эди. Ўсимликлар оламининг камёб, йўқолиб кетиш хавфида бўлган 163 тури ҳақида илк бор мукаммал маълумотлар 1984 йил босмадан чиққан Қизил китобда келтирилган. Қизил китоб — даврий нашр ҳисобланади. Унга киритиладиган ўсимлик ва ҳайвон турлари Табиатни муҳофаза қилиш халқаро иттифоқи таклиф этган таснифга биноан 4 гуруҳга ажратилади:

1) йўқолган ёки йўқолиш арафасида турган (жиддий муҳофаза талаб этувчи) турлар;

2) йўқолиб бораётган (ареали ва сони кун сайин камайиб бораётган, махсус муҳофазага муҳтож) турлар;

3) камёб, бевосита йўқолиш хавфи бўлмасада, кичик майдонларда камданкам учрайдиган (муҳофазага муҳтож) турлар;

4) муайян вақг давомида сони ва тарқалган майдонлар табиий сабабларга қўра ёки инсон таъсирида қисқариб бораётган (сонини назорат қилиб туриш талаб қилинадиган) турлар. Қизил китобга, унга кирган турлар мақомининг ўзгариши, махсус муҳофаза чоралари туфайли баъзи турлар сонининг тикланиши, аксинча, яшаш шароитининг ўзгариши ва бошқалар омиллар таъсирида сонининг камайиши натижасида бошқа тоифага ўтказилишини ёритиш мақсадида қайта нашр этилади. Ўзбекистон флорасининг йўқолиб кетиш хавфи остида турган 301 турининг ҳозирги ҳолатини тавсифлайдиган Қизил китоб 1998 йил да қайта босмадан чиқди. Кейинги йилларда Ўзбекистон фаунаси турлари мақомини баҳолашга имкон берувчи маълумотлар тўпланиб, янги Қизил китоб 2003 йилда чоп этилди. Қизил китобнинг сўнгги нашрига сут эмизувчиларнинг — 24, қушларнинг — 51, судралиб юрувчиларнинг — 16, балиқларнинг — 18, ҳалқали чувалчангларнинг — 3, моллюскаларнинг — 15, бўғимоёқлиларнинг — 62 тури ва кенжа тури киритилган.

Ўзбекистон фаунаси ва флорасининг баъзи турлари Халқаро Қизил китобда ҳам ўз аксини топган. Унда ҳар бир тур учун алоҳида саҳифа ажратилган бўлиб, унда мазкур ўсимлик ёки ҳайвон турининг ўзбекча, русча, лотинча (илмий) номлари, уларнинг систематик ўрни, қисқача морфологик тавсифи, тарқалиши, яшаш муҳити, табиатдаги сони, кўпайиши, ареали ва сонининг ўзгариши сабаблари, муҳофаза қилиш чоралари ва бошқалар баён этилган.

Қизил китобга киритиладиган ҳайвон ва ўсимлик турлари бўйича таклифни илмий текшириш муассасалари, давлат ва жамоат ташкилотлари, айрим олимлар тавсия қилиши мумкин. Муҳофаза қилиниши натижасида ўз ареалини қайтадан тиклаган ва йўқолиб кетиш хавфи туғилмайдиган ўсимлик ва ҳайвон турлари Қизил китобдан чиқарилади. Қизил китобга киритилган турлар давлат қонуни асосида муҳофаза қилинади; уни бузган юридик ва жисмоний шахслар қонунга мувофиқ жавобгарликка тортилади.

Ўктам Пратов, Элмурод Шерназаров.