Jismoniy tarbiya 7 sinf darslik

CHet el mamlakatlarida jismoniy madaniyat tizimi shakllandi. Germaniyada Fite va Guts-Mutsaning “Milliy nemis jismoniy tar biya tizimi”’ o’z vazifasiga kura jismoniy madaniyatdan kura soglomlashtirishni o’z izmiga olar edi. XIX asrning boshlariga kelib pruslarning talabi asosida dexkon va xunarmandlardan yunkerlar tayyorlash Guts-Mutsaning

Jismoniy tarbiya tizimi

Jismoniy tarbiya aniq bir tizimga tayansagina, oldindan ko’zlangan natijaga erishiladi. Jismoniy madaniyat tizimi deganda, jismoniy madaniyatning prinsiplari, vositalari, metodlari va uni tashkillash shakllarining shunday umumiyligi tushuniladiki, u jamiyat a’zosini har tomonlama garmonik rivojlantirishning maqsad va vazifalariga mos bulsin (A.D. Novikov 1967).

Vatanimiz mudofaasi masalasi xam jamiyatimizda yulga kuyilgan jismoniy madaniyat jarayoniga qator talablar kuyadiki, 6u talablarni amalga oshirish natijasida jismoniy madaniyat tizimiiing ob’ektiv xususiyatlari namoyon bo’ladi. Mamlakatimiz xalklarining har tomnlama jismoniy tayyorgarligi, jismoniy sifatlarini yaxshi rivojlanganigi Vatan mudofaasiga tayyorligining kursatkichi bo’lib xizmat qilish lozim.

SHunday qilib, O’zbekistonda jismoniy madaniyatning maqsadi. O’zbekiston xalkini jismoniy kamolotga erishgan, xukukiy davlat ning aktiv kuruvchilari, ijodiy mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyor qilib madaniyatlashdir. Bu maqsad mamlakatda jismoniy madaniyatni amalga oshirayetgan barcha tashkilot va muassasalar uchun umumiydir.

Maqsadning umumiyligi jismoniy madaniyat tizimining asosiy qonuniyatlaridan biridir.

Kursatilgan maqsad va sharoitlarga javoban uni amalga oshirishda shug’ullanuvchilarning yoshi, sogligi, jismoniy tayyorgarligi, shug’ullaniladigan kasbi xisobiga olinadi va jismoniy madaniyatda konkret vazifalar xal kilinadi. Jismoniy madaniyat tizimiga umumiy vazifalar kuyilgan bo’lib, ular kuydagilardan iborat:

1. odam organizmi forma funksiyasi garmonik rivojlantirish. jismoniy kobiliyatni har tomonlama kamolga yetkazish, soglikni mustaxkamlash va xalkning uzoq umr kurinishini ta’minlashga yunalish berish;
2. hayotiy zaruriy harakat malakalarini va kunikmalarini, kundalik turmushda kerak bo’ladigan jismoniy madaniyatga molik maxsus bilimlarni shakllantirish;
3. v) har tomonlama jisman rivojlantirish uchun jismoniy sifatlarni madaniyatlash; Inson jismoniy madaniyatsi maqsad va vazifasi uning boshqa madaniyat jarayonlari bilan bog’liqligi shundagina muvofiq deb tushuniladiki, bu muvofiqlik ob’ektiv xarakterda bo’ladi va jismoniy madaniyat jarayoniga qonuniy yunalish beradi. Jismoniy madaniyat jarayonida madaniyatning boshqa soxalaridagidek maqsadga yunaltirilgan faoliyat rejalashtirilgan natijaga har doim xam to’g’ri kela olmasligi amaliyotda isbotlangan. Jismoniy madaniyatda madaniyat natijasini yosh sportchi yoki jismoniy madaniyatchi trenirov kasidagi rejalashtirilgan jismoniy mashqlar uning organizmiga kanday ta’sir kilayetganligini xisobga olishni takazo kiladi:

Qiska yunalishdagi sport trenirovkalarining natijasiga e’tibor ber sak, shuni kuramizki, yuqori natijalarga erishish ma’lum davr ichida bo’lib, oddingilari unutilsa, trenirovka mashg’ulotlari keyinchalik o’zini oklamaydi. Bu esa har tomonlama garmonik rivojlanishga xalal beradi va sport yutuk larini yukka chikaradi.

Shuning uchun pedagog va trener oldida uzoqni kurish talabi kundalang bo’ladi. Bu vazifani xal qilish esa ukimishli, o’z ishini biladigan, sevadigan mutaxassislar tayyorlash talabini kuyadi. Bu mutaxassislar esa mamlakatdagi jismoniy madaniyat tizimida amalga oshishi lozim bulgan maqsadni va vazifalarni ijobiy xal qilishga kodir, yosh avlodni bola lik chogidan jismonan soglom, ma’naviyatini uygun qilib madaniyatlashni o’zining iloxiy burchlari deb bilishlari kerak bo’ladi. Navkiron, o’zligimizni endigina e’tirof etayotgan mamlakatimiz turli toifasidagi davlat va nodavlat sport jamiyatlari, jismoniy madaniyat xavasmandlari uyushmalari tashabbusi bilan yagona jismoniy madaniyat tizimini to’zishga e’tiborni kuchaytirib u o’zida kuydagi asosiy xususiyatlarni: ma’naviy barkamollik, xalkchilik va ilmiylikni mujassamlashtiradi.

Sharq mutafakkirlari ma’naviy barkamol, komil inson masalasiga azal-azaldan alohida e’tibor berganlar. Komillik fazilat lardan ulugi tanning, inson jismining barkamolligidadir deyilgan. Insonni matonati, diyonati, riyozati, kanoati, ilm, sabr, intizom, mikiyo si, nafs, vijdon, xakkoniyat, nazariy ibrat, iffat, xayo, idrok, zakovat, iktisod, itoat, xakshunoslik, xayrixoxlik, munislik, sadokat, adolat, muxab bat, oliy ximmatlik, avf, vatanni sevish kabi ijobiy xislatlar (A.Avloniy. “Turki guliston yoxud axloq” Toshkent “o’qituvchi”1992 .13.bet) ga faqat soglom jism, tani-sixatlilik orqali erishiladi deb karalgan.

