Stenokardiya nima? uning sababi va davolash haqida malumot

Stenokardiya deb yurak proeksiyasida yoki ko’krak orqasidagi yoqimsiz og’riq aytiladi. Nima uchun bunday patologiya paydo bo’ladi, stenokardiyaning xurujida nima qilish kerak va nima qilmaslik kerak, qanday yordam ko’rsatilishi kerak — bu haqda ushbu maqoladan bilib olasiz.

Stenokardiya tasnifi

Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti mutaxassislari stressli stenokardiya va tinch stenokardiyani ajratadilar.

O’z navbatida, stressli stenokardiya barqaror va progressivga bo’linadi. Ayollar va erkaklardagi progressiv stenokardiya — bu alohida maqola uchun mavzu.

Mutaxassislar stenokardiyaning 4 funksional sinfini ajratadilar:

I sinf — bemor standart jismoniy faoliyatni yaxshi qabul qiladi va kuchsizlanadi;

II sinf — stenokardiya 1 m balandlikdagi zinapoyadan yuqoriga ko’tarilib, 500 m gacha masofada tekis joylarda yurishda bezovta qila boshlaydi;

III sinf — stenokardiya odatiy yurish bilan 100 dan 200 m gacha, zinapoyadan 1-qavatga ko’tarilish bilan paydo bo’ladi;

IV sinf — stenokardiya 100 m gacha yurishda, dam olishda va hatto uxlaganda paydo bo’ladi.

Funksional sinflarga ko’ra stenokardiyaning yana bir tasnifi mavjud — og’irligiga qarab:

I sinf — og’ir, kuchayish epizodlari 2 oygacha namoyon bo’ladi;

II sinf — subo’tkir, 1 oy davomida doimiy og’riqli xurujlar bilan;

III sinf — o’tkir, so’nggi 48 soat ichida  tutqanoq bilan.

Vujudga kelish shartlariga qarab beqaror stenokardiya:

A sinf (ikkilamchi beqaror) — anemiya, isitma, infeksiya va boshqalar fonida kuzatiladi;

B sinf (birlamchi beqaror) — tovushli omillarsiz o’z-o’zidan paydo bo’ladi;

S sinf (postinfarktning dastlabki bosqichi) — miokard infarkti o’tkazilgandan keyingi dastlabki 2 hafta ichida o’zini namoyon qiladi.

Stenokardiya sabablari

Stenokardiya epizodlarining eng muhim, asosiy sababi — koronar qon aylanishining yomonlashuvidir. Shu sababli, ketma-ket buzilishlar rivojlanadi:

• miokard ishemiyasi (kislorod yetishmasligi);
• yurak mushaklaridagi oksidlanish jarayonlarining «buzilishi»;
• undagi oksidlanmagan metabolik mahsulotlarni cho’ktirish.

Ushbu qon aylanishining yetishmovchiligining odatiy sabablari:

• koronar tomirlarning aterosklerozi;
• koronar tomirlarning yuqumli kompromenatsiyasi (juda kam tarqalgan).

Stenokardiyani qanday davolashni tushunish uchun uning sabablarni bilish kerak.

Stenokardiya belgilari

Stenokardiyaning asosiy belgisi og’riqdir:

• paydo bo’lgan joyiga qarab — yurak mintaqasida yoki ko’krak orqasida;
• tarqalish bilan — chap yelkada va qo’lda, bel tomonda, yelka kuraklari orasida, ba’zida qorinning yuqori qismida, chap tomonda pastki jag’ va pastki tishlarda, kamroq ko’krakning o’ng yarmiga tarqaladigan o’tkir og’riq;
• og’riq tabiatiga qarab — bosim, siqish, yonish hissi shaklida;
• og’riq intensivligiga qarab — toqat qilsa bo’ladigan va toqat qilsa bo’lmaydigan;
• vujudga kelishida qarab — kuch ishlatish yoki dam olish paytida, ortiqcha ovqatlanish, past yoki yuqori harorat sharoitida qolish;
• davomiyligiga qarab — 1 dan 15 minutgacha.

Barqaror stenokardiyada, stressli va tinch stenokardiya belgilari bir xil, ammo ularning alomatlari har xil sharoitda namoyon bo’ladi.

Stenokardiya diagnostikasi

Tashxis bemorlarning odatdagi shikoyatlari va qo’shimcha diagnostika usullari natijalariga ko’ra belgilanadi.

Tashxis qo’yish uchun instrumental usullar:

• EKG — tinch holatda;
• EKG — jismoniy mashqlar paytida;
• Xolter nazorati (24 soat davomida yurakning bioelektrik impulslarini yozib olish bilan);
• Ekokardiyografiya (yurakning ultratovush tekshiruvi);
• Sintigrafiya (maxsus radioizotoplar yordamida);
• Koronar angiografiya (kontrastl bilan). Bu vazospastik stenokardiya tashxisini qo’yishga imkon beradi.

Laboratoriya diagnostikasi usullari:

• umumiy qon tahlili;
• biokimyoviy qon tekshiruvi (ayniqsa, xolesterin, lipoproteinlar, triglitseridlar darajasini bilish muhimdir);
• yurak mushagining shikastlanishiga ishora qiluvchi biokimyoviy birikmalarni aniqlash;

Stenokardiyani davolash

Stenokardiyani davolashning asosiy qoidalari:

• ortiqcha stressdan qochish;
• barcha yomon odatlardan voz kechish;
• mumkin bo’lgan jismoniy faoliyat;
• dori terapiyasi.

Dori terapiyasining asoslari — lipid tushiruvchi dorilar, antitrombotsitlar va simptomatik davolashni tayinlashdir.

Stabil bo’lmagan stenokardiyani, tinch stenokardiyani va uning boshqa turlarini simptomatik davolash uchun yurakdagi og’riq va bezovtalikni yo’qotadigan dorilar qo’llaniladi:

• nitratlar. Ulardan eng taniqlisi — stenokardiyaga qarshi «birinchi yordam» nomi bilan mashhur bo’lgan nitrogliserin;
• b-blokatorlar;
• kalsiy kanal blokatorlari.

Barcha dorilarni shifokor tayinlashi kerak, tashxis ma’lum bo’lsa ham, o’z-o’zini davolash taqiqlanadi.

Agar konservativ davo natijalari qoniqarli bo’lmasa, jarrohlik aralashuvga murojaat qilinadi. Uning strategik maqsadi miokardga mavjud qon oqimini yaxshilash yoki yangi yo’llarini yaratishdir. Samarali jarrohlik usullari:

• koronar arteriyalarni stentlash;
• aortokoronar shuntlash;
• koronar tomirlarni plastik qayta tiklash.

Stenokardiyada profilaktika va parhez

Sog’lom turmush tarzi, jismoniy mashaqqat va stressni yo’q qilish, ijobiy fikrlash va agar kerak bo’lsa, atrof-muhitni o’zgarishi stenokardiyaning rivojlanishiga yo’l qo’ymaydi.

Stenokardiya uchun ovqatlanish quyidagi maqsadlarga qaratilgan:

• tana vaznini tartibga solish;
• qondagi lipidlar miqdorining pasaytirish.

Buning uchun bemor oson hazm bo’ladigan uglevodlar va yog’larni iste’mol qilishni cheklashi kerak.

manba: dobrobut.com