Salmonellyoz — sabablari, belgilari, tashxislash va davolash haqida malumot

Salmonellyoz — bu salmonella bakteriyalari tomonidan qo’zg’atiladigan yuqumli kasallik. Ko’pincha, bu kasallik oshqozon-ichak trakti organlarining shikastlantiradi, ammo og’ir tizimli jarayonning rivojlanishi (boshqa organlar va tizimlarning zararlanishi bilan) va klinik ko’rinishlarsiz bakteryani tashish holatlari ham uchraydi.

Array
(
    [title] => 
    [pic] => 
    [list_link] => 
)

Kasallik keng tarqalgan bo’lib, har qanday yoshdagi odamga yuqishi mumkin. Salmonellyoz eng kichik yoshdagi bolalarda ham uchraydi, bu yoshda ushbu kasallik tufayli o’lim xavfi yuqori.

Salmonellyoz sababi

Kasallikning sababi Salmonella bakteriyalaridir. Ular atrof muhitda yaxshi saqlanib, uzoq umr ko’rishadi. Ular sovuqdan qo’rqmaydi, shuning uchun ovqatni muzlatish infeksiyani oldini olmaydi. Faqat qaynatish orqali bu bakteriyalar bir zumda nobud bo’ladi.

Salmonella ichki kiyimlarda 3 oygacha, najasda — bir oygacha, quritilgan najasda — yillar davomida saqlanishi mumkin. Salmonella vodoprovod suvida 4-5 oy, changda olti oygacha yashashi mumkin. Tuxum yuzasida — 24 kungacha. Mahsulotlarda, hatto muzlatilgan, dudlangan yoki tuzlangan holda ham salmonellalar qulay yashaydi va faol ko’payadi: bu mol va parranda go’shti, dudlangan baliq, kolbasa, sariyog’, pishloqlar, pirojnoe kremlari, tuxum, tuxum kukuni va boshqa mahsulotlarga tegishli.

Salmonella oshqozon-ichak traktiga oziq-ovqat, suv bilan yoki yuqtirilgan qo’llar orqali kirib boradi, oshqozonning kislota to’sig’idan bemalol o’tib, kasallikning keyingi rivojlanishi sodir bo’ladigan ingichka ichakka (kamroq yo’g’on ichakda) joylashadi. Immunitet tizimining hujayralariga qarshi kurashda Salmonella yo’q bo’lib, xavfli toksinni chiqaradi. Ba’zi hollarda bakteriyalar boshqa organlarga qon oqimi va limfa yo’llari orqali — jigar, taloq, o’pka, suyaklar orqali kirishi mumkin.

Salmonellyoz turlari

Salmonellyoz mahalliy (oshqozon-ichak trakti) yoki umumiy (butun tanada keng tarqalgan) shaklda uchraydi.

Mahalliylashtirilgan shaklda Salmonella ichakdan tashqariga chiqmaydi (va agar shunday bo’lsa, u darhol yo’q bo’lib ketadi). 

Yallig’lanish joyiga va alomatlarga qarab, salmonellyozning quyidagi turlari ajratiladi:

• oshqozonning shikastlanishi (gastritik);
• asosan oshqozon va ingichka ichakning shikastlanishi (gastroenterik);
• ingichka ichakning shikastlanishi (ichak);
• ingichka va yo’g’on ichaklarning shikastlanishi (gastroenterokolitik);
• asosan yo’g’on ichakning shikastlanishi (kolit);
• najasda qon paydo bo’lishi bilan birga asosan yo’g’on ichakning shikastlanishi (gemokolit).

Mahalliy shakllarda kasallikning og’irligi yengil, o’rtacha va og’ir bo’lishi mumkin, bu zararlanish va suv yo’qotish darajasiga bog’liq.

Mahalliy shakllar aksariyat hollarda deyarli sog’lom kattalar va uch yoshdan oshgan bolalarda rivojlanadi.

Salmonellyozning umumiy shaklida:

• asab tizimining ishtiroki bilan tifsimon (o’tkir);
• septikemiya (bakteriyalarning qonga kirib borishi bilan);
• septikopemiya (salmonella qon oqimiga tushgan organlarda shikastlanish o’choqlari yiringli rivojlanishi bilan) holatlari kuzatilishi mumkin.

Umumiy shakllar keksa odamlarda, zaiflashgan, og’ir surunkali kasalliklarga chalingan odamlarda, yosh bolalarda, tug’ma yoki orttirilgan immunitet tanqisligi bo’lgan odamlarda rivojlanishi mumkin.

Bakteriyalar tashuvchisida salmonellalar najas bilan alomatsiz chiqarilishi mumkin.

Salmonellyoz alomatlari

Inkubatsiya muddati (Salmonellaning tanaga tushishidan birinchi klinik ko’rinishga qadar bo’lgan vaqt) bir-ikki kun, lekin sakkiz kungacha ham bo’lishi mumkin. Bu tananing holatiga va oshqozon-ichak traktiga tushgan Salmonella miqdoriga bog’liq.

Kasallik har doim o’tkir tarzda boshlanadi — tana haroratining 38-39 ° S va undan yuqori darajaga ko’tarilishi, intoksikatsiya (zaiflik, mushaklar va bo’g’imlarning og’rig’i). Darhol yoki ertasi kuni oshqozon-ichak trakti zararlangani alomatlari qo’shiladi.

Oshqozon-ichak traktining shikastlanishida ko’ngil aynish, takroriy qusish va oshqozonda og’riq (epigastrium) kuzatiladi.

Ingichka ichak ta’sirlanganda, suyuq, shilimshiq, yashil, ko’pikli va tez-tez chiqadigan najaslar paydo bo’ladi, unda shilimshiq va qon tomchilari, shuningdek hazm qilinmagan oziq-ovqat qoldiqlari bo’lishi mumkin. Qorin o’ng yonbosh sohada, kindik yonida og’riqli. Peristaltika kuchayadi (qorin g’uldiraydi).

Yo’g’on ichakning ta’sirlanganda og’riq ko’pincha o’ng va chap yonbosh sohada, qorinning pastki qismida tarqaladi. Shilimshiq, qon va yiring bilan aralashgan najas, kamdan-kam hollarda og’riqli defekatsiya qilish istagi paydo bo’ladi. Qorin shishadi.

Ushbu alomatlar alohida yoki birgalikda kuzatiladi. Ultratovush tekshiruvi paytida jigar va taloqning kattalashishi qayd etilishi mumkin. Oshqozon va ingichka ichak zararlanganda suvsizlanish xavfi ortadi. Vaziyatning og’irligini baholashda qusish va diareya davomiyligi va chastotasiga e’tibor beriladi.

Kasallikning 9 kundan ortiq davom etishi, kuniga 15 martadan ortiq diareya holati, takroriy qusish va zaharlanish alomatlari kasallikning og’ir kechishini ko’rsatadi.

Salmonellyozni tashxislash

Salmonellyoz diagnostikasi bemorning shikoyatlarini tekshirish va aniqlashni, yuqtirish yo’lini aniqlashni o’z ichiga oladi.

Salmonellyozni tasdiqlash uchun eng yaxshi tekshiruv — bu Salmonellani najas, qusish va oshqozonni yuvish jarayonida bakteriologik aniqlash. Agar Salmonella topilmasa, serologik qon tekshiruvi orqali Salmonella antigenlariga qarshi antitellarni tekshirish mumkin.

Salmonellyozni davolash

Salmonellyozni davolash har tomonlama bo’lib, yumshoq parhezni o’z ichiga oladi (achchiq, sho’r, qovurilgan ovqatlarni iste’mol qilmaslik kerak) hamda yotoq yoki yarim yotoq rejimida dam olish; yo’qotilgan suyuqlikni qayta tiklash; intoksikatsiyani kamaytirish kerak.

Og’ir va o’rtacha sharoitlarda antibakterial preparatlar ham buyurilishi mumkin.

O’tkir ichak infeksiyasining dastlabki belgilarida terapevt yoki pediatr, yuqumli kasalliklar bo’yicha shifokor bilan maslahatlashish kerak.

Salmonellyoz asoratlari

Salmonellyozning asosiy asoratlari:

• og’ir suvsizlanish,
• ichakdan qon ketish, 
• ichak devorlarining teshilishi (ichak shilliq qavatining yaxlitligini buzish, teshilish) 

Bolalarda ichak shilliq qavatining burilib qolishi va tushishi, neyrotoksikoz (Salmonella toksinlarining asab tizimiga og’ir ta’siri) kuzatilishi mumkin.

Kritik asoratlarga suvsizlanish, qon oqimiga yuqish va toksinlar ta’siridan kelib chiqadigan shok holatlari kiradi. Ularning fonida o’tkir buyrak yetishmovchiligi va a’zolardagi yiringli jarayonlar rivojlanishi mumkin (xoletsistit — o’t pufagining yallig’lanishi, meningit — miya va umurtqa miyaning yallig’lanishi, endokardit — yurak ichki qatlamining yallig’lanishi va boshqalar).

Salmonellyozning oldini olish

Salmonellyozning oldini olish salmonellalarning oziq-ovqat va suvga tushishini oldini olishdan iborat.

• Bunga hayvonlar orasida yuqadigan o’choqlarni yo’q qilish, fermer xo’jaliklari va parrandachilik xo’jaliklarini kuzatish, vodoprovod suvi sifatini nazorat qilish orqali erishiladi. Mahsulotlarni saqlash va qayta ishlash qoidalariga rioya qilish kerak (ovqatlanish punktlarida ham, uyda ham).
• Uyda issiqlik bilan ishlov berishni talab qilmaydigan tayyor mahsulotlarga mo’ljallangan oshxona anjomlaridan issiqlik bilan ishlov berishni talