Ilm haqida hadislar kitobi

Bu dunyoda yashab ilmga rag’bat etmagan kishini hammomga kirib, yuvinmay chiqqan nodonga o’xshatishadi. Shukr bo’lsinkim, ilm istovchi yoshlar ko’p. Ammo ular orasida o’qishga ko’p miqdorda pul to’lab kirganlari holda hech narsani o’rganmagan holda, o’qimay yurish uchun yana qo’shimcha haq to’lovchilar ham bor. Demoqchimizki, ota yoki ona, amaki yoki tog’a farzandi yoki jiyanini o’n bir yil o’qigani bilan bilimsiz ekanini bilsa-da, pul, o’z nomi bilan aytganda PORA evaziga oliy o’quv dargohiga kiritadilar. Bu bilan kifoyalanishsa, olam gulkiston edi. Afsus-ki, o’sha bola, ilmga chanqoq, ammo puli bo’lmagan tufayli o’qishga kirolmayotgan zehn egasining o’rnini turgan o’sha dumbul, baribir ilm olmaydi. To’rt- besh yil davomida bittagina daftarni xo’jako’rsinga dastmoya qilib ko’tarib yuradi-yu, borib kelaveradi. Imtihon chog’larida esa yana otasining cho’ntagi kavlanadi. Bundan ayrim muallimlar ham manfaatdor. O’sha “ayrim muallimlar” ilm istagidagi idrokli bola o’rniga dangasa va nodonning o’qishga kirib olganidan qayg’urmaydilar. Kelajak yoshlar qo’lida, ammo o’sha pora bilan kirigan nodon talabalar biror korxonalarda rahbar bo’lsa jamiyat taqdiri nima bo’lishini hech kim o’ylamaydimi ?! Jamiyat taqdiri mayli, hatto o’sha o’qituvchilar o’z fanlarining kelajagini o’ylamaydilar. Jamiyatga xiyoat qiladilar, fanga xiyonat qiladilar. Qiyomatdagi javobdan qo’rqmaydilar. Ilmsiz bolaga diplom berilishi tufayli jamiyatning ulardan ozor chekishi ularni tashvishga solmaydi. Nega-ki, o’shalar agarda mansab egasi bo’lsa, bema’ni qarorlar chiqarish, quruq majlisbozlik-u qog’ozbozlikdan boshqa narsani eplay olmasligini hamma biladi. Pora berib o’qishga kirganlarni ikki toifaga ajratish mumkin: Birinchisi, yuqorida aytilgandek, bitta daftarchani to’rt yil davomida ko’tarib olib o’qishga borib kelaveradi va o’zidan g’ururlanib o’zini ko’rsatish uchun boib kelaveradi. Ikkinchi toifa bulardan ham battarroq. Bu toifa esa birorta vijdonsiz muallimni topib, unga sinov daftarchasi (zachotkasi)ni berib qo’yadi, vassalom ! O’zi o’qishga qadam bosmaydi. Sinov daftarchasiga baholar o’zi qo’yilaveradi. Oqibatda bu noinsof diplom ishini ham a’lo baholarga himoya qilib tashlaydi. Bundaylarga yoshlarning o’zlari “zachyotkasi o’qiydi” deb ta’rif beradilar.

Ilm haqida Sharq hikmatlari & Komillik o’gitlari

Агар инсон илм нури билан ўз йўлини ёритмаса, зулмат ва нодонлик кўчасида қолади. Киши қалбининг нури илм ва маърифат билан бақувват бўлади. Инсониятнинг қадри илм билан ҳосил бўлади. Илмдан ҳали ҳеч ким зарар кўрган эмас. Илмни эгаллаб олиш эса бир санъатдир.

ИЛМ ҲАҚИДА
ШАРҚ ҲИКМАТЛАРИ

Илм ўрганиш ҳар бир мусулмон учун фарздир.

Бешикдан қабргача билим иста.

Бир соатгина илм ўрганиш бир кечалик ибодатдан яхшидир.

Қайси бир олимнинг илмидан сўралганда қизғониб гапириб бермаса, қиёматда оғзига ўтдан тизгин солиб қўйилади.

Аввало олим бўл! Лоақал таълим олувчи ёки тингловчи, илму уламоларни севувчи бўлгин.

Садақанинг афзали мусулмон кишининг илм ўрганиб, сўнг бошқа мусулмон биродарларига ҳам ўргатишидир.

Илм ибодатдан афзал.

Илм ўқуб қилмаган амал мақбул,
Дона сочиб кЎтармади маҳсул.

Ер юзи бир дашту саҳро бўлса, гулзори илм,
Саҳнаи оламни бўлмоқда намудори илм.
Илму фан бирла қуролланмоқда сардори илм,
Илм ўқи, ҳеч бир жонга еткурмайди озор илм.

Эмиш ҳар элға қадри илм бало,
Ўла илм мақоми баски боло.
Кишиким илму фандин бохабардур,
Ҳалойиққа мўътабардур.
Тирикликда кишиким қилса ҳар кор,
Анинг осонлиғина илм даркор.

Жаҳон равшан зиёйи илмдандур,
Кўнгил софи сафойи илмдандур.

Кимда бўлса донишу, ақлу, тамиз,
Илм ила ҳилм аҳлини тутган азиз.
Сен хатолардан ўзингни тут узоқ,
Эй ўғил! Оқил эсанг солгил қулоқ!

Бировким қилса олимларға таъзим,
Қилур гўёки пайғамбарга таъзим.

Билимни буюк, ўқувни улуғ бил,
Бу иккиси танланган бандасини улуғлайди.
Заковат қаерда бўлса, улуғлик бўлади,
Билим кимда бўлса буюклик олади.

Илм ила кимнинг дили равшан эрур,
У замон ичра саломат тан эрур.

Билимсиз, шубҳасиз, аниқ кўрдир,
Кел, эй нодон, билимдан ҳисса ол.

Агар инсон илм нури билан ўз йўлини ёритмаса, зулмат ва нодонлик кўчасида қолади. Киши қалбининг нури илм ва маърифат билан бақувват бўлади. Инсониятнинг қадри илм билан ҳосил бўлади. Илмдан ҳали ҳеч ким зарар кўрган эмас. Илмни эгаллаб олиш эса бир санъатдир. Дунёда қандай ёвузлик содир бўлган бўлса, уларнинг ҳаммаси нодонлик орқали келиб чиққан. Энг зўр ҳалокат нодонлик, инсонийликни битирувчи ҳам нодонликдур. Яхши таҳсил кўрган ва илм нури билан ҳулқини яхшилаган аёл ҳар ерда иззат топади. Илм — аёл учун зийнат. Ақлини нодонликдан қутқарган ҳар бир аёл номус, иззат, аёллик қадрини тушуниб етади. Бундай аёл ҳеч бир ишда адашмайди. Илмсиз аёл эса бола тарбиялашда турли хатоларга йўл қўяди.

Муяссар бўлса тилладин сенга тахт,
Ўзингдин пастга зинҳор айламагин сахт.

Агар берса сенга жаҳон султонлиғи даст,
Киши ўз ҳолини билмак керак паст.

Агар рутбанг эрур аълойи офоқ,
Йиқилгон хасталарни ҳолина боқ.

Такаббур қилмағил эй бемаоний,
Фалонни ўғлидурмен деб фалоний.

Билиб дарсингиз айлаб азбар ўқунг,
Ўқунглар, ўқунглар, ўқунглар, ўқунг.

Ҳавоу ҳавасларни айлаб раҳо,
Сабоқларни такрор этинг борҳо.

Илм мартабаси мартабаларнинг зўридир, деган гап шубҳасиз тўғри. Қайси ерда илму маърифат кучли бўлса, ўша ер бахт маскани ҳисобланади. Қайси ерда нодонлик мавжуд бўлса, у ер қуруқ ёки тошлоқ жой кабидир.

Гўзал хулқ билан пайваста бўлган илм одамларни бахтиёр қилади, мартабасини баландлатади. Илмдан мақсад кўркам ва эзгу ишларни амалга оширишдир.

Илмсиз иликсиз сўнгак каби бўшдир, иликсиз сўнгакка қўл урилмайди. Билим билан кишининг мартабаси ошди, илмсизлик эса кишини тубанлаштирди. Билимли киши керақли сўзни сўзлайди, кераксиз сўзни кўмиб ташлайди.

Муродингни ҳаётинг ичра ахтар,
Ки мавҳум илм ичинда бўлма ахгар.

Заковатли уқади, билимли билади, Билимли, заковатли тилакка етади.

Ҳар кишининг руҳи илм бирла қувватланса, шафқатли ва бетамаъ бўлур.

Ҳамма эзгуликлар билим туфайлидир. Билим туфайли гўё кўкка йўл топилади. Сўз бўз ерга яшил кўкдан тушди, Сўзи туфайли инсон ўзини улуғ қилди.

Эй келди фунуни илм таслим санга,
Қилмоқ анга лозим бўлди таъзим санга.

Гарчи йўқ эрди қувват оёқимда, вале,
Келдим бош ила олғали таълим санга.

Дунёни билмакка идрокинг гаров,
Зеҳн қуймоққа дили покинг гаров.
Яхши иш қилмоқ учун йўқса ўқув,
Санга лозимдур ўқув бирлан ўқув.

Оз-оз ўрганиб доно бўлур,
Қатра-қатра йиғилиб дарё бўлур.

Билмаганни сўраб ўрганган олим,
Орланиб сўрамаган ўзига золим.

Илм, Навоий сенга мақсуд бил,
Эмдики, илм ўлди, амал айлагил.

Билим билан саодат йўли очилади, шунга кўра,
Илмли бўл, бахт йўлини изла.

Билим қидиришга урдим бошимни,
Бекорга ўтказмадим умримни бир дам.
Қайдаки эшитсам илму донишни,
Эшиги тагида ултирдим маҳкам.

Билимсиз кишиларнинг кўнгли хурофотга мойил бўлади.

Абу Райҳон Беруний

Одамидур илму дониш бирла одам, йўқ эса,
Жумлаи ҳайвонгадур яксон қаду рухсору лаб.

Билим — қайтариш ва такрорлаш мевасидир.

Абу Райҳон Беруний

Эр кишига зебу зийнат ҳикмат ва донишдур.

Бу дин илмики хомам қилди таҳрир,
Эрур фиқҳу ҳадису сўнгра тафсир.
Чу такмил ўлди бу уч илм, сен, бил,
Яна ҳар илм майлин қилма, ё қил.

Илмдан истасанг, нишон йўқтур,
Бор бошида қазонча салласи.

Ҳеч ким устозсиз топмас жаҳонда иззу жоҳ,
Нечаким ҳашмат била Искандари даврон эрур.

Илм андоқ ганжи нофеъдур бани одамғаким,
Кимда ул бўлса, икки олам бўлур обод анго.

Шахски, илм нурин топти зоти,
Анинг то ҳашр қолди яхши оти.
Сикандар чун топти илму ҳунарни,
Не янглиқ олди, кўргил, баҳру барни.

Эй азиз! Киши учун китобдан азизроқ ва ёқимлироқ суҳбатдош йўқдир. Китоб фасоҳат, балоғатда, латофатда тенги йўқ, мунофиқликдан холи ҳамроҳдир. Ёлғизликда ва ғамли айёмларда мунис улфатдир. Унда на нифоқ бору, на гина. У шундай ҳамдамки, сўзларида ёлғон ва хато бўлмайди. Суҳбатидан эса кишига малоллик етмайди. У ўз дўстининг дилини оғритмайди. Юрагини эса сиқмайди. У шундай рафиқдирки, киши орқасидан ғийбат қилиб юрмайди. Унинг суҳбатидан сенга шундай файзли фойдалар етадики, бундай фойдани одамлардан топа олмайсан. Аксинча, аксар одамлар суҳбатидан кишига зарар етади. Китобдек дўст ичида барча илму ҳилм мужассамдирки, у кишиларни ўтмишдан ва келажакдан огоҳ қилиб туради. Шунинг учун ҳам: «Китоб ақл қалъасидир», деганлар.

Билимнинг шундайки, у яланғоч бўлганингда ҳам ўзинг билан қолади уни ҳаммомга кирганингда сув ҳам йўқота олмайди.

Абу Райҳон Беруний

Камол эт касбким, олам уйидин
Сенга фарз улмагай гамнок чиқмоқ.

Дониш эрур отган ўқим нишони,
Дадиллик манбаи билимим кони.
Эзгулик осмонини маҳбусиман,
Занжирим фаною само уммони.

Ҳақ йўлинда ким сенга бир ҳарф уқутди юз ранж ила,
Айламоқ осон эмас ҳаққин адо минг ганж ила.

Касби илм этмай киши гар қолса маҳз жаҳл ила,
Икки олам обрўси бўлғуси барбод анго.

Agar inson ilm nuri bilan o‘z yo‘lini yoritmasa, zulmat va nodonlik ko‘chasida qoladi. Kishi qalbining nuri ilm va ma’rifat bilan baquvvat bo‘ladi. Insoniyatning qadri ilm bilan hosil bo‘ladi. Ilmdan hali hech kim zarar ko‘rgan emas. Ilmni egallab olish esa bir san’atdir.

ILM HAQIDA
SHARQ HIKMATLARI

Ilm o‘rganish har bir musulmon uchun farzdir.

Beshikdan qabrgacha bilim ista.

Bir soatgina ilm o‘rganish bir kechalik ibodatdan yaxshidir.

Qaysi bir olimning ilmidan so‘ralganda qizg‘onib gapirib bermasa, qiyomatda og‘ziga o‘tdan tizgin solib qo‘yiladi.

Avvalo olim bo‘l! Loaqal ta’lim oluvchi yoki tinglovchi, ilmu ulamolarni sevuvchi bo‘lgin.

Sadaqaning afzali musulmon kishining ilm o‘rganib, so‘ng boshqa musulmon birodarlariga ham o‘rgatishidir.

Ilm ibodatdan afzal.

Ilm o‘qub qilmagan amal maqbul,
Dona sochib kO‘tarmadi mahsul.

Yer yuzi bir dashtu sahro bo‘lsa, gulzori ilm,
Sahnai olamni bo‘lmoqda namudori ilm.
Ilmu fan birla qurollanmoqda sardori ilm,
Ilm o‘qi, hech bir jonga yetkurmaydi ozor ilm.

Emish har elg‘a qadri ilm balo,
O‘la ilm maqomi baski bolo.
Kishikim ilmu fandin boxabardur,
Haloyiqqa mo‘tabardur.
Tiriklikda kishikim qilsa har kor,
Aning osonlig‘ina ilm darkor.

Jahon ravshan ziyoyi ilmdandur,
Ko‘ngil sofi safoyi ilmdandur.

Kimda bo‘lsa donishu, aqlu, tamiz,
Ilm ila hilm ahlini tutgan aziz.
Sen xatolardan o‘zingni tut uzoq,
Ey o‘g‘il! Oqil esang solgil quloq!

Birovkim qilsa olimlarg‘a ta’zim,
Qilur go‘yoki payg‘ambarga ta’zim.

Bilimni buyuk, o‘quvni ulug‘ bil,
Bu ikkisi tanlangan bandasini ulug‘laydi.
Zakovat qayerda bo‘lsa, ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim kimda bo‘lsa buyuklik oladi.

Yusuf Xos Hojib

Ilm ila kimning dili ravshan erur,
U zamon ichra salomat tan erur.

Bilimsiz, shubhasiz, aniq ko‘rdir,
Kel, ey nodon, bilimdan hissa ol.

Yusuf Xos Hojib

Agar inson ilm nuri bilan o‘z yo‘lini yoritmasa, zulmat va nodonlik ko‘chasida qoladi. Kishi qalbining nuri ilm va ma’rifat bilan baquvvat bo‘ladi. Insoniyatning qadri ilm bilan hosil bo‘ladi. Ilmdan hali hech kim zarar ko‘rgan emas. Ilmni egallab olish esa bir san’atdir. Dunyoda qanday yovuzlik sodir bo‘lgan bo‘lsa, ularning hammasi nodonlik orqali kelib chiqqan. Eng zo‘r halokat nodonlik, insoniylikni bitiruvchi ham nodonlikdur. Yaxshi tahsil ko‘rgan va ilm nuri bilan hulqini yaxshilagan ayol har yerda izzat topadi. Ilm — ayol uchun ziynat. Aqlini nodonlikdan qutqargan har bir ayol nomus, izzat, ayollik qadrini tushunib yetadi. Bunday ayol hech bir ishda adashmaydi. Ilmsiz ayol esa bola tarbiyalashda turli xatolarga yo‘l qo‘yadi.

Muyassar bo‘lsa tilladin senga taxt,
O‘zingdin pastga zinhor aylamagin saxt.

Agar bersa senga jahon sultonlig‘i dast,
Kishi o‘z holini bilmak kerak past.

Agar rutbang erur a’loyi ofoq,
Yiqilgon xastalarni holina boq.

Takabbur qilmag‘il ey bemaoniy,
Falonni o‘g‘lidurmen deb faloniy.

Bilib darsingiz aylab azbar o‘qung,
O‘qunglar, o‘qunglar, o‘qunglar, o‘qung.

Havou havaslarni aylab raho,
Saboqlarni takror eting borho.

Ilm martabasi martabalarning zo‘ridir, degan gap shubhasiz to‘g‘ri. Qaysi yerda ilmu ma’rifat kuchli bo‘lsa, o‘sha yer baxt maskani hisoblanadi. Qaysi yerda nodonlik mavjud bo‘lsa, u yer quruq yoki toshloq joy kabidir.

Go‘zal xulq bilan payvasta bo‘lgan ilm odamlarni baxtiyor qiladi, martabasini balandlatadi. Ilmdan maqsad ko‘rkam va ezgu ishlarni amalga oshirishdir.

Ilmsiz iliksiz so‘ngak kabi bo‘shdir, iliksiz so‘ngakka qo‘l urilmaydi. Bilim bilan kishining martabasi oshdi, ilmsizlik esa kishini tubanlashtirdi. Bilimli kishi keraqli so‘zni so‘zlaydi, keraksiz so‘zni ko‘mib tashlaydi.

Murodingni hayoting ichra axtar,
Ki mavhum ilm ichinda bo‘lma axgar.

Zakovatli uqadi, bilimli biladi, Bilimli, zakovatli tilakka yetadi.

Yusuf Xos Hojib

Har kishining ruhi ilm birla quvvatlansa, shafqatli va betama’ bo‘lur.

Hamma ezguliklar bilim tufaylidir. Bilim tufayli go‘yo ko‘kka yo‘l topiladi. So‘z bo‘z yerga yashil ko‘kdan tushdi, So‘zi tufayli inson o‘zini ulug‘ qildi.

Yusuf Xos Hojib

Ey keldi fununi ilm taslim sanga,
Qilmoq anga lozim bo‘ldi ta’zim sanga.

Garchi yo‘q erdi quvvat oyoqimda, vale,
Keldim bosh ila olg‘ali ta’lim sanga.

Dunyoni bilmakka idroking garov,
Zehn quymoqqa dili poking garov.
Yaxshi ish qilmoq uchun yo‘qsa o‘quv,
Sanga lozimdur o‘quv birlan o‘quv.

Oz-oz o‘rganib dono bo‘lur,
Qatra-qatra yig‘ilib daryo bo‘lur.

Bilmaganni so‘rab o‘rgangan olim,
Orlanib so‘ramagan o‘ziga zolim.

Ilm, Navoiy senga maqsud bil,
Emdiki, ilm o‘ldi, amal aylagil.

Bilim bilan saodat yo‘li ochiladi, shunga ko‘ra,
Ilmli bo‘l, baxt yo‘lini izla.

Bilim qidirishga urdim boshimni,
Bekorga o‘tkazmadim umrimni bir dam.
Qaydaki eshitsam ilmu donishni,
Eshigi tagida ultirdim mahkam.

Bilimsiz kishilarning ko‘ngli xurofotga moyil bo‘ladi.

Abu Rayhon Beruniy

Odamidur ilmu donish birla odam, yo‘q esa,
Jumlai hayvongadur yakson qadu ruxsoru lab.

Bilim — qaytarish va takrorlash mevasidir.

Abu Rayhon Beruniy

Er kishiga zebu ziynat hikmat va donishdur.

Bu din ilmiki xomam qildi tahrir,
Erur fiqhu hadisu so‘ngra tafsir.
Chu takmil o‘ldi bu uch ilm, sen, bil,
Yana har ilm maylin qilma, yo qil.

Ilmdan istasang, nishon yo‘qtur,
Bor boshida qazoncha sallasi.

Hech kim ustozsiz topmas jahonda izzu joh,
Nechakim hashmat bila Iskandari davron erur.

Ilm andoq ganji nofe’dur bani odamg‘akim,
Kimda ul bo‘lsa, ikki olam bo‘lur obod ango.

Shaxski, ilm nurin topti zoti,
Aning to hashr qoldi yaxshi oti.
Sikandar chun topti ilmu hunarni,
Ne yangliq oldi, ko‘rgil, bahru barni.

Ey aziz! Kishi uchun kitobdan azizroq va yoqimliroq suhbatdosh yo‘qdir. Kitob fasohat, balog‘atda, latofatda tengi yo‘q, munofiqlikdan xoli hamrohdir. Yolg‘izlikda va g‘amli ayyomlarda munis ulfatdir. Unda na nifoq boru, na gina. U shunday hamdamki, so‘zlarida yolg‘on va xato bo‘lmaydi. Suhbatidan esa kishiga malollik yetmaydi. U o‘z do‘stining dilini og‘ritmaydi. Yuragini esa siqmaydi. U shunday rafiqdirki, kishi orqasidan g‘iybat qilib yurmaydi. Uning suhbatidan senga shunday fayzli foydalar yetadiki, bunday foydani odamlardan topa olmaysan. Aksincha, aksar odamlar suhbatidan kishiga zarar yetadi. Kitobdek do‘st ichida barcha ilmu hilm mujassamdirki, u kishilarni o‘tmishdan va kelajakdan ogoh qilib turadi. Shuning uchun ham: “Kitob aql qal’asidir”, deganlar.

Bilimning shundayki, u yalang‘och bo‘lganingda ham o‘zing bilan qoladi uni hammomga kirganingda suv ham yo‘qota olmaydi.

Abu Rayhon Beruniy

Kamol et kasbkim, olam uyidin
Senga farz ulmagay gamnok chiqmoq.

Donish erur otgan o‘qim nishoni,
Dadillik manbai bilimim koni.
Ezgulik osmonini mahbusiman,
Zanjirim fanoyu samo ummoni.

Haq yo‘linda kim senga bir harf uqutdi yuz ranj ila,
Aylamoq oson emas haqqin ado ming ganj ila.

Kasbi ilm etmay kishi gar qolsa mahz jahl ila,
Ikki olam obro‘si bo‘lg‘usi barbod ango.

Ilm haqida hadislar kitobi

15 июн 2019

В группе 37 247 участников

ILM HAQIDA Faqih Abu Lays Samarqandiy (rahimahulloh) aytadilar: Bilgilki, har bir muslim va muslimaga din ishlarida muhtoj bo’ladigan tahorat, namoz va shariatning boshqa hukmlari hamda hayotiy ishlarida zarur bo’lgan narsalarni biladigan miqdorda ilm o’rganish farzdir. Bundan oshiqchasi farzi ayn (har bir kishi o’rganishi shart) emas, balki fazilatdir, uni tark qilsa ham, ziyoni yo’q. Xullas, kishi o’zi muhtoj bo’ladigan narsalarning ilmini tahsil qilishi farz. Chunki Alloh taolo: “Agar bilmaydigan bo’lsanglar, ahli ilmlardan so’ranglar” (Nahl, 43), deydi. Yana boshqa oyatda: “Ular yana: “Agar tinglab, aql yurgizuvchi bo’lganimizda, do’zax egalari qatorida bo’lmas edik”, derlar” (Mulk, 10), deb aytgan. Alloh taolo ularning bilmaganliklari sababli do’zax ahlidan bo’lganini xabar qildi. Makhul Ali ibn Abu Tolibdan (roziyallohu anhu) rivoyat qilishicha, Nabiy (alayhissolatu vassalom): “Ilm talab qilish har bir muslim va muslimaga farz”, deganlar. Boshqa bir hadisda: “Ilmni, garchi Chinda bo’lsa ham, talab qilinglar”, deyiladi. Abdulloh ibn Mas’ud (roriyallohu anhu) aytadilar: “Ilm yo’qolishidan oldin uni mahkam tutinglar, ilmning yo’qolishi ilm sohiblarini ketishidir. Ilmni mahkam tutinglar, chunki hech kim qachon unga muhtoj bo’lishini bilmaydi”, dedilar. So’ng odamlar keragidan ziyoda ilm olish haqida gaplashishdi. Ba’zilar: “Agar kishi o’zi muhtoj bo’ladigan miqdorda ilm olsa, unga amal qilish bilan mashg’ul bo’lishi va ilm olishni tark qilishi lozim”, dedi. Boshqalar esa: “Kishining ortiqcha ilm bilan mashg’ul bo’lishi uning farz amallariga nuqson kirmasa afzaldir”, deyishdi. Shu so’z to’g’ri so’z. Avvalgi toifaning hujjati Ja’far ibn Burhon Maymun ibn Mihrondan, u esa Abu Dardodan qilgan rivoyatdir. U zot aytganlarki: “Bilmaydigan kishiga bir marta vayl bo’lsin, bilib turib amal qilmaganga yetti marta vayl bo’lsin”. Fuzayl ibn Iyoz aytadilar: “Kim bilgan narsasiga amal qilsa, Alloh unga bilmaydigan narsalarini ham o’rgatib qo’yadi, chunki amal o’zi uchun, ilmining ortiqchasini talab qilish boshqalar uchundir, nafsining ishlari bilan mashg’ul bo’lish muhimroqdir, chunki bu uning bo’ynidagi vazifadir”. Alloh taolo bu haqda boshqa bir oyatda shunday deydi: “Ayting: “Biladigan zotlar bilan bilmaydigan kimsalar barobar bo’lurmi?!” (Zumar, 9). Mufassirlar bu oyatni “ulamolarning fuqaholari bo’lingiz”, deb tafsir qilishadi. Subon Payg’ambarimizdan (sollallohu alayhi vasallam) rivoyat qiladi: “Ilmning fazli amaldan yaxshiroqdir. Sizlarning diningizning egasi taqvodir”. Hasan Basriy (rahimahulloh): “Bir kishi ilm o’rganib, so’ng uni boshqalarga o’rgatishi ham amal hisoblanadi”, deb aytganlar. Abdulloh ibn Abbosning (roziyallohu anhu): “Kechasi bir soat ilm o’qish kechasi ibodat qilib chiqishdan ko’ra Allohga suyukliroq”, deganlari rivoyat qilingan. Avf ibn Abdulloh aytadilar: “Bir kishi Abu Zar G’iforiyga kelib: “Men ilm olishni xohlayman, lekin uni zo’e ketkazishdan va unga amal qilmaslikdan qo’rqaman”, dedi. Abu Zar G’iforiy: “Boshingga ilmni qo’yishing (bo’yningga olishing) johillikni qo’yishingdan ko’ra yaxshiroqdir”, dedilar. So’ng o’sha kishi Abu Dardoning huzurlariga borib, u zotdan ham shu narsani so’radi. Abu Dardo: “Insonlar qabrlaridan o’lgan holatlariga ko’ra tiriltiriladilar, olim olim bo’lib, johil johil bo’lib”, dedilar. So’ng Abu Hurayraga borib, u zotdan ham shu haqda so’radi. Abu Hurayra unga: “Ilmni o’rganmaslikning o’zi uni zoe’ qilishdir”, deb javob berdilar. Ali ibn Abu Tolib (roziyallohu anhu): “Insonlar ikki toifadir: olimi rabboniy va najot topish uchun ilm oladigan tolib. Boshqalar esa, avom xalq bo’lib, har qanday da’vatchiga ergashib, har qanday shamolga egilaveradilar”. Ulamolar dunyo turguncha turadi, garchi o’zlari bo’lmasalar-da, qalblarda siymolari yashayveradi. Chunki amalning foydasi faqat kishining o’ziga, ilmning manfaati esa, o’ziga va boshqalarga. Demak, ilm amaldan afzal ekan, chunki Payg’ambar (sollallohu alayhi vasallam): “Insonlarning eng yaxshisi insonlarga ko’proq manfaati tegadigani”, deganlar. Rivoyat qilishlaricha, bir kishi Rasulullohdan (sollallohu alayhi vasallam): “Amallarning qaysi biri afzalroq?” deb so’radi. Rasululloh: “Ilm”, dedilar. U kishi ikkinchi, uchinchi bor so’radi. Rasululloh unga avvalgidek javob berdilar. Shunda u kishi: “Ey Rasululloh, sizga salomlar bo’lsin, men amal haqida so’rayapman”, dedi. Nabiy (alayhissolatu vassalom): “Alloh amallarni ilmsiz qabul qiladimi?” dedilar. Yana rivoyat qilinadiki, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): “Banda sadaqa qiladigan narsaning eng afzali ilm o’rganmog’i so’ng uni o’zidan boshqalarga o’rgatmog’idir”, dedilar. Bu haqda hadislar ko’p.

Комментарии 0

Новые комментарии

Для того чтобы оставить комментарий, войдите или зарегистрируйтесь

добавлена сегодня в 08:20

​Дуо қилар экансиз асло шошилманг ва асло ижобат бўлишида шубҳа қилманг! —- Расулуллоҳ ﷺ дедилар: «Ҳар бирингизнинг дуоси “дуо қилдим-у, ижобат бўлмади”, деб шошилмаса, албатта ижобат бўлади». Термизий ривояти Умар розияллоҳу анҳу дейди: “Аллоҳга дуо қилсам ижобат қилишида шубҳа қилмайман. Менга дуо қилишимни илҳом қилган экан, демак, ижобат қилади”. #Ҳадис_247 Расулуллоҳ ﷺ дедилар: «. Қалбида хантал уруғи мисқолича кибри бор бирор киши жаннатга кирмайди» Имом Муслим ривояти (Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан) #Ҳадис_248 Расулуллоҳ ﷺ дедилар: «Киши гердайиб юришда бардавом бўлади, ҳаттоки, шафқатсиз золимлар қаторига ёзилади. Ва уларга келган азоб бу кишига ҳам келади»

Ilm haqida hadislar kitobi

Kashfiyotlar va ixtirolar, fan texnika yangiliklari, fizik va ximik olimlar, qurilamlarning ishlashi, turli dvigatellar haqida, fizik hodisalar, Flash dasturida tayyorlangan o’yinlar, flash darslari, fizik hodisalar virtual labaratoriyasi, Flash test o’yinlari, jahon ilmiy tadqiqot markazlari, eng qiziqarli masalalar, Matematika, fizika, astronomiya, geometriya, ilm-fan haqida hikmatlar va boshqa ko’plab malumotlar hamda maqolalar

Flash animatsiyalarda virtual labaratoriya

ILM -FAN HAQIDA HIKMATLI SO’ZLAR, OYATLAR, MAQOLLAR VA HADISLAR .

Bu sayt endi birzum.ga saytiga ko’chdi.
Maqolalar davomi birzum.ga saytida

Bu dunyoda yashab ilmga rag’bat etmagan kishini hammomga kirib, yuvinmay chiqqan nodonga o’xshatishadi. Shukr bo’lsinkim, ilm istovchi yoshlar ko’p. Ammo ular orasida o’qishga ko’p miqdorda pul to’lab kirganlari holda hech narsani o’rganmagan holda, o’qimay yurish uchun yana qo’shimcha haq to’lovchilar ham bor. Demoqchimizki, ota yoki ona, amaki yoki tog’a farzandi yoki jiyanini o’n bir yil o’qigani bilan bilimsiz ekanini bilsa-da, pul, o’z nomi bilan aytganda PORA evaziga oliy o’quv dargohiga kiritadilar. Bu bilan kifoyalanishsa, olam gulkiston edi. Afsus-ki, o’sha bola, ilmga chanqoq, ammo puli bo’lmagan tufayli o’qishga kirolmayotgan zehn egasining o’rnini turgan o’sha dumbul, baribir ilm olmaydi. To’rt- besh yil davomida bittagina daftarni xo’jako’rsinga dastmoya qilib ko’tarib yuradi-yu, borib kelaveradi. Imtihon chog’larida esa yana otasining cho’ntagi kavlanadi. Bundan ayrim muallimlar ham manfaatdor. O’sha “ayrim muallimlar” ilm istagidagi idrokli bola o’rniga dangasa va nodonning o’qishga kirib olganidan qayg’urmaydilar. Kelajak yoshlar qo’lida, ammo o’sha pora bilan kirigan nodon talabalar biror korxonalarda rahbar bo’lsa jamiyat taqdiri nima bo’lishini hech kim o’ylamaydimi ?! Jamiyat taqdiri mayli, hatto o’sha o’qituvchilar o’z fanlarining kelajagini o’ylamaydilar. Jamiyatga xiyoat qiladilar, fanga xiyonat qiladilar. Qiyomatdagi javobdan qo’rqmaydilar. Ilmsiz bolaga diplom berilishi tufayli jamiyatning ulardan ozor chekishi ularni tashvishga solmaydi. Nega-ki, o’shalar agarda mansab egasi bo’lsa, bema’ni qarorlar chiqarish, quruq majlisbozlik-u qog’ozbozlikdan boshqa narsani eplay olmasligini hamma biladi. Pora berib o’qishga kirganlarni ikki toifaga ajratish mumkin: Birinchisi, yuqorida aytilgandek, bitta daftarchani to’rt yil davomida ko’tarib olib o’qishga borib kelaveradi va o’zidan g’ururlanib o’zini ko’rsatish uchun boib kelaveradi. Ikkinchi toifa bulardan ham battarroq. Bu toifa esa birorta vijdonsiz muallimni topib, unga sinov daftarchasi (zachotkasi)ni berib qo’yadi, vassalom ! O’zi o’qishga qadam bosmaydi. Sinov daftarchasiga baholar o’zi qo’yilaveradi. Oqibatda bu noinsof diplom ishini ham a’lo baholarga himoya qilib tashlaydi. Bundaylarga yoshlarning o’zlari “zachyotkasi o’qiydi” deb ta’rif beradilar.

Keyingi yillarda xorijga borib o’qishga intilish kuchaydi. Bu harakatni inkor etmaganimiz holda deymiz-ki, xorijda olinadigan ilmni o’z yurtimizda ham egallashimiz mumkin. Chunki ham ijtimoiy, ham dunyoviy ilmlarda yetuk olimlarimiz borkim, xorijliklar kelib bizdan o’rgansa arziydi. Bu borada faqat bir masala hal qilinsa bas: O’rgatuvchiga ham, o’rganuvchiga ham xorijdagi shart sharoitni muhayyo qilib berilsa kifoya. Oldimizdan oquvchi suvning qadrlasak, o’zimizga foydadir. Gap qayerda o’qishda emas, qanday o’qishda ! Ilmni o’rganishda chin ixos va qiziqish bilan kirishish kerak. Ishiga ixlossiz kirishgan kishi uni oxiriga yetkaza olmaydi. Keyingi yillarda xorijga borayotgan ko’pchilik yoshlarimizning asl maqsadi ilm o’rganish bo’lmaganini ko’rdik. Aniqroq qilib aytganda, o’sha yoshlarimiz ilm tolibi sifatida emas, balki tomoshatalab sayyoh maqomida o’ynab-kulib borib kelishdi. Ilmga emas, sayru tomoshalarga ixlos qo’yishdi. Nomlari ulug’: chet ellerda o’qib kelgan” degan maqomni olishdi, ammo boshda ilm yoki hunar yo’q, biron ishni eplolmaydi.
Ilm ham, tanbal va ishyoqmaslarga nasib etavermaydi, bu ham siz-u bizni o’ylantiradigan dolzarb masaladir. Qachonki ana shu masalalar isloh qilinib, davlat tomonidan alohida tartibga solinsagina rivojlanish va taraqqiyotimiz olg’a siljiydi. Buni Yaponiya misolida ko’rishimiz mumkin. XX-asr boshlarida yaponiya ulkan iqtisodiy inqirozga duch kelgandi. Yapon hukumati mamlakat iqtisodini yuksaltirish uchun ta’lim sohasiga katta e’tibor bilan qaradi. Chunki Yaponiyaning kelajagi yoshlar qo’lida ekanligi uchun ham kelgusi avlodni mukammal ilmli qilib tarbiyalashni hukumat o’z oldiga vazifa qilib qo’ydi. Hozirgi kunda Yaponiyadagi oliy dargohlarda imtihon kuni abiturentlar nazdida”yo hayot yo mamot” masalasi boshlanadi. qani endi, ulardan o’rnak olsak, shular kabi ulkan texnikaviy va iqtisodiy imkoniyatga ega bo’lsak ajab emas.

Tohir Malikning “odamiylik mulki” kitobidan

Har kim-ki ilm olishni qasd qilar ekan, avvalo ilm olish odoblarini, ilm olish qoida va tartiblarini bilish zarurdir. Agar ilm olib unga amal qilmasdan hayotga tadbiq qilmay yursak , bu bilan biz faqat vaqtimizni yuqotgan bo’lamiz.

Insoniyat qadimdan ilmni qadrlab kelgan, faqat ba’zi johil va nodonlargina olimlar va ahli ilmlarga hasad qilib ularga dushmanlik qilishgan. Alloh bundaylardan asrasin. ILM QADRINI FAQAT ILMLI BILADI deb bejiz aytmaydilar.

Agar ilm oluvchi Alloh uchun xolis bo’lsa ajr-savobga ega bo’ladi va sa’yu xarakatiga baraka beriladi. Oqibatda Alloh olimlar va ularning yo’lidan yurganlar uchun bergan sharafga loyiq bo’ladi. Aksincha, u ixlosni yo’qotsa, amaliga riyo aralashsa, ilm olishdan maqsadi maqtanish yoki soxta obro’ topish yohud martaba va rahbarlikni qo’lga kiritish bo’lsa, bunday ilm qiyomat kuni o’z sohibiga qarshi hujjat bo’ladi va Allohning huzurida na ajr va na nasibaga erishadi. Alloh taolo aytadi: Kim o’z amali bilan oxirat ekinini (ya’ni savobini) istar ekan, Biz unga ekinlarning hosilini mo’l-ziyoda qilurmiz. Kim dunyo ekinini istar ekan, Biz unga o’shanday dunyo matolaridan berurmiz va uning uchun oxiratda biron nasiba bo’lmas. (Sho’ro: 20). Muqaddas kitobimiz Quroni karimda ham ilm olishga targ’ib etilgan, qarang ! Alloh taolo bizga ilm olishni farz qildi. Demak bu ham ibodatdir, hatto ibodatdan ham afzaldir. Keling endi ilmga doir har turli manbalardan olingan hikmatlar va tavsiyalarni keltirib o’tsak.

Qur’oni karimda ilm haqida gi ba’zi oyatlar: SENI YARATGAN PARVARDIGORING NOMI BILAN O’QI A’laq(1-oyat)

O’QI ! VA ROBBING ENG KARAMLIDIR . U QALAM BILAN ILM O’RGATDI U INSONGA U BILMAGAN NARSALARNI O’RGATDI A’laq(3/4/5)

BILADIGAN ZOTLAR BILAN BILMAYDIGAN KIMSALAR BAROBARMI ?! Zumar-9

“Ayting, (Ey Muhammad sallallohu alayhi vasallam): “Robbim,ilmimni ziyoda qilgin” Toho-114

Ushbu masalalarni biz odamlar (ibrat olsinlar) uchun ayturmiz. (Lekin) ularni faqat ilm egalarigina anglay olurlar. Ankabut-43

Hadis kitoblarida ilm olishga buyuradigan va targ’ib etadigan, ulamolarning martaba va sharaflarini ulug’laydigan hamda ular sifatlanishi lozim bo’lgan hulqu -odoblar haqida ko’plab hadislar kelgan. Sahihi Buxoriyning o’zida ilm, uni talab qilish va unga targ’ib qilish haqida yuzdan ortiq hadis kelgan. hattoki Imom Buxoriy o’z kitobida Imon kitobi dan keyin alohida ilm kitobini keltirganlar. Boshqa hadis kitoblarida ham Nabiy sollollohu alayhi vasallamning hadislari, sahoba va tobeinlarning ilm haqidagi so’zlari ko’plab keltirilgan. Bularning barchasi ulamolar egallagan buyuk martabalarga, Alloh taolo talabaga berajak yuksak maqomlara ishora kiladi. Ijozatingiz bilan quyida bu xususdagi ayrim hadislarni keltirib o’tamiz.

Muoviya raziyallohu anhu aytadilar: Men Rosululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlarini eshitdim: Alloh bir kishiga yaxshilikni iroda qilsa, uni dinda faqih (bilimdon) qilib qo’yadi. (Buxoriy: 1-25)

BESHIKDAN TO QABRGACHA ILM IZLANG

XITOYDAN BO’LSAYAM ILMNI O’RGANING, ILM OLISH HAR BIR MO’MIN VA MO’MINA UCHUN FARZDIR

OLIMNING BIR KUNLIK IBODATI OBIDNING QIRQ YILLIK IBODATIGA TENG

YOSHLIKDAGI O’RGANILGAN ILM, TOSHGA CHIZILGAN NAQSH KABIDIR

ILMNING AVVALI SUKUT, SO’NG ESHITISH, SO’NG YOD OLISH, SO’NG AMAL QILISH, SO’NG UNI TARQATISHDIR

ILMGA RAG’BATI BO’LMAGAN INSONGA ILM O’RGATISHLIK ILMNI ZOE KETGIZISHDIR BILMAGANNI SO’RAB O’RGANGAN OLIM, ORLANIB (UYALIB) SO’RAMAGAN O’ZIGA ZOLIM
A.Navoiy ILMGA AMAL QILMAGAN – YERNI HAYDAB UNGA URUG’ SEPMAGAN YOKI HOSILDAN BAHRA OLMAGANGA O’XSHYDI.
A.Navoiy SO’ZCHI HOLIN BOQMA, BOQ SO’Z HOLINI. KO’RMA KIM DER ANI, KO’RGILKIM NE DER.
A. Navoiy
Bu gapda chuqur ma’no yotadi. Aytilyapdiki, senga birov biror narsa o’rgatayotganda yoki tushuntirayotganda uning holatiga, ko’rinishiga, yizining ko’rkam yoki xunukligiga e’tibor qilma. Balki uning so’zining ma’nosiga boq, so’zning ma’nosini tushun. Yana aytilmoqdaki, senga gapirayotgan odamning kimligiga qarama ya’ni u odamning lavozimi, yoshi katta kichikligi, obro’siga qarab baho berma, Balki uning nima deb aytayotganiga va gapining foydali va kerakli joyini o’zingga ol. EY INSON ! SEN BILISH UCHUN O’RGAN, BILINISH UCHUN EMAS OLIM BO’LISH OSON, HAQIQIY ODAM BO’LISH QIYIN Inson miyasi xuddi oshqozonga o’xshaydi, Agar oshqozonni ko’p taom bilan to’ldirsak ammo uni hazm qilmasak bu jarayon oshqozonni kasallikka olib keladi, inson miyasini ham turli axborot va ilmlar bilan to’ldirsakda ammo uni hazm qilmasak ya’ni amal qilib hayotga tadbiq qilmasak, bu hol inson uchun ofatdir, insonning miyasini ma’naviy kasallantirib qo’yadi. ILM TOMCHILAB YIG’ILADI UNI UNUTISHLIK KATTA OFATDIR.

Bir donishmanddan so’rabdilar:
Qanday qilib limning eng yuqori cho’qqisiga chiqdingiz ? Donishmand dedi:
Bilmagan, narsamni olimdan ham, oddiy kishidan nam, kattadanham , kichikdan ham so’radim. Bu to’g’rida uyalmadim, nomus qilmadim, o’zimni yuqori tutib takabburlik qilmadim.

Shu o’rinda aytish joizki, Barcha insonlar ilm-fan bilan birdek shug’ullanavermaydi. Boshqa kasblar bilan kim shug’ullanadi . kim dehqonchilik qiladi . kim chorvachilik qiladi, kim savdogarlik qiladi . og’ir ishlarni kim qiladi. Ayniqsa, hozirgi kunda turli yangi sohalar, kasb korlar , yangi tarmoq va yo’nalishlar paydo bo’lmoqda. Dunyo rivojlangan sayin yangi sohalar vujudga kelmoqda. Har bir kasb egasi faqatgina o’z kasbiga doir ilmni o’rganishi joiz. Dinimizdagi namoz, ro’za, haj, Qur’on hadis va boshqa ilmlarni nazarda tutayotganimiz yo’q. Albatta diniy ilmlar har bir mululmon uchun farzdir. Dunyo ilmiga kelganda, fan texnika haqidagi ilmlarni o’rganishda har kimda turlicha qobiliyat va qiziqish bor. Chunki Alloh taolo har kimga turli darajada ilm ato etgan, turli xil aql-zakovat bergan. Bunga sabab boshqa kasbu korlar ham, boshqa hunarlarning ham bajarilishi va hayotning muntazam davom etishi uchundir. Suning uchun birovni ilmsizlikda ayblash, yoki ota onalarning farzandini ilm olishga majburlashi noto’g’ri, Alloh taolo bu dunyoni o’z holiga tashlab qo’ygani yo’q. Ba’zi sohalarda bilimning unchalik keragi yo’q. Hayot davom etishi uchun boshqa kasbu korlar uchun ham ishchi yoki mutaxasis kerak . Shu sababli bo’lsa kerak Alloh taolo har bir insonga yoshligidan uning kelajak hayotidagi ishlariga bilim va qiziqish berib qo’ygan (Vallohu A’lam).
Aziz birodarlar! kelinglar, hayotimizni ilm bilan bezataylik

O’zbekiston bo’yicha eng mashhur islomiy saytga marhamat. Shayx Muhammad Sodiqning fatvolari va savol javoblar, islom va olam, islom olamidagi yangiliklar va maqolalar

Islomiy forum(konferensiya)ga marhamat . turli mavzular bo’yicha suhbatda bo’ling, fikr almashing va yangi do’stlar orttiring.

Bu sayt turli sohada, xususan, ixtirolar va kashfiyotlar, siyosat, ijtimoiy va aniq fanlar hamda turli kitoblarning elektron versiyalari joylashgan sayt