Mamlakatimiz jismoniy madaniyat tizimini xalkchilligi degan da biz milliy uyinlar tarzida xalk ommasi orasida keng tarkalgan jismoniy mashqlar. milliy sport turlari, ommaviy sport, olimpiadalar dasturidan urin olga “katta sport” bilan ko’p milatli respublikamiz xalklarini shug’ullanish imkoniyati borligi tushuniladi.

Ilmiyligini shunda kurish mumkin ediki, jismoniy mada niyat soxasi buyicha ilmiy tekshirish ishlarining keng tarkalganligi va uni amaliyot bilan boglab olib borilayetganligi, jismoniy madaniyat naza riyasi va amaliyoti ilmiy fanlari xisoblangan pedagogika, psixologiya, anatomiya, fiziologiya, biomexanika, sport metrologiyasi, sport tibbiyoti, davolash jismoniy madaniyatsining va boshqalarga tayanganligi, ularning ilmiy yutuklari xalkimiz hayotiy extiyojini kondirishga yunaltirilganligidadir.

Jismoniy madaniyat tizimi bir-biri bilan o’zviy bog’liq bulgan zvenolarga bulinib, hozirgi kunda xam madaniyat jarayonining turli dasturlarining bajarilishi shu zvenolarda amalga oshirilmokda:

1. a) maktabgacha ta’lim(davlat va nodavlat maktabgacha madaniyat bola lar muassasalari) zvenosi;

6) maktab yoshidagilar jismoniy madaniyatsi (umumiy o`rta ta’lim I-IX sinflar) zvenosi; v) o`rta maxsus, kasb-xunar ta’limi(akademik litseylar, kasb-xunar kolledjlari) zvenosi; g) oliy ta’lim zvenosi;

1. armiya zvenosi;
2. oliy ta’lim va armiyadan sungi xavasmandlik asosidash jismoniy madaniyat zvenosi; Jismoniy madaniyat tizimi o’zida kuidagi asosiy elementlarni birlashtiradi:
3. jismoniy madaniyatning maqsadi, vazifalari va prinsiplarinnig maqsadga muvofiqligi;
4. jismoniy madaniyat tizimida kullaniladigan vositalar – gimnastika, uyinlar, sport, turizm va boshqalar tipidagi jismoniy mashqlar;

SHu narsa e’tiborga moliki, rivojlangan mamlakatlarda jismoniy madaniyat soxasining turlicha tizimlaridan foydalanish chegaralab kuyilmagan.

Tarixga nazar tashlaganimizda jamiyatda sinflarning paydo bulishi bilanok, usha jamiyatda jismoniy madaniyat tizimi sinfiy xarakteriga ega bula boshlagan edi.

Kuldorlik davrida jismoniy madaniyat tizimi kuldorlarning maqsadi uchun xizmat kildi. Kuldor o’z farzandi bakuvvat, chidamli, chakkon bulishi va kullarni kuriklashi, ularning kurkinchda ushlashi uchun kulida kurol ishlata olishi (kadimgi YUnon “etti kurashi” mashqlarini puxta egallashi)ga harakat kilar edi. Jismoniy madaniyat tizimi ekspluatatsiya kiluvchilar foydasi uchun xizmat kildi.

O`rta asrlargi kelib esa, jismoniy madaniyat tizim harbiy maqsadni xal qilishga yunalish oldi. Feodal, katta yer egasi, savdogar o’z mulkini ximoya qilish uchun jismoniy rivojlanganligi, tayyorgarligi yuqori bulgan jamiyat a’zolariga muxtojligini bayon kildi. Ular moddiy ne’matlar yaratishdek muhitdan ajratilib, faqat jismoniy sifatlari (kuch, tezkorlik, chidamlilik, chakkonlik)ni rivojlantirish, madaniyatlash bilan cheklandilar. Jamiyatda alohida tabaka, kasb egasa (sokchi, jangchi) shakllandi. Ogir va ko’pol ritsarlarning kurollari ulardan katta jismoniy tayyorgarlik va ot bilan muomala qilishni talab kilar edi. SHuning uchun ular mashg’ulotlarda ot o`rniga hozir bizda gimnastika mashg’ulotlarida ishlatiladigan “ot” dan foydalanar edilar. Feodallarning jismoniy madaniyat tizimi shunga yunaltirilga edi.

Kapitalizmga kelib, burjuaziya ko’prok odamlarni jismonan madaniyatlashni, ishchini mehnatga va vatan mudofaasiga (soldatlikka) tayyor lay boshladi. Madaniyatga siyosiy tuye berildi. Kolaversa ko’p soatlab konveyer, stanoklar orkasida ishlashga moslaydigan mashqlar tizimidan foydalanildi.

XVIII asrning oxiri va XIX asrning boshlarida jismoniy madaniyat jarayoning tizimini shakllangan davri boshlandi. Notekis rivojlangan kapitalizm milliy rivojlanishda xam jonlanishni vujudga keltirib, qator mamlakatlarda jismoniy madaniyat tizimi, vositalari va uning uslu biyatini yaratishdek vazifalarni xal qilish kerakligi masalasini o`rta ga tashladi.

CHet el mamlakatlarida jismoniy madaniyat tizimi shakllandi. Germaniyada Fite va Guts-Mutsaning “Milliy nemis jismoniy tar biya tizimi”’ o’z vazifasiga kura jismoniy madaniyatdan kura soglomlashtirishni o’z izmiga olar edi. XIX asrning boshlariga kelib pruslarning talabi asosida dexkon va xunarmandlardan yunkerlar tayyorlash Guts-Mutsaning

“Gimnastika dlya yunoshestvo” deb nomlangan asarida: ” … endi jamiyat a’zosining soglom taiasi davlat uchun xizmat kilsin, bu ayniqsa, tankchilar uchun taalukli…” – deb tuzatish kiritilib, amaliyotga tatbik etildi.

Fridrix YAng va Guts-Mutsa nemis “TURNEN” gimnastikasining asoschilari bo’lib, soldatlarni tayyorlashning jismoniy madaniyatsi tizimini ishlab chikdilar. Ular ommaviy gimnastika chikishlariga, gimnastika anjomlari, jixozlari bilai mashqlanishga asosiy e’tiborni karatdi lar. Kattaning buyrugiga mutlak itoat, kat’iyat, prodali mus taxkamlash nemis raxnamolariing ideali bo’lib, bu jismoniy madaniyatning mavjud tizimiga xam singdirilgan edi.

Tizim tarkibidagi madaniyat uslublari va vositalarini apik turkum larga ajratishga urinishini maktab yoshidagilar jismoniy madaniyatsi uchun keyinchalik SHpiss boshlab berdi. CHexiya: XIX asrning ikkinchi yarmida chexlar “sokol gimnastikasi” deb nomlangan madaniyat uslubiyati va vositalarini ishlab chikadilar. U nemis milliy “TURNEN” tizimi bilan tashki belgilariga kura bir-biri bilan uxshash bulsa-da, o’zining ibtidoiy milliy negiziga ega edi. Bunga sabab CHexiya ustidan xukmron xisoblangan Avstriya imperiyasi o’zining siyosiy va xujalik krizisni boshdan kechirayotgan bo’lib, chexlarga ayrim konstitutsion xukuk berilishiga olib keldi. Bu narsa chexlar hayotida keng milliy ozodlik harakati uchun turtki buldi. SHu asnoda xilma-xil chex birlashmalari, jamiyatlari vujudga keldiki, bu 1862 yili chex gimnas tikasi jamiyatining paydo bulishiga olib keldi. Uning asoschisi Miroslav Tirsh buldi. U yozuvchi, tankidchi, san’atkor edi.

U, birinchidan, gimnastikani jismoniy madaniyat uchungina emas, akliy, axloqiy, milliy vatanpar varlik xissini madaniyatlash uchun foydalanishini, ikkinchidan, gimnastika mashg’ulotlariga erkaklarnigina emas, ayollarni xam jalb etishni targi bot kildi.

Tirsh o’zi bilgan barcha mashqlarni tupladi, snaryadlar va snaryadsiz bajariladigan yangi mashqlarni uylab topdi. Ular uzoq bajaririladigan juda mayda elementlarni o’z ichiga oladigan jismoniy mashqlar bo’lib, barchaga teng, asta-sekinlik bilan, majbur bajartirilishi lozim edi. Uning fikricha, bunday tartibda bajarilgan mashqlar shug’ullanuvchilar da xotira, intizom va tirishkoklikni madaniyatlar emish. U sokol tashkilot lari uchun yagona gimnastik terminalogiyani ishlab chikdi, mashg’ulotlarni guruxlarda utkazilishini yulga kuydi. “Sokol gimnastikasi” milliy-siyosiy xarakterdagi gimnastika sanaladi.

SHvetsiya: XIX asrning birinchi un yillarida “SHved gimnastikasi” yoki “Ling metod//’ degan nom bilan yangi yunalishda jismoniy madaniyat tizimini vujudga keltirdi . Jismoniy mashqni shvedlar asosan madaniyat va soglomlashtirish uchun kerak deb karar edilar. Uning asoschilari G.G. Ling va uning ugli YAlmar Ling edi. Ular nemislar gimnastikasini tankid qilib, odamda juda ko’p tana harakatlarini ko’paytirmaslik, sog lom odamlarni jismoniy rivojlantirish va bemorlarni tuzatishga yunaltirilishi kerak deb xisoblaganlar. Bu tizimni tankidiy urgangan P.F. Lesgaft Ling metodida kuruk, bir-biri bilan boglanmagan shakllar mavjudligini aytib, anatomiya va fiziologiya bilimlari hozircha yetarli emasligini, katan pedagogikaga rioya kilinmasin, burjuaziya ideologiyasining ifodalanishiga olib kelishini, “yuraksiz” muskul buli shi uchun kurashadi, degan fikrni bildiradi.

Angliya: hozirgi kunda xam Anglo-saksoniya mamlakatida gimnas tika emas, uyin va sportga zur e’tibor berilgan. Angliya kapitalizmga birinchi bo’lib kirdi. Kapital konkurensiyasining kuchayishi sinfiy karama-karshilikni zuraytirdi. Sinfiy iktisodiy xamda filosofik dunyo karashlar paydo bula boshladi, bu karashlar erkin kapitalni maktay oladigan, kat’iy kurashga chiday oladigan, hozir javob, chakkon, ishbilarmonni madaniyatlashni talab kilardi.

Buning uchun “uyinlar” mos kelar edi. SHuning uchun Angliya jismoniy madaniyat tizimida asosiy urinni uyinlar va sport egalladi. Kapita lizm rivojlanishi bilan boshqa qator mamlakatlarda xam sport jismoniy madaniyatga kiritildi. Lekin Fransiya, Germaniya, SHvetsiya, Chexiya kabi qator mamlakatlardagidek sport keskin karama-kashiliklarga duch kela di. CHunki, u mamlakatlardagi jismoniy madaniyat mavjud gimnastikaga asos langan edi. SHuning uchun sport keyinrok jismoniy madaniyat tizimiga kiri tildi.

Jismoniy madaniyat tizimining taxlili masalalariga ovd nazariy material rus olimlari A.D. Novikov, L.P. Matveyev, G.D. Harabugi va qator boshqa mualliflarning darsliklarida tula yoritilgan. Jismoniy madaniyat jarayonining nazariy, uslubiy amaliyotining umumiyligi jismoniy madaniyat tizimining negizini tashkil kiladi. Mil latimizning bu soxadagi merosini o’rganish fanimizning asosiy vazifasidir. Jaxogirlarni yuzaga chikargan yurtimizning elat va xalklari jismoniy madaniyati tarixiy manbaalarda o’z o`rnini olganligiga ishonchimiz komil.

SHu urinda P.F. Lesgaft va uning shogirdi V.V. Gorinevskiylar sobik shurolar jismoniy madaniyat tizimining asoschilari deb tan olinganligi jismoniy madaniyat nazariyasining rivojlanishida munosib xissa kushgan olimlar sifatida jaxon jismoniy madaniyati fani namoyandalari qatoridan urin o-i anliklarnni e’tirof etish lozim.

P.F. Lesgaft (1837-1909) biolog, anatom, pedagog va katta jamoatchi sifatida inson shaxsning intelektual rivojlanishi uchun uning yashagan ijtimoiy muhiti va madaniyatsi rol uynashini ilmiy jixatdan asoslab berdi. Lesgaft tomonidan ishlangan “Maktab yoshidagi bolalarda jismoniy bilimlar” tizimi hozirgi kunda xam o’z ilmiy axamiyatini yukotgani yuk. Chor Rossiyasining jismoniy madaniyatga munosabati aniq emas edi. “Maktablar bizda bolalarga butunlay jismoniy bilimlar bermayapti. Bu ishga raxbarlikni bizning ishga aloqasi yuklarga berib kuyilgan, ular jismoniy madaniyatni soxta tushunchalar orqali tasavvur kiladi yoki bulmasa, qaysidir chet el maktabini bitirib kelgandan eshitganlarigina biladi. SHuning uchun ular bola jismoniy madaniyatsiga e’tiborsizdirlar”, – deb yozgan edi P.F. Lesgaft.

V.V. Gorinevskiy (1857-1937) o’zining tibbiy-pedagogik faoliyatida Lesgaft fikrlarini rivojlantirib sobik shurolar to’zumi jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishiga katta xissa kushdi. U jismoniy mashqlar bilan shug’ullanuvchilar ustvda ilmiy tadqiqot nazoratini qilish ning ilmiy uslubiy kompleksini yaratdi.

P.F. Lesgaft va uning shogirdi V.V. Gorinevskiylarning ilmiy merosinining kimmati shundaki, ularning jismoniy bilimlar va jismoniy madaniyat xakidagi ilmiy fikrlari amaliy, va jamoatchilik tajri basi asoschdga tayanganligidadir.

Jismoniy tarbiya fani o‘quv dasturi (1-,2-,4-,6-,7-sinflar) uqtirish xati

UQTIRISH XATI
Jismoniy tarbiya darslarini o‘tkazishdan maqsad – o‘quvchilarning salomatligini saqlash, ularning jismonan yetuk bo‘lib yetishishlari uchun
shart-sharoitlar yaratish va mashg‘ulotlarda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish ko‘nikmalarini shakllantirishdir.

Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun quyidagi ta’limiy, tarbiyaviy, sog‘lomlashtiruvchi vazifalarni bajarish lozim bo‘ladi:

Ta’limiy – jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha asosiy tushunchalarni, ularning mohiyatini hamda dasturda mavjud bo‘lgan jismoniy tarbiya jarayonida mashqlarni o‘quvchilarga o‘rgatish tushuniladi. Ta’limiy vazifani amalga oshirishda o‘quvchilarda jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risidagi nazariy bilimlar, ya’ni sport turlari, sport anjomlari va ulardan foydalanish hamda xavfsizlik qoidalariga rioya etgan holda yosh-fiziologik xususiyatlariga mos bo‘lgan jismoniy yuklamalarni mustaqil ravishda belgilay olish kabi ma’lumotlar beriladi.

Tarbiyaviy – jismoniy tarbiya va sport faoliyatining kerakligicha ta’minlash, jismoniy sifatlarni rivojlantirish va aqliy, estetik tarbiyalar bilan shakllantirib boriladi.

Sog‘lomlashtiruvchi – o‘quvchilarning organizmlari, sog‘lig‘ini mustahkamlash, har tomonlama jismonan tarbiyalashga qaratiladi. O‘quvchilarning yosh xususiyatlariga qarab quyidagi vazifalar amalga oshirib boriladi:

a) organizmni chiniqtirish;

b) jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya o‘quv fanini o‘qitishning asosiy maqsadi – o‘quvchilarni jismonan baquvvat, epchil, sog‘lom qilib tarbiyalash, inson salomatligi to‘g‘risidagi bilimlarini rivojlantirish, jismoniy tarbiya fanidan egallagan bilimlarini hayotda qo‘llay olish layoqatini shakllantirishdan iborat. Jismoniy tarbiya o‘quv fanini o‘qitishning asosiy vazifalari esa sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish;

jismoniy mashqlarni ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish;

sport asbob-anjomlaridan foydalanishning xavfsiz usullarini o‘rgatish;

sog‘lom turmush tarzini keng jamoatchilik o‘rtasida targ‘ib etishda tayanch va jismoniy tarbiya faniga oid kompetensiyalarni shakllantirishdan iboratdir.

Jismoniy tarbiya fani bo‘yicha umumiy o‘rta ta’lim muassasalari bitiruvchilariga quyidagi malaka talablari qo‘yiladi:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi, jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish;

kompetensiyasi hamda sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi.

Jismoniy tarbiya va sog‘lomlashtirishni boshlang‘ich sinflarda o‘qitish salomatlikni mustahkamlash, jismoniy sifatlar (kuch, tezlik, chaqqonlik, chidamiylik, egiluvchanlik va koordinatsiya)ni rivojlantirish, o‘yinli vaziyatlarda oqilona va murakkab hayotiy-amaliy, shuningdek, sportning harakatli turlarini o‘zlashtirishga yo‘naltiriladi.

Yuqori sinflarda ushbu fanni o‘qitish me’yoriy jismoniy rivojlanishga ko‘maklashish, harakatlanish vaqtida va statik holatlarda gavdani to‘g‘ri tutish malakasini mustahkamlash, gimnastika, yengil atletika, sport o‘yinlari (basketbol, voleybol, gandbol, futbol va boshqalar) mashqlarini bajarishda texnika va taktika asoslarini o‘rgatish ko‘nikma va malakalarni mustahkamlaydi.

Shunindek, jismoniy tarbiya darslari hududning imkoniyatlari va yil mavsumining o`zgarishiga qarab o`zgartirishda albatta davlat ta`lim standart talablarini to`liq bajarilishi nazarda tutiladi.

Jismoniy tarbiya fanini o‘qitishda yuqori sinflarda “Sog‘lom avlod asoslari” hamda “Hayot xavfsizligi asoslari” o‘quv kurslarining “Suvdagi xavfsizlik qoidalari”, “Cho‘milish himoya vositalari haqida tushuncha”, “Burundan qon ketish sabablari va birinchi yordam ko‘rsatish”, “Ko‘zga chang tushganda muhofazalanish qoidalari”, “Nafas olish a’zolari va teri yuzasini muhofaza qilish vositalari haqida tushuncha”, “Jismoniy mashqlarni bajarish vaqtida xavfsizlik choralari” mavzulari orqali singdiriladi.

Kommunikativ, axborotlar bilan ishlash, o‘zini o‘zi rivojlantirish, ijtimoiy faol fuqarolik, milliy va umummadaniy, matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyalari o‘quvchilarning yoshi, psixo-fiziologik xususiyatlarini inobatga olgan holda A1, A2 darajalar bo‘yicha elementlarga ajratib berildi.

Jumladan, Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi:

ertalabki badantarbiya va dars jarayonida chiniqtirish mashqlarini bajara olish;

saflanish va yurish qoidalarini bajara olish;

harakatli o‘yin turlari va ularning qoidalarini bilish;

jismoniy mashqlarning inson salomatligiga ta’sirini bilish;

shaxmatning boshlang‘ich o‘yin qoidalarini bilish.

jismoniy mashqlarni bajarishda gigienik qoidalarni bilish;

gimnastika anjomlaridan xavfsiz foydalana olish;

yengil atletikaning inson salomatligida tutgan o‘rnini bilish;

basketbol, voleybol, qo‘l to‘pi, futbol sport o‘yinlarining himoya va hujum usullarini bilish;

kurash elementlari hamda usullarini bajara olish;

qomatni to‘g‘ri shakllantirish mashqlarini bajara olish;

shaxmat donalarining yurish hamda shoxni mot qilish qoidalarini bilish.

o‘yin mashqlarni bajarish paytida xavfsizlik qoidalarini bilish.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi:

jismoniy mashqlarni (saf, akrobatika, tayanib sakrash, muvozanat saqlash, tayanish va osilish, tirmashib chiqish) bajarishda mashqlar ketma-ketligini bir-biri bilan bog‘lay olish;

mashqlarni bajarishda jismoniy sifatlarga (chaqqonlik, kuchlilik, tezkorlik, egiluvchanlik, chidamlilik va koordinatsiyaga) ega bo‘lish;

mantiqiy o‘yinlarni (shaxmat, shashka va boshqalarni) o‘ynay olish.

saf, umumrivojlantiruvchi (buyumlar va buyumlarsiz bajariladigan) mashqlar majmuasi, gimnastika (tayanib sakrash, tirmashib chiqish, osilish va tayanishlar, umbaloq oshish, muvozanat saqlash), yengil atletika (yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish), sport va harakatli o‘yin mashqlarini bajarish qoidalariga rioya qila olish;

hayotiy zarur ko‘nikmalarga ega bo‘lishda jismoniy sifatlarga (chaqqonlik, kuchlilik, tezkorlik, egiluvchanlik, chidamlilik va koordinatsiya) ega bo‘lish;

fikrlash asosida mantiqiy o‘yinlarni (shaxmat, shashka va boshqalarni) o‘ynay olish.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi:

jismoniy mashqlarni bajarishda shikastlanishning oldini olish qoidalariga amal qila olish;

jismoniy mashqlarni bajarishdan oldin va keyin yurak urish me’yorini aniqlay olish;

jismoniy mashqlarni bajarish jarayonida texnika xavfsizligi qoidalariga amal qila olish.

gimnastika sport turlari bo‘yicha turli jihoz va anjomlarning nomlarini biladi, tuzilishini tushuntira oladi hamda amaliy mashg‘ulotlarda belgilangan qoidalar asosida foydalana olish;

o‘zi yoki boshqalar shikastlanganda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish haqida boshlang‘ich bilimga ega bo‘lish.
Jismoniy tarbiya fani bo‘yicha tayanch va fanga oid kompetensiyalarni o‘quvchilarda shakllantirish o‘quv dasturining mazmuni hamda umumta’lim muassasasining sharoiti (sport zali, sport maydonining mavjudligi hajmi)dan kelib chiqqan holda taqvim-mavzu rejalarni ishlab chiqish tavsiya etiladi.

Mazkur dastur asosida umumiy o‘rta ta’lim maktabi jismoniy tarbiya fani o‘qituvchisi maktab sharoitini inobatga olgan holda taqvim-mavzu rejasini ishlab chiqadi. O‘quv dasturi bo‘limlari uchun ajratilgan soatlarga o‘zgartirish kiritish yoki boshqa bo‘lim hisobidan o‘quv-mashg‘ulotlarni amalga oshirish mumkin emas.

Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan o‘quv dasturiga quyidagi o‘zgartirish kiritildi. Jumladan, 3-sinflarda “Harakatli o‘yinlar” bo‘limi soatlari (8 soat) hisobidan “Futbol” bo‘limi kiritildi va 8 soat ajratildi.

Shaxmat 1-4-sinf “Harakatli o‘yin”lar bo‘limidan, 5-9-sinflar uchun “Kurash” bo‘limi hisobidan 2 soatdan ajratildi.

Shuningdek, 5-7- sinflarda o‘qitilishi belgilangan “Harakatli o‘yinlar” bo‘limi soatlari. (2 soat) “Gimnastika” bo‘limiga o‘tkazildi.

Ushbu o‘quv dasturidagi 1-9-sinflar uchun berilgan “Suzish” bo‘limini o‘qitish o‘quv yilining aprel-may oylarida dars jarayonlarida nazariy va amaliy (suzish harakatlariga oid bo‘lgan) mashqlarni bajarish tavsiya etiladi.

O‘quv dasturida berilgan mavzular va ular uchun ajratilgan soatlarni o‘qitishda bajarilayotgan mashqlarni keyingi darslarda takrorlash, takomillashtirish orqali maktab o‘quvchilarining yosh-fiziologik xususiyatlarini inobatga olgan holda jismoniy yuklamalar belgilanadi va bajariladi.

1-9 sinflarda jismoniy tarbiya fanini o‘qitish

quyidagi dastur asosida amalga oshiriladi

– basketbol, voleybol, gandbol

JISMONIY TARBIYA

68 soat (haftasiga 2 soat)
O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiya elementlari:

Kommunikativ kompetensiya:

Egallangan bilimlar asosida mustaqil fikrini og‘zaki va yozma tarzda ifoda eta olish, muloqotda muomala madaniyatiga amal qilish va guruhlarda va yakka tartibda ishlay olish.

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:

jismoniy tarbiya faniga oid adabiyotlardan foydalana olish, ommaviy axborot vositalarida jismoniy tarbiyaga oid bo‘lgan ma’lumotlarni kuzatib, tushuna olish va jismoniy tarbiya va sportga oid internet tarmoqlaridan foydalana olish;

darslik va boshqa manbalardan foydalana olish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

muntazam ravishda o‘zi ustida ishlash, jismoniy sifatlarni bilish, har bir sport turidan uning texnikasi va taktikasini bilish, kun tartibi hamda gigienik qoidalarga amal qila olish, sog‘lom turmush tarziga amal qilishni o‘rganish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

atrofida bo‘layotgan voqea, hodisa va jarayonlarini tushunish va his etish, muomala madaniyatiga ega bo‘lish.

Milliy va umummadaniy kompetensiya :

ajdodlardan avlodlarga o‘tib kelayotgan milliy urf-odatlarni bilish, tengdoshlari bilan do‘stona munosabatda bo‘la olish.

Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi:

jismoniy tarbiya faniga oid sanoq sonlarining mohiyatini anglash, vaqt me’yorlarini va maydon o‘lchamlarini anglash.

NAZARIY BILIM ASOSLARI

Jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanishning gigienik qoidalari. Mashg‘ulotda kiyiladigan sport kiyimlarining gigienik talablari. Jismoniy mashqlarning insonga bo‘lgan ahamiyati. Jismoniy mashqlarni bajarish inson organizmining ish qobiliyati yaxshilanishiga ta’siri va foydasi. Gimnastika darslaridagi tartib-qoidalar. Jismoniy mashqlar bilan mashg‘ul vaqtida xavfsizlik qoidalari, o‘zini-o‘zi mudofaa qilish qoidalari. Shikastlanganda o‘ziga va boshqalarga birinchi tibbiy yordam ko‘rsata olish.

Jismoniy mashqlar mashg‘ulotining gigiyenik qoidalari. Uyga berilgan mashqlarni mustaqil ravishda bajarish qoidalari. Yugurish vaqtida to‘g‘ri nafas olish, o‘quvchilarning harakat va ovqatlanish tartibi. Mashg‘ulot paytida xavfsizlik qoidalari. Yugurib kelib uzunlikka sakrash mashqining fazalarini bajarish tartibini bilish. Ish qobiliyatini birday saqlab turishda jismoniy mashqlarning ahamiyati. Sport zalida, maydonchasida yengil atletika mashqlarini bajarishda xavfsizlik qoidalari.

Organizmga jismoniy mashqlarning qanday ta’sir etishi haqida bilish, umumrivojlantiruvchi mashqlar bo‘yicha uyga berilgan vazifani bajarishni bilish, yengil atletika bo‘yicha o‘quv mezonlarini egallash.

O‘quvchilarning jismoniy kamol topishida basketbol o‘yinining ahamiyati. Mashg‘ulotlar jarayonida o‘quvchilarning salomatligini aniqlashda o‘zini-o‘zi nazorat qilish asoslari. Basketbol sport turi bilan shug‘ullanish inson organizmiga bo‘lgan ta’siri. Basketbol o‘yinining qoidalari. Voleybol o‘yini qoidalari, hakamlik qilishish, voleybol o‘yinining organizmga ijobiy ta’siri.

Jismoniy tayyorgarlik – ishchanlik unumdorligi mezoni. Dars paytida belgilangan mashg‘ulot – mashq o‘tkazishning xavfsizligini ta’minlash qoidalari. O‘quvchilarning harakat sifatlari haqida tushuncha berish (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik). Yurakning qisqarish tezligini mustaqil o‘lchash. Musobaqa qoidalarini bilish. Futbol texnikasi va taktikasi.

Kurash qoidalari haqida ma’lumot. Kurashchilarning halqaro musobaqalarda Osiyo va Jahon birinchiliklaridagi muvaffaqiyatlari. Kurashchilar kun tartibi, ovqatlanishi va gigienasi.

Harakatli o‘yinlarni bolalarning turmush faoliyatiga yordam beradigan aqliy va irodaviy xislatlarini tarbiyalashda qo‘llash, ularda turli o‘yinlarga, jismoniy mashqlarga, kun tartibiga rioya qilishga qiziqishni uyg‘otish.

Harakatli o‘yinlarni mustaqil ravishda tashkil qilish va o‘tkazish uchun zarur bilim va malakalar hosil qilish.

Brass suzish usulini o‘rganish uchun bajariladigan maxsus mashqlar. Elementlari bo‘yicha brass usulida suzish. Ko‘krakda chalqancha yotib krol usulida suzish vaqtida burilishlar.

GIMNASTIKA (13 soat)

Umumrivojlantiruvchi mashqlar. (1 soat)

Buyumlarsiz va buyumlar bilan quyi sinflarda o‘zlashtirilgan mashqlarni takrorlash hamda takomillashtirish. Juft-juft bo‘lib buyumlarsiz va buyumlar bilan mashqlar bajarish. Gimnastika devori yordamida mashqlar bajarish. Mustaqil ravishda 6-8 ta umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish. Jismoniy sifatlardan tezkorlik va kuchni rivojlantiruvchi mashqlarni bajarish, mashqdan so‘ng nafasni to‘g‘ri olish va chiqarish. Belda gardishni 1 daqiqa davomida aylantirish, arg‘amchida 30 soniya davomida sakrash.

Tayanib sakrash. (2 soat)

Qiz bolalar – dastlabki holat, uzunasiga o‘rnatilgan (balandligi 90 sm) gimnastika “kozyoli”ga yugurib kelib sakrab, ustiga tayanib tizzalarda turish va cho‘qqaygan holda qo‘llar bilan siltanib kerishib yumshoq sakrab tushish; eniga o‘rnatilgan gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni bukib sakrab o‘tish.

O‘g‘il bolalar – balandligi 110 sm uzunasiga qo‘yilgan gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni kerib va bukib sakrash; gimnastika “kozyoli”dan oyoqlarni kerib sakrab 90 0 ga burilib tushish.

Tirmashib chiqish. (2 soat)

1. Gimnastika narvoniga navbatma-navbat har xil usullar bilan tirmashib chiqish; gimnastika narvoniga chiqishda bir qo‘lda buyumlar (to‘p, tayoqcha) bilan tirmashib chiqish va tushish mashqlari; gimnastika narvonida yonbosh va orqa bilan bilan aralash ushlash usuli bilan osilib turish.

2. O‘g‘il bolalar – 3 m, qiz bolalar – 2 m arqonga uch harakat usulda tirmashib chiqish va tushish.

Nazorat ishi. (1 soat)

Osilish va tayanishlar. (2 soat)

Osilishlar: gimnastika narvonida oyoqlar bilan osilib turishdan, oyoqlar bilan depsinib, kerishishdan osilishga o‘tish; qo‘shpoya poyalaridan oyoqlarni kerib oshirgan holda qo‘llarga tayanib tik turish; o‘g‘il bolalar – baland turnikka osilish, bir oyoq bilan siltanib va ikkinchisi bilan depsinib aylanib ko‘tarilish, qiz bolalar – past turnikka osilish, cho‘qqayib osilish.

Tayanishlar: polda, gimnastika o‘rindig‘iga qo‘llar bilan tayangan holda bukish va yozish.

Akrobatika. (2 soat)

Cho‘qqayib tayanib o‘tirgan holda, oyoqlarda depsinib oldinga umbaloq oshish; 30-40 sm balandlikdagi to‘siq ustidan umbaloq oshib o‘tish; orqaga umbaloq oshib, yarim shpagatga tushish.

Muvozanat saqlash mashqlari. (2 soat)

Yakka cho‘p ustida oyoq uchlarida yurish va yugurishlar, “polka” qadamlar bilan oldinga siljishlar; gimnastika ko‘prikchasida turib, qo‘llar yakkacho‘p ustida, sakrab, yakkacho‘p ustida tayanib cho‘qqayishga chiqib olish (o‘qituvchi yordamida); yakkacho‘p ustida qo‘llarni har xil holatda tutib, “qaldirg‘och” hosil qilish;

70-80 sm balandlikdagi yakkacho‘p ustida o‘ng yoki chap oyoqda muvozanat saqlash; yakkacho‘p ustida 30-35° burchak yo‘nalishda yugurib kelib, sakrab tayanib cho‘qqayishga chiqish, turib oldinga “polka” qadamlar bilan siljish, chap oyoqda “qaldirg‘och” hosil qilish, o‘ng oyoq bilan oldinga siltanib, chapga burilish va oyoqlarni juftlab, yuqoriga sakrab, kerishib tushish mashqlari; yakkacho‘pdan yumshoq sakrab tushish va muvozanat saqlab qolish.

Estafetali quvnoq o‘yinlar. (2 soat)

O‘rgatilgan akrobatika mashqlari, sakrash, yurish, to‘siqlardan o‘tish, arg‘amchi, gardishlarda, gimnastik o‘rindiqlari, to‘plar bilan iborat estafetali quvnoq o‘yinlar o‘ynash.

Nazorat ishi. (1 soat)

O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: gimnastikaga oid bo‘lgan mashqlarini biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: gimnastika mashqlarini bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantiradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: gimnastika mashqlarini bajarishda me’yorlarini bajarishda qomat buzilishi va shikastlanishining oldini olish choralarini biladi va ularga amal qiladi.
YENGIL ATLETIKA (14 soat)

Yurish. (1 soat)

O‘qituvchi ko‘rsatmasiga asosan yo‘nalishni o‘zgartirib yurish; to‘siqlar ustidan oshib yurish; sportcha yurishning harakat elementlarini o‘rgatish.

Yugurish. (3 soat)

Past startdan maksimal tezlikdan 30, 60 m masofalarga yugurish; 30-60 m masofalarga estafetali yugurish; balandligi 30-40 sm bo‘lgan to‘siqlardan oshib yugurish; bir me’yorda 6 daqiqa davomida yengil yugurish; 4×10 mokisimon yugurish; yuqori startdan 800-1000 m ga yugurish; yuqori startdan tepalikka va tepalikdan pastga yugurib tushish.

Kross tayyorgarlik. (2 soat)

Joydagi tabiiy to‘siqlarni hatlab, sakrab, bosib qadamlab oshib o‘tish; to‘siq ustidan sakrab tushish; 1500 m masofaga kross yugurish.

Nazorat ishi. (1 soat)

Sakrash. (6 soat)

Bir va ikki oyoqlab chapga, o‘nga, orqaga burilib sakrash; yugurib kelib uzunlikka “oyoq bukish usuli”da sakrash; yugurib kelib balandlikka “hatlab o‘tish usuli”da sakrash.

Uloqtirish. (4 soat)

Tennis koptogini turgan joydan uloqtirish; tennis koptogini yugurib kelib bosh ortidan yelkadan 4-6 qadam tashlab uloqtirish; tennis koptogini mo‘ljalga uloqtirish; to‘ldirma to‘p (2 kg) ikki qo‘llab yon tomon bilan turib irg‘itish.

Nazorat ishi. (1 soat)
O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: sakrashning “oyoqni bukib”, “xatlab sakrash” usullari haqida biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: sakrashning “oyoqni bukib”, “xatlab sakrash” usullarini bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: sakrash usullarini bajarishda me’yorlarni biladi va ularga amal qiladi.
SPORT O‘YINLARI

(basketbol, voleybol, gandbol)

Basketbol. (5 soat)

To‘pni yerga urib yo‘nalish va tezlikni o‘zgartirib yugurish; to‘pni bir qo‘l bilan yelkadan, joyida turib qadam tashlab va joyni o‘zgartirib uloqtirish; to‘pni o‘rganilgan usul bilan harakatda halqaga tashlash; to‘pni shitga tekkizib halqaga tashlash (o‘ng va chap tomonlardan); o‘rganilgan basketbol elementlarini qo‘llab, ikki tomonlama mini-basketbol o‘ynash; to‘p bilan harakatlangan holda tezlikni oshirib (10 m masofaga ) yugurish.

Voleybol. (4 soat)

Voleybol o‘yinida turish holatini va joylarni o‘zgartirish qoidalarini o‘rgatish; katta qadamlab chapga, o‘ngga, orqaga, oldinga tezlik bilan yurish qoidalarini o‘rgatish; to‘pni yuqoridan uzatish malakasini mustahkamlash; pastdan kelgan to‘pni ikki qo‘lda qaytarishni o‘rgatish; voleybol setkasi ustidan, 4-6 m masofada turib, pastdan to‘g‘riga to‘pni bir qo‘lda ushlab, ikkinchi qo‘l bilan urib o‘tkazishni o‘rgatish; ikki tomonlama o‘yin vaqtida to‘pni yuqoridan, pastdan qabul qilish va qaytarish qoidalari.

Gandbol. (4 soat)

Himoyada yakkama-yakka harakat qilish; to‘pni darvozaga pastdan, yuqoridan uloqtirishda to‘siq hosil qilish; kuchni rivojlantirishga qaratilgan mashqlarni bajarish.

Nazorat ishi. (2 soat)
O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: sport o‘yinlarining texnika va taktika qoidalarini biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: sport o‘yinlarida hujum va himoya taktikalariga oid mashqlarni bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: hujum va himoya taktikalarini bajarish jarayonida xavfsizlik qoidalariga amal qiladi.
FUTBOL (12 soat)

Futbol o‘yinida texnik va taktik harakatlarni o‘rgatish. (12 soat)

Jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish (futbol) jarayonida o‘z-o‘zini nazorat qilish asoslarini bilish; to‘pni olib yurish va to‘pni oyoq yuzasining ichki tomoni bilan tepish; to‘pni tepish texnikasini bajarish; darvozabon o‘yini; o‘yin jarayonida “bo‘sh o‘rinni tanlash” taktik harakati.

Nazorat ishi. (1 soat)

O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: to‘pga beriladigan zarbalarni bilib oladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: darvoza burchaklari, darvozaga beriladigan zarbalarni bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: to‘pni oyoq yuzi va tashqi yoni bilan olib yurishni bajaradi.
KURASH (6 soat)

Kurash elementlarini bajarish. (6 soat)

Kurashda qulay holatni egallash, kurash bo‘lgan harakatli o‘yinlar; kurash usullari: “Orqadan chalish”, “Oldindan chalish”, “Oyoqlarni yonidan qoqib yiqitish”.

Nazorat ishi. (1 soat)
O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiyalar:

Sog‘lomlashtiruvchi mashqlarni bajarishni tushunish va qo‘llay olish kompetensiyasi: kurash turlari haqida biladi.

Jismoniy mashqlar majmuasini ketma-ketlikda to‘g‘ri bajarish orqali jismoniy sifatlarni rivojlantirish kompetensiyasi: kurash usullarini bajarishdan avval tana a’zolarining chigalyozdi mashqlarini bajaradi.

Sport asbob-anjomlaridan xavfsiz usullarda foydalanish kompetensiyasi: kurash mashqlarini bajarishda xavfsizlik qoidalariga amal qiladi.
SHAXMAT (2 soat)

Shaxmat o‘yini. (2 soat)

Sipohlar (farzin, rux, ikki fil bilan) mot qilish. Amaliy o‘yin.

Brass usulini o‘rganish uchun maxsus suzish mashqlari; o‘rganilgan usulda 50-100 metrga suzish; krol usulida suzishni o‘rgatish uchun maxsus mashqlar; ko‘krakda va chalqancha yotib krol usulida turli tezlikda masofalarga suzish; yengil narsalarni suv sathida ushlay bilish; 2 m chuqurlikda, suv ostidagi narsalarni olish; qutidan va suvning o‘zidan startlar; suvdagi o‘yinlar: “Qutqaruvchilar”, “Sho‘ng‘ib quvlashmachoq”.

Vaqtni hisobga olmagan holda 25-50 metrga suzish; suvda va sport inshootlarida munosabat qoidalari; vaqtni hisobga olmagan holda 25 mga suzish; suvda burilish va qutidan sakrashlarni bilish.
Mavzularni o‘rganish uchun – 60 soat

Nazorat ishlari uchun – 8 soat

Jami – 68 soat

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling