Tasviriy san’at, 5 sinf, Kuziyev T, Abdirasilov S, Nurtoyev O‘, Sulaymonov A, 2015

6. “Olam ahli bilingizkim ish emas dushmanlig‘,

5-sinf Adabiyot

Qo‘lingizdagi uslubiy majmuada 5 – sinf adabiyot darsligining barcha mavzulari qamrab olingan savol-javoblar yoritilgan. Ushbu savol-javoblar o‘quvchilarning darslikdagi mavzularni yanada mukammalroq o‘qib- o‘rganishlarida amaliy yordam beradi degan umiddamiz.

© “Xorazm” nashriyoti -2013 yil

ISBN – 978- 9943-4203-2-8

© Barnogul Rajabova “АDABIYOT FANIDAN SAVOL – JAVOBLAR”

ADABIYOT – SO‘Z SAN’ATI
1. Adabiyot so‘zining ma’nosi nima? J: Arabcha, “Odoblar xazinasi”.

2. Obrazli (timsolli) fikrlash nima? J: Bir narsani boshqasiga solishtirish, hamma narsani so ‘z yordamida jonlantirishga harakat qilish.

3. Insonning orzu-xayoli, umid va armonlarini badiiy so‘z yordamida ifoda etish nima deyiladi? J: Adabiyot.

4. “Shodon kunim gul otgan sen,

Chechak otgan izimga,

Nolon kunim, yupatgan sen,

Yuzing bosib yuzimga”. Ushbu misralar kimning qaysi she’ridan olingan.

J: M. Yusuf “Vatanim” she’ridan.

5. “Nolon” so‘zining ma’nosi? J: Qalbi tirnalish, qiynalganda.

6. “Olam ahli bilingizkim ish emas dushmanlig‘,

Yor o‘ling bir-biringizgaki, erur yorlig‘ ish”.

Ushbu satrlar kimning qalamiga mansub? J: A. Navoiy.

7. Toshkent shahridagi O‘zbekiston Milliy bog‘ida Alisher Navoiyning haykali

o‘rnatilgan moviy gumbaz ostida qaysi misralar bitilgan?

J: Olam ahli bilingizkim ish emas dushmanlig‘,

Yor o‘ling bir-biringizgaki, erur yorlig‘ ish.

8. “Adabiyot, so‘z san’ati azaldan xalq qalbining ifodachisi, haqiqat va adolat jarchisi bo‘lib keladi”. Ushbu satrlar kimga tegishli?

J: I. Karimov, “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch”.

9. Badiiy adabiyot turlari? J: She’riyat, nasr, dramaturgiya.

10. She’riyatga nimalar kiradi? J: She’rlar, she’riy masallar, ballada va dostonlar.

11. Adabiyotning nasriy turiga nimalar kiradi? J: Ertaklar, hikoya, ocherklar qissa va romanlar.

12. Adabiyotning dramaturgiya turiga nimalar kiradi? J: Drama, komediya, tragediya, intermediya.

13. She’riyat qanday usulda yoziladi? J: She’riy usulda.

14. Nasriy asarlar qanday yo‘l bilan yoziladi? J: Hikoya usulida.

15. Dramatik asarlar qanday usulda yoziladi? J: Dramaturgning ixtiyoriga ko‘ra she’riy yoki nasriy yo‘l bilan.

16. Adabiyot nima? J: Millatning tarjimayi holi.

17. “Adabiyot atomdan kuchli…” deb ta’rif bergan adib kim? J: A. Qahhor.

18. Nasriy asarlarni kimlar yaratadi? J: Nosirlar, yozuvchilar.

MAQOLLAR
1. Maqol nima? J: Aslida arabcha “so‘z” degan ma’noni bildiradi.

2. Maqolni yana nima deb ataydilar? J: Otalar so‘zi.

3. Maqollar badiiy adabiyotda qaysi janrlarda ko‘p ishlatiladi? J: She’r, doston, hikoya, romanlarda.

4. Boshidan oxirigacha maqol bilan yozilgan asar qaysi va bu asarda nechta maqol keltirilgan? J: Gulxaniyning “Zarbulmasal”i, 400 dan ortiq maqol.

5. “Ochun” so‘zining ma’nosi? J: Dunyo.

6. “Bitik” so‘zining ma’nosi? J: Kitob.

7. Ota-bobolarimizning uzoq yillar davomida ko‘rgan-kechirganlari, tajribalari asosida kelib chiqqan xulosa so‘zlari nima deyiladi? J: Maqol.

8. Qaysi janrda fikr aniq, xulosa tugal, ifoda lo‘nda bo‘ladi. Bu belgilar qaysi janrga xos? J: Maqol.

9. “Ona yurting omon bo‘lsa, rangi ro‘ying somon bo‘lmas”. Maqoldan ichki qofiyani toping? J: Omon va somon.

10. Maqol va topishmoqning o‘xshash jihatlari? J: Ichki qofiya borligi.

11. Maqol va topishmoqlarning farqli jihati? J: Maqolda xulosa, hukm bor. Topishmoqda esa sirlilik bor.

12. Maqollar qanday shaklda bo‘ladi? J: She’riy va nasriy.

13. Maqollarda millatning nimasi aks ettiriladi? J: Tarixi, urf-odati, turmush tarzi, fe’l- atvori, ruhiyati.

14. Ko‘chma ma’nodagi maqollar? J: “Qazisan, qartasan-axir aslingga torta-san”, “Olmaning tagiga olma tushadi”, “Qarg‘a qarg‘aning ko‘zini cho‘qi–maydi”.

15. Muxtasar so‘zining ma’nosi? J: Qisqa.

16. Mufassal so‘zining ma’nosi? J: To‘liq, batafsil.

XALQ OG‘ZAKI IJODI TUSHUNCHASI
1. San’at turlari? J: Musiqa, teatr, raqs, o‘yin, tasviriy va amaliy san’at, badiiy adabiyot.

2. Insonga tengdosh eng qadimiy san’at? J: Xalq og‘zaki ijodi.

3. Xalq og‘zaki ijodi qanday atamalar bilan ifodalanadi?J: Folklor va xalq og‘zaki poetik ijodi.

4. “Folklor” atamasining ma’nosi? J: “Folk”- xalq, “lor” – bilim, donolik, do-nishmandlik. Ya’ni “xalq bilimi”, “xalq donoligi”, “xalq donishmandligi”.

5. “Folklor” atamasini kim qachon qo‘llagan? J: 1846-yil Vilyam Toms.
6. Xalq og‘zaki ijodini o‘rganuvchi fan? J: Folklorshunoslik.

7. Xalq og‘zaki ijodining yaratilish va yashash tarzi qanday amalga oshadi. J: Og‘zaki usulda.

8. Xalq og‘zaki ijodi nechata adabiy turdan iborat? J: 4 ta: Epik tur, lirik tur, dramatik tur, maxsus tur.

9. Mif, afsona, rivoyat, ertak, naql, latifa, lof, terma, dostonlar qaysi turga man-sub? J: Epik tur.

10. Marosim folklori, bolalar folklori, qo‘shiqning hamma xillari, ashula qaysi turga mansub? J: Lirik.

11. Og‘zaki drama, qo‘g‘irchoq o‘yini, askiya, xalq tеatrlari qaysi turga man-sub? J: Dramatik turga.

12. Maqol, matal, topishmoqlar qaysi turga mansub? J: Maxsus tur.

TOPISHMOQLAR
1.Topishmoqlarni ba’zan nima deb atashgan? J: “Topmacha”, “jumboq”, “matal”, mumtoz adabiyotda “chiston”.

2. Xalq og‘zaki ijodining eng sevimli, qiziqarli va o‘ziga xos turi nima? J: Topishmoq.

3. Hammabop ommaviy janr qaysi? J: Topishmoq.

4.Topishmoqda yashirin ma’no qanday shaklda keltiriladi? J: Majoziy.

5. Aqlni chiniqtiradigan, bolalarni yoshlikdan mantiqiy fikrlashga undaydigan tarbiya vositasi, ko‘ngilochar o‘yin nima? J: Topishmoq.

6. Topishmoq qanday yo‘lda yoki shaklda yoziladi? J: She’riy yoki nasriy.

7. Topishmoqlar nimasiga ko‘ra bir va bir necha misrali bo’lishi mumkin? J: O‘zida yashirilgan predmetlar miqdoriga ko‘ra.

8. Topishmoqlarda qanday badiiy tasvir vositalari va usullaridan foydalaniladi?

J: O‘xshatish, sifatlash, mubolag‘a, kichraytirish, metafora, jonlantirish.

9. Topishmoqlar tuzilishiga ko‘ra nechta turga bo‘linadi? J: Bir yoki bir nechta predmetli.

10. Suyri so‘zining ma’nosi? J: “Ellips” yumaloq.

11. Topishmoqlar xalq og‘zaki ijodining qaysi janrlari ichida uchraydi? J: Dos-ton va ertaklarda.

12. Topishmoq qatnashgan ertaklar nechta xil bo‘ladi? J: 2 xil: 1. Topishmoqli

ertak. 2. Ertak-topishmoq.

13. Topishmoq ertak ichida kelsa qanday ertak hisoblanadi? J: Topishmoqli ertak (“Sohibjamol qiz” ertagi).

14. Asar voqealari topishmoq asosida qurilgan bo‘lsa qanday ertak deyiladi? J:
Ertak-topishmoq (g‘ozlar haqidagi ertak topishmoq).

15. Topishmoqlar nimasiga ko‘ra bir-biridan farqlanadi? J: Yaratilish davri-ga.

16. Yaratilish davriga ko‘ra topishmoqlar qanday nomlanadi? J: An’anaviy top-ishmoqlar va yangi, zamonaviy topishmoqlar.

17. Chiston so‘zining ma’nosi? J: Forscha so‘z bo’lib “chist” – nima? “on”-u, nima u degan ma’noni bildirib, topishmoq jumboq ma’nosida qo‘llani-ladi.

18. Mumtoz adabiyotning savol-javob shaklida paydo bo‘lgan kichik lirik janri qaysi? J: Chiston.

19. Chistonlar qanday shakllarda yoziladi? J: Fard, bayt, qit’a, ruboiy va g‘azal.

20. Chistonlar ko‘proq qanday mazmunga ega bo‘ladi? J: Ma’rifiy, ijtimoiy-si-yosiy.

21. Chiston janrida barakali ijod qilgan shoirlar kimlar? J: A. Navoiy va Uvaysiy.

22. Maqol va topishmoqlar qaysi jihatdan bir-biriga o‘xshaydi? J: Shakily jihatdan.

23. Qaysi maqolda so‘zlar ko‘chma ma’noda qo‘llanilmagan? J: Yer hayda-sang kuz hayda, kuz haydamasang yuz hayda.

QO‘SHIMCHA SAVOLLAR
1. Uzoq yerda o‘t qo‘yur-o, Ani toping Axlantoz. Topishmoqning javobini to-ping? J: Bo‘ri ko‘zi.

2. Chorbog‘imda qo‘sh munguz-o, Ani toping Axlantoz. Javobni toping? J: Iniog‘a.

3. Chorbog‘imda juft chinor-o, Ani toping Axlantoz. Javobini toping? J: Ota-ona.

IMOM AL – BUXORIY
1. Islom dunyosining eng mashhur “muhaddislar imomi” unvoniga musharraf bo‘lgan adib kim? J: Imom al-Buxoriy.

2. Muhaddis so‘zining ma’nosi? J: Hadis biluvchi, hadis aytuvchi.

3. Hadis nima? J: Payg‘ambarimiz so‘zlari.

4. Imom kim? J: Namoz jamoa bo‘lib o‘qilganda, oldinda boshlab beruvchi.

5. Islomda islomiy yashash va o‘zaro muomala qilishning bosh kitobi nima?

J: Qur’oni karim.

6. Vahiy so‘zining ma’nosi? J: Olloh taoloning o‘z sevgan bandasi diliga o‘z so‘zlarini, ya’ni ilohiy so‘zlarini solishi.

7. Qur’oni karimning yana bir nomi? J: Kalomi Olloh, xalq orasida “Kalo-mulloh” deyiladi.

8. Qur’ondan keyingi eng muhim qo‘llanma? J: Hadislar.

9. Hadislarni yig‘ish qachondan boshlangan? J: Payg‘ambarimiz yashagan davrlardan.

10. Hadislarni yig‘ganda nimaga alohida e’tibor berilgan? J: Hadislarning kim tomonidan aytilganiga va ularning shaxsiga.

11. Hadisshunoslik fani nima bilan shug‘ullanadi? J: Hadislarning sahihlarini nosahihlaridan ajratish bilan.

12. “Sahih” so‘zining ma’nosi? J: Ishonchli.

13. “Nosahih” so‘zining ma’nosi? J: Ishonchsiz.

14. Hadislar kimlardan yig‘ilgan ? J: Roviylardan.

15. Roviylar kimlar? J: Ma’lumot beruvchi, aytuvchi.

16. Roviylar necha xil bo‘ladi? J: 2 xil: 1. Sahobalar. 2. Tobeinlar.

17. Sahobalar kimlar? J: Payg‘ambarimizni ko‘rgan va u kishi bilan suhbat-da bo‘lganlar.

18. Tobeinlar kimlar? J: Payg‘ambarimizni emas, sahobalarini ko‘rib ular-dan eshitganlarini aytuvchilar.

19. Hadislar nechta qismdan iborat? J: 2 qismdan: 1. Sanad. 2. Matn.

20. Sanad nima? J: Payg‘ambarimiz so‘zlarining qachon, qanday sharoitda, kimlar huzurida aytilganligi haqidagi hujjat.

21. Matn nima? J: Hadisning mazmuni.

22. Imom al-Buxoriyning ismi? J: Muhammad.

23. Buxoriyning otasining ismi? J: Ismoil.

24. Imom al-Buxoriy qachon va qayerda tug‘ilgan? J: 810-yil 21-iyun Buxoro shahri.

25. Imom Buxoriyning otasi kim edi va nima bilan shug‘ullangan? J: Muhad-
dis, ba’zan tijorat bilan shug‘ullangan.

26. Kim haqida zamondoshlari uning xonadoniga mehnatsiz topilgan biror dirham ham pul kirgan emas deb yozadilar? J: Otasi Ismoil Buxoriy haqida.

27. Kimning onasining tushida Ibrohim alayhissalom “Ey volida, duolaring sharofatidan Olloh o‘g‘lingga ko‘rish ne’matini qaytardi!” deb hitob qiladi? J: Imom Buxoriyning.

28. Imom Buxoriy necha yoshidan o‘z zehni va yod olish quvvati bilan ustoz-larini shoshirib qo‘ydi? J: O‘n yoshidan.

29. Imom Buxoriy necha yoshida minglab hadislarni yod olib, ularni “sahih” va

“nosahih”ligini isbot qilib bera olgan? J: 16 yoshidan.

30. Imom Buxoriy qayerlarni kezib, ilm o‘rgandi? J: Kesh bilan Mavrdan Makka-yu Madinagacha, Balx bilan Hirotdan Bag‘dod-u Basragacha, Ni-shopurdan Misr va Shomgacha.

31. Imom Buxoriy bizga nechta asar qoldirgan? J: 20 dan ko‘proq.

32. Imom Buxoriy “Al jome’as-sahih” (Ishonchli to‘plam) kitobi ustida necha yil ishlagan? J: 16 yil.

33. “Al jome’as-sahih” kitobiga nechta hadis kiritilgan? J: 7397 hadis (600 ming hadisdan saralab olingan).

34. Imom Buxoriy qanday unvonlar olgan? J: “Muhaddislar imomi”, “Mu-haddislar sultoni”.

35. Imom Buxoriy Buxoro amiri Xolid ibn Ahmadga nima uchun dushman bo‘lib qoladi? J: Amir bolalariga saroyga kelib, dars berishni istamagani va amir chopariga: “Men ilmni xor qilmayman, uni hukmdorlar eshigiga olib bormayman” degani uchun.

36. Imom Buxoriy qachon va qayerda vafot etgan? J: 870-yil 31-avgust Samarqand viloyati Payariq tumani Xartang qishlog‘ida.
HADISLAR
1. Uchta xislatni o‘zida mujassam qilgan kishining iymoni mukammal bo‘lishi-ni kim aytgan? J: Sahoba Ammor ibn Yosir (Hazrati Alining yordamchisi).

2. Iymonni mukammal qiladigan 3 ta narsa nima? J: 1.Insofli va adolatli bo‘l-moq. 2. Barchaga salom bermoq. 3. Kambag‘alligida ham sadaqa bermoq.

3. Islomdagi eng yaxshi xislatlar? J: Ochlarga taom bermoqlik, tanigan va tanimaganga salom bermoqlik.

4. Qavl so‘zining ma’nosi nima? J: So‘z.

5. Olloh kimlarni sevadi, yaxshi ko‘radi? J: Gunoh va fahsh ishlardan o‘zini olib qochuvchilarni, g‘azablangan taqdirda ham kechira oluvchilarni, tang-likda ham, mo‘lchilikda ham hayr-ehson qiluvchilarni, g‘azabini yutuvchi-larni, odamlarning gunohini o‘tuvchilarni, yaxshilik qiluvchilarni.

6. Hadislarda aytilishicha bir kuni bir odam Rasullullohdan nasihat qilishini so‘ragan. Janob Rasullulloh shunda nima degan? J: G‘azablanmag‘il, g‘azab-lanmag‘il.

7. Rasullullohning “Men va yetimning kafilini olgan odam ikkimiz jannatda yonma-yon yashaymiz” deb ko‘rsatkich va o‘rta barmoqlarini juft qilib ko‘rsatganlarini kim rivoyat qilgan? J: Sahl ibn Sa’d.

8. Olloh taolo oyati kalimasida kimlarni bu dunyoda yarlaqab, martabasini ulug‘ qilg‘ay, oxirida jannatga kirmoqlikni nasib etgay? J: Iymon keltirgan va ilmni yuksaltirganlarni.

9. Ollohning ilm to‘g‘risida nozil qilgan kalomi? J: Yo rabbiy, ilmimni ziyoda qilg‘aysan!

10. Ilm nimaga o‘xshaydi? J: Ko‘p yog‘gan yomg‘irga.

11. Hadisi sharifda bilimni teran o‘rgangan, teran tushungan va Olloh yuborgan hidoyatni o‘rganib, o‘zgalarga ham o‘rgatganlar qanday atalgan? J: Mo‘min.

12. Imom Buxoriyning “Al jome’as-sahih” kitobida keltirilgan bir hadisda salom bermoqlikning ahamiyati nima bilan teng qo‘yilgan? J: Ochga taom bergan bilan.

13. Hadisi sharifda ilmni o‘rganib, o‘zgalarga o‘rgatgan, ammo o‘zi amal qilma-ganlar qanday atalgan? J: Fosiq.

14. Hadisi sharifda mutakabbirlik qilib o‘zi ham o‘rganmaydigan, o‘zgalarga ham o‘rgatmaydiganlar qanday atalgan? J: Kofir.

15. Hadisi sharifda Abu Hurayra rivoyat qilishicha Rasullulloh yaxshi muomala qilmoqqa kim haqliroq deganda necha marta “onang” deb javob beradilar? J: 3 marta onang, keyin otang.

16. Hadisi sharifda “Birovning ota-onasini so‘kkan odam o‘z ota-onasini haqo-rat qilgan bilan teng bo‘lishi Rasullulloh tomonidan aytilganligini kim rivoyat qilgan? J: Sahoba Abdulloh ibn Amr.

17. Hadisi sharifda rizqim ulug‘, umrim uzoq bo‘lsin degan kishi qanday bo‘lishi kerakligi aytilgan? J: Qarindosh-urug‘lariga mehr-oqibatli.

18. Hadisi sharifda qarindoshlariga mehr-oqibatli odamning rizqi ulug‘ bo‘lmo-g’i haqida kimlar rivoyat qilganlar? J: Abu Hurayra va Anas ibn Molik saho-ba.

19. Barcha ishda xushmuomalalik darkorligi haqidagi hadisda yahudiylarning Rasullulloh huzuriga kirib “Assomu alaykum!” ya’ni “Sizga o‘lim!” deganini va o‘zining “Va alaykim-s-somu va-l-la’na!” ya’ni “Sizga ham o‘lim va la’nat!” deganini kim aytib beradi? J: Nabiy sоllollohu alayhi vasallam-pay-
g‘ambarimiz xotinlari Oysha raziyollohu anho Urva ibn az-Zubayrga.

20. Hadisi sharifda ahli jannat kimlar deyilgan? J: Ollohni o‘rtaga qo‘yib qasam ichib, so‘zsiz ustidan chiqadiganlar.

21. Hadisi sharifda Rasullulloh kimlarni ahli do‘zah deb atagan? J: Qo‘pol, quruq gerdaygan, beqanoat va dimog‘dor odamlarni.

22. Hadisi sharifda ikki narsadan o‘zgasiga hasad qilmoq joiz ermas deyiladi. Bular nimalar? J: Biri: kishiga Olloh halol mol-dunyo bersa-yu, uni haq yo‘lida sarflayotgan bo‘lsa, ikkinchisi: kishiga Olloh ilm-u hikmat ato etsa-yu shu tufayli oliy maqomga erishib hukm surayotgan, odamlarga bilganini o‘rgatayotgan bo‘lsa.

23. Rasullulloh kimlarga zakot bergan odamga ikki savob tegadi deganlar. Ikkita savobni izohlang? J: Qarindoshlariga, qarindoshlariga oqibat qilgani va za-kot bergani uchun.

24. Hadisi sharifda aytilishicha zolim kim? J: Olloh nozil qilgan yo‘l-yo‘riq-larga muvofiq hukm qilmaydiganlar.

25. Payg‘ambarimiz haqlariga aytiladigan duo? J: Sollаllohu alayhi vasallam.

26. Abu Hurayra kim? J: Sahoba, 676-yilda vafot etgan.

27. Abdulloh ibn Amr kim? J: Sahobalardan biri.

28. Sahobalar haqiga aytiladigan duo? J: Raziyollohu anhu.

29. Anas ibn Molik kim? J: Sahobalardan biri.

30. “Riyo” so‘zining ma’nosi nima? J: Ikkiyuzlamalik.

31. Jundub ibn Abdulloh kim? J: Sahobalardan biri.

32. Hadislarda omonatga xiyonat qiladigan, yolg‘on so‘zlaydigan, va’da qilib bajarmaydigan, shartida turmaydigan kishilar nima deyiladi? J: Munofiq.

33. “Al jome’ as-sahih” asarida hadislarda birovni yiqitgan polvon emas, bal-ki. polvondir, deb kimni aytganlar? J: G‘azablangan vaqtida g‘azabini yut-gan odamlarni.

34. “Al jome’ as-sahih” asarida “Mehmonning mezbonga: Sen yemaguningcha men ham yemayman”, deb aytmog‘i haqidagi hadisda sahoba Abu Bakr xotini-ga nima deb murojaat qiladi? J: Ey, Baniy Firosning singlisi.

35. “Al jome’ as-sahih” asarida “Mo‘minlarning bir-birlariga ko‘maklash-moqlari lozimligi haqida”gi hadisni kim rivoyat qiladi? J:Abu Muso.
HADIS HAQIDA TUSHUNCHA
1. Qur‘ondan keyingi ikkinchi muqaddas manba nima deyiladi? J:Hadis.

2. Hadis nima? J: Payg‘ambarimizning diniy va axloqiy ko‘rsatmalari.

3. Sunnat nima? J: Payg‘ambarimiz biror gap aytgan, biror ish qilib ko‘rsat-gan yoki boshqalar qilgan biror ishni ko‘rib turib uni man etmagan bo‘lsa, ana shu 3 holat.

4. Muhaddislar kimlar? J: Hadis ilmi bilan shug‘ullanuvchi olimlar.

5. Mashhur muhaddis olimlar? J: Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy, Abu Iso Muhammad ibn Iso at Termiziy, Abu Muhammad Ab-dulloh ibn Abd ar-Rahmon ad Dorimiy as-Samarqandiy.

6. Eng mashhur muhaddis kim? J: Imom Buxoriy.

7. Imom Buxoriyning eng mashhur asari? J: “Al jome’ as-sahih” (“Sahih al-Buxoriy”).

8. Hadislarni birinchi bo‘lib sahih va nosahih hadislarga ajratish uslubini kim joriy qilgan? J: Imom Buxoriy.

9. Hadislar tuzilishiga ko‘ra nechta qismga bo‘linadi? J: 2 qism: 1. Matn (maz-muni). 2. Sanad (hadisning kim tomonidan aytilganligi).

10. Musnad nima? J: Hadislarni bir-biridan eshitib, rivoyat qilib, avloddan avlodga qoldirib kelgan roviylar ro‘yxati.

11. Qanday hadislar ishonchli hisoblanadi? J: Hadisni bir-biriga naql qilgan roviylar tartibida uzilish bo‘lmasa, musnadda uzilish bo‘lmasa.

EZOP (MILODDAN AVVALGI VI ASR)

1. “… maqol-matallar bejiz paydo bo‘lmagan, ular ham ma’lum bir haqiqatning ifodasi”. Ushbu fikrlar qaysi asardan olingan? J: I. Karimov, “Yuksak ma’na-viyat- yengilmas kuch”.

2. Maqol yoki masal orqali ifodalangan fikrni, so‘zlash usulini yevropaliklar ni-ma deb atashgan? J: “Ezop tilida so‘zlashish” , “Ezopona til”.

3. Ezopning asli kelib chiqishi qayerlik? J: Frigiya.

4. Ezop qanday qilib Yunonistonga kelib qolgan? J: Qul qilib.

5. Ezop ko‘p yillar qaysi hukmdorlar saroyida xizmat qilgan? J: Lidiya shohi Krez, Vavilon shohi Likurg.

6. Ezop qaysi shoh saroyida xazinabon darajasigacha ko‘tarilgan? J: Bobil shohi Likurg saltanatida. Bobil (Vavilon).

7. Ezop kinoyali achchiq tili uchun qaysi shaharda tog‘ yoqasidan otib yuborilgan? J: Delfa.

8. Ezop hayoti haqidagi ma’lumotlar bizgacha qanday yetib kelgan? J: O‘sha davrdagi va undan keyingi davrlardagi solnomachilar tomonidan yozib qoldirilgan rivoyatlar, ibratli hikoyatlar orqali.

9. “Ezop masallari” kitobiga Ezopning qancha masali kiritilgan? J: 500ga yaqin.

10. Ezop qul bo‘lib yurgan paytlarida uzoq yo‘lga otlanganlarida o‘zi uchun eng yengil yukni so‘rab oladi. Bu nima edi? J: To‘rt kishi zo‘rg‘a ko‘taradigan non solingan quti.

11. Ezopni xo‘jayini Samos orolida kimga sotadi? J: Faylasuf Ksanfga.

12. Ksanf qanday odam edi? J: O‘ta yengiltak, kaltafahm.

13. Ezop Ksanfning garovda yutib chiqishi evaziga nima so‘raydi? J: Qullik-dan xalos bo‘lishini.

14. Ezopning “Yovvoyi echkilar bilan cho‘pon” masali nima haqida? J: Do‘st-ga sadoqat.

15. “Do‘st uldirki, o‘ziga ravo ko‘rmagan narsani do‘stiga ham ravo ko‘rmaydi. O‘zi do‘sti uchun o‘limga tayyor bo‘lsa ham, ammo do‘stini bu ishda sherik qilmaydi”. Ushbu fikrlar kimning, qaysi asaridan olingan? J: A. Navoiy “Mah-bub-ul qulub”.

16. Ezopning qaysi masali so‘ngida kimki o‘ziga yaxshilik qilganlarga yomonlik sog‘insa, u albatta Xudoning qahriga yo‘liqadi degan xulosa chiqadi? J: “Kiyik bilan tokzor”.

17. Ayrim badfe’l kishilar yomonlik qilmaganlarining o‘ziniyoq yaxshilik qilganga yo‘yadilar. Ushbu xulosa Ezopning qaysi masalida aks erttirilgan? J: “Bo‘ri bilan laylak”.

18. Gohida qiyinchilikni yengib o‘tishdan ko‘ra uni aylanib o‘tishga yoki hiyla- nayrang ishlatib, o‘z maqsadiga erishishga harakat qiluvchi kimsalarning barcha harakatlari chippakka chiqishi qaysi masalda aks ettirilgan? J: “Ustiga tuz yuk-langan eshak”.

19. Ayrim kishilar kichkinagina qiyinchiik oldida ham esankirab, ruhi cho‘kib qoladilar, holbuki, boshqalar bundan o‘n chandon og‘ir mashaqqatlarnida sabr-la yengadilar degan fikr ilgari surilgan masal qaysi? J: “Eshak va baqalar”.

20. “Og‘irning ostidan, yengilning ustidan o‘tma” degan maqol qaysi masalga mos? J: “Ustiga tuz yuklangan eshak”.

21. Ayrimlar ishlatgan hiyla-nayrang ularning o‘z boshiga yetadi degan xulosa chiqadigan masal qaysi? J: “Ustiga tuz yuklangan eshak”.

22. “Behudaga chiranish belni chiqaradi” degan maqol qaysi masalga mos? J: “Burgut, zag‘cha va cho‘pon” .

23. “Birni ko‘rib shukur qil, birni ko‘rib fikr qil” degan maqol g‘oyasi qaysi masalda aks etgan? J: “Eshak va baqalar”.

24. “Ko‘rpangga qarab oyoq uzatgin” degan ibora qaysi masalda o‘z aksini topgan? J: “Burgut, zag‘cha va cho‘pon”.

25. “Har qanday inson hayotda o‘z o‘rnini bilishi lozim” degan fikr qaysi ma-salga tegishli? J: “Burgut, zag‘cha va cho‘pon”.

26. Kim dengizning suvihi icha olishi bo‘yicha garov o‘ynaydi? J: Ksanf.

27. Do‘stga sadoqat, vafodorlik haqidagi asarlar? J: Ezopning “Yovvoyi echki-lar va cho‘pon”, Alisher Navoiyning “Mahbub-ul qulub” asari.

28. Alisher Navoiyning “Mahbub-ul qulub” (Qalblarning sevgani) asari qanday asar? J: Ma’rifiy–axloqiy asar.

29. Kimning asarlarini insonlardagi barcha yuksak va chirkin xususiyatlarni mujassam etgan ibratnoma deb atash mumkin? J: Ezop masallarini.

Tasviriy san’at, 5 sinf, Kuziyev T., Abdirasilov S., Nurtoyev O‘., Sulaymonov A., 2015

Tasviriy san’at, 5 sinf, Kuziyev T., Abdirasilov S., Nurtoyev O‘., Sulaymonov A., 2015.

Учебник по изобразительному искусству для 5 класса на узбекском языке.

Tasviriy san’atning ifodaviy vositalari va ifodaviy tilini tushunish va undan tasviriy-ifodaviy faoliyatda o‘rinli foydalanish muhim ahamiyatga ega.
Tasviriy saifatning ifodaviy tili sifatida kompozitsiya, chiziq, dog‘, rang, hajm, shakl, fazo, faktura tushunchalari, taniqli yirik musavvirlar asarlarining tahlili egallaydi va ular rangtasvir, grafika, haykaltaroshlik, sarfatshunoslik asoslari bo‘limlari orqali amalga oshiriladi.
Tasviriy saifatning ifodaviy vositalari sifatida rangtasvirda rang, surtma, chiziq, rang dog‘lari, rangdor va yorug‘lik kontrastlari, grafikada esa, chiziq, shtrix, kontur, tus, oq-qora dog‘lardan foydalaniladi. Tabiatda har bir buyum va narsalar o‘z rangiga ega. Bu ranglarda yorug‘-soyalar juda katta o‘rin tutadi.

Rangtasvir ifoda vositalari.
Rang havoning holati, fazodagi joylashuvi, boshqa rang tuslari ta’sirida o‘zgarishi mumkin. Borliqning haqiqiy go‘zallik boyligirang hisoblanadi.

Rassom turlitumanlik kayfiyatini, rangdorlik his-tuyg‘usi, bo‘yoqlar birikmasi, iliq va sovuq ranglar monandligi orqali ifodalaydi va asarlarida shodlik tuyg‘usi, umid-orzular, xavotirlik, qayg‘u-g‘amginlik kabi insoniy hissiyotlarni ochib beradi.

Rangtasvir asari yaratishda rang surtmalari ifoda vositasi sifatida qodlaniladi. Rassomlar rangtasvirda rang surtmalarining turli shakllaridan foydalanadilar. Bu surtmalar rassomning ish uslubini belgilab beradi. Mashhur rassom Van Gog «San-Maridagi dengiz» asarini yaratishda rang surtmalarini o‘rinli qo‘llaganini ko‘rishimiz murnkin.

MUNDARIJA.
I CHORAK.
1-dars. Tasviriy san’atning ifoda vositalari haqida suhbat (Reproduksiya larni tahlil etish asosida).
2,3-darslar. Qalamda turli chiziq (shtrix)lar yordamida tasviriy obrazlar yaratish.
4-dars. Oq va qora ranglardan grafi k rasm ishlash.
5-dars. Xotirjam, o‘ychan holatlarni ifodalovchi manzarani tasvirlash.
6-dars. Hajm – haykaltaroshlik asosi. Odam haykalini yasash.
7-dars. Oydin tundagi yoki quyoshning botish chog‘idagi daraxtni tasvirlash.
8,9-darslar. Rangtasvir xususiyatlari (Asarni badiiy idrok etish asosida).
II CHORAK.
10-dars. Rangtasvir va grafi kada manzara. Manzara janridagi asarlarni tahlil etish va ijodiy ish.
11-dars. Tabiatning obrazli manzarasini ishlash.
12-dars. Sharqona shahar tasvirining eskizini ishlash.
13-dars. Tasviriy san’atda animalistik janr. Suhbat va amaliy ish.
14-dars. «Men sevgan hayvon» mavzusida rasm ishlash.
15-dars. «Qish manzarasi» mavzusida rasm chizish.
16-dars. «Yangi yil» mavzusida devoriy gazeta ishlash. Nazorat ishi.
III CHORAK.
17-dars. Rangtasvirda naturmort. Naturmort janrida yaratilgan asarlarni badiiy idrok etish.
18, 19-darslar. Milliy idishlardan tuzilgan mavzuli naturmort (2–3 ta buyum)ni rangtasvirda ishlash.
20-dars. Rang-tuslari jihatidan qarama-qarshi (kontrast) buyumlardan tashkil topgan naturmortni grafi k usulida ishlash.
21-dars. Xotiradan naturmort kompozitsiyasini ishlash.
22, 23-darslar. Tabiat manzarasi fonida naturmort ishlash.
24-dars. Badiiy bezak grafi kasi (taklifnoma, ramz, badiiy harf va hokazo).
25-dars. 8-Mart bayramiga devoriy gazeta ishlash. Nazorat ishi.
26-dars. Navro‘z bayramiga bag‘ishlangan kompozitsiya ishlash.
IV CHORAK.
27-dars. Tasviriy san’atda portret. Portret janrida ishlangan asarlarni badiiy idrok etish.
28, 29-darslar. «Men sevgan qahramon» mavzusida portret ishlash.
30-dars. Plastilin yoki loydan xarakterli kayfi yatdagi portret ishlash.
31-dars. «Adabiy asar qahramoni» mavzusida portret – illustratsiya ishlash.
32, 33-darslar. Rangtasvir yoki grafi k usulda portret ishlash.
34-dars. Yil davomida bajarilgan ishlarning yakuni.
Foydalanilgan adabiyotlar.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Tasviriy san’at, 5 sinf, Kuziyev T., Abdirasilov S., Nurtoyev O‘., Sulaymonov A., 2015 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу