6-sinf Ona tili fanidan dars ishlanma

qishlog’ida tug’ilgan. Uning oilasi oddiy mehnatkash, zahmatkash odamlar oilasida tug’ilgan.Shoir o’z bolaligi o’tgan qishloqni keyinchalik hayajon bilan eslab :

3-sinf o’qish fanidan dars ishlanmasi “Sinfdan tashqari o’qish.Muhammad Yusuf hayoti va ijodi.”

3 Rivojlantiruvchi maqsad . O ’ quvchilarda milliy adabiyotimizga nisbatan faxr tuyg ’ ularini rivojlantirish .

III.Jihoz: Darslik , M. Yusuf rasmlari ..

M.Yusuf zamondoshlari rasmlari.

IV.Darsning uslubi: suhbat, munozara .

V. Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism. Sinf tozaligi va o’quvchilarning darsga tayyorgarliklarini kuzatish. O’tilgan mavzuni eslash uy vazifalarini tahlil qilish.O’quvchilar diqqatini yangi mavzuga jalb qilish maqsadida ularga savollar bilan murojaat qilish:

– O’zbek adabiyoti deganda sizning ko’z oldingizga qaysi adiblar keladi?

– Muhammad Yusuf qaysi adiblar bilan zamondosh bo’lgan ?

-Muhammad Yusuf haqida gap ketganda yana qaysi adiblar eslanadi?

-Muhammad Yusufni qaysi she’rlari orqali taniysiz, yaxshi ko’rasiz?

2. O’quvchilar fikrlari umumlashtiriladi va adibning hayoti va ijodiga taalluqli ma’lumotlar bilan tanishtiriladi. Bunda avval o’quvchilar bilgan ma’lumotlarni aytadilar, so’ngra darslikdagi va qo’shimcha ma’lumotlar asosida ularning fikrlari umumlashtiriladi:

Muhammad Yusuf 1954- yil 26-aprelda Andijon viloyatining Marhamat tumanidagi Qovunch Nechun qulluq qilmay Andijonga men-

qishlog’ida tug’ilgan. Uning oilasi oddiy mehnatkash, zahmatkash odamlar oilasida tug’ilgan.Shoir o’z bolaligi o’tgan qishloqni keyinchalik hayajon bilan eslab :

Nechun qulluq qilmay Andijonga men-

Shu yurtda tug’ildim , shu yurtda o’sdim.

Ag’ar do’stim bo’lsa, bitta u do’stim-

Nechun qulluq qilmay Andijonga men.

deb yozadi bir she’rida.

O’rta maktabni tugatgach Muhammad Yusuf Toshkentdagi Rus tili va adabiyot institutiga o’qishga kiradiva uni 1978-yilda tugatadi. Uning dastlabki she’rlaridan namunalar1976-yilda “O’zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasida chop etiladi.

Bu paytlar o’zbek adabiyoti yangi yuksalish pog’onasiga ko’tarilgan,Shavkat Rahmon, Usmon Azim, Xurshid Davron kabi ko’plab iste’dodlar orasida o’ziga xos ijodiy kurash maydoniga aylangan edi. Bu kurash maydoniga dadil kirib boorish, o’ziga mos o’rinni egallash oson ish emas edi. Bu ishning uddasidan chiqaolgan, adabiy jamoatchilik nazarini o’z tomoniga qarata oigan shoirlardan biri Muhammad Yusuf edi. (Shoirning vafoti munosabati bilan Prezidentning Shoirning onasiga yo`llagan maktubi o`qib o`tiladi. )

Muhammad Yusuf she’riyatning turli yo’nalishlarida esda qolarli asarlar yaratayotgan qalamkash do’stlari , ustozlari orasida o’zini shoir sifatida isbot qilishga astoydil harakat qildi:

Shoir shunday ko’pki , ularga yer tor,

Hammasi mashhur va hammasi nomdor,

Ulug’vor , ularga hammasi nomdor,

Ammo ularga yetmoq ko’p dushvor .

Turganda osmonin bag’rida ilk bor

Biz olib borgaymiz tuproq isini ,

Gulday dimog’iga tutamiz qizim,

Biz hali hammadan o’tamiz qizim.

Garchi uning she’rlari vaqtli matbuotda tez-tez chop etilib turgan bo’lsa-da , birinchi she’riy to’plami nisbatan kech – 1985- yildagina e’lon qilinadi. Shundan keyin shoirning “Bulbulga bir gapim bor”, “Iltijo, Uyqudahi qiz “, “ Halima enam allalari “, “ Ishq kemasi “, “ Ko`nglimda bir “, “ Bevafo ko`p ekan “, “ Erka kiyik “, “ Yolg’oncji yor “ , “ Osmonlarga olib ketaman “ singari o`nlab she’riy majmualari o`quvchilar qalbiga etib bordi. U yirik poetik janrlarda ham ijod etib , “ Osmonning oxiri “, “ Qora quyosh “ , singari dostonlar yaratdi.

Yurtimizning mustaqillikka erishgani Muhammad Yusuf ijodida yangi ufqlarni ochdi. Uning millat va yurt istiqloli sharafiga bitgan go`zal she’rlari o`zining samimiyligi, soddaligi, badiiiy mukammalligi bilan millionlar qalbida aks sado berdi. Shoirning “ Vatanim “, “ Xalq bo`l, elim “, “ Dunyo ‘, “ Inshoolloh “ ,” O`zbekmomo “, “ Iqror “ ,” Tilak” singari o`nlab she’rlari chinakam she’riyat yurtni qanday kuylamog’i kerakligini isbotlagan asarlar bo`lib qoldi.

3.( Muhammad Yusufning ovozi videorolik orqali eshittiriladi. )

Istiqlol yillarida erishgan ijodiy yutuqlari uchun Muhammad Yusufga 1998- yilda “O`zbekiston xalq shoiri “ unvoni berildi .

Muhammad Yusuf ijodi keyingi davro”zbek qo`shiqchiligi uchun muhim o`rin tutadi. Milliy san`atimizning eng yirik va zabardast vakillaridan tortib, havaskor qo`shiqchilarigacha shoir she`rlarini kuyga soladilar.

4.O`quvchilarga Muhammad Yusuf she`rlari bilan aytiladigan qo`shiqlardan namunalar ayttiriladi. Masalan : “Yurtim ado bo’lmas armonlaring bor’’,”Erka kiyik”,”Mehr qolur, muhabbat qolur”, “Vatanim” she’rlari qo’shiq qilib ayttiriladi.

Muhammad Yusufning hayoti juda qisqa bo`ldi. U 2001- yilning 31- avgustida Qoraqalpog`istonning Ellikqa`la tumanida qilingan ijodiy safar chog’ida yuzlab muxlislari qarshisida she’r o`qiyotgan paytda yurak xurujidan vafot etdi. Xuddi Boburdek, Shavkat Rahmondek Muhammad Yusuf ham bor yo`g’i 47 yil umr ko`rdi. Biroq bu umr bir shoirning tug’lishi kamol topishi, o`zini voyaga yetkazgan yurt va millatga samimiy va ixlos ila xizmat qilib, ortidan yaxshi nom qoldirishi uchun kifoya qildi.

5. Shoir she’rlaridan namunalar o`qiladi . O`quvchilarning ifodali o`qishlariga e`tibor etiladi. So`zlarning to`g`ri, xatosiz ,tinish belgilariga e`tabor bergan holda o`qishlarini kuzatish. O`quvchilarning barmoq vaznida oqish ohanglariga e`tibor etish.

6. Mustahkamlash .

Darsni yakunlash :

a) baholash ; b) uyga vazifa Yusuf she’rlaridan namuna olish

6-sinf Ona tili fanidan dars ishlanma

Darsning ta’limiy maqsadi: sifatlarning yasalishi, sifat yasovchi qo‘shimchalar haqida ma’lumot berish.

Tarbiyaviy: o‘quvchilarda oilaga va ona tabiatga mehr-muhabbat tuyg‘usini uyg‘otish, insonparvarlik xususiyatlarini shakllantirish.

Rivojlantiruvchi: o‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqini o‘stirish, ijodiy qobilyatlarni rivojlantirish, erkin fikrlashga, muammoli vaziyatlar yechimini topishga o‘rgatish.

Darsning jihozi: sinf taxtasi, darslik, elektron darslik, rangli rasmlar, flomaster, gul, kompyuter.

Darsning usuli: “Aqliy hujum”, “Tushunchalar tahlili” usuli

Mashg‘ulot “Bahor valsi” kuyi bilan boshlanadi. Salomlashilgandan so‘ng uyga vazifa tekshiriladi. “Tong” mavzusidagi matnni o‘qib berish bilan dars davom etadi.

Tong.

Tonggi shudring, tonngi shabada, tonggi shabnam – soflik ramzi. Quyosh nurlarning porlab turishi hayotning yer yuzida davom etayotganidan darak beruvchi elchidir. Maysalarning, gullarning, barglarning ustiga tushgan shudring tomchilar olmos kabi yaltirab, ko‘ngilni shod etadi…

O‘quvchilar matnni diqqat bilan eshitib, matnda keltirilgan sifatlarni eslab qilishga harakat qiladi. Matnni tuzishda ijodkorlik bilan yondashib, badiiy so‘z san’atidan mohirlik bilan foydalana olgan va matndagi sifatlarni yaxshi eslab qolgan o‘quvchilar rag‘batlantiriladilar.

“Aqliy hujum” metodi.

Sinf o‘quvhilari bunda gurhularga bo‘linadi, o‘tilgan mavzulari yuzasidan har bir guruhga 2 tadan savol beriladi. Savollar quyidagilar bo‘lishi mumkin:

1-guruh: Qanday so‘zlar sifat so‘z turkumiga oid bo‘ladi?

Sifatlar gapda qanday gap bo‘lagi bo‘lib keladi?

2-guruh: Sifatlar qaysi so‘z turkumiga bog‘lanadi?

Mustaqil so‘zlar bilan yordamchi so‘zlar qanday farqlanadi?

3-guruh: Sifatlar qanday so‘roqlarga javob bo‘ladi?

Sifatlarning qanday turlarini bilasiz?

4-guruh: Qanday so‘z yasovchi qo‘shimchalarni bilasiz?

5-guruh: So‘z tarkibi nimlardan iborat bo‘ladi?

Qo‘shimchalar vazifasiga ko‘ra necha turga bo‘linadi?

“Aqliy hujum”dan so‘ng musobaqada faol qatnashgan o‘quvchilar rag‘batlantiriladi. G‘olib guruh e’lon qilinadi. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash maqsadida “Zanjir” o‘yini o‘tkaziladi. Har bir guruh a’zosi o‘z ismlarining bosh harfi bilan boshlanadigan sifatlarga misollar topib, gulni bir-birlariga tezkorlik bilan uzatishadi. Ikkilanib qolgan yoki xato qilgan o‘quvchi zanjirni uzgan hisoblanadi va o‘yindan chetlashtiriladi. 2-o‘yin sifatlardan atoqli otlarga o‘tgan sifatlarga navbat bilan misollar keltirish.

(Davomini yuklab olish uchun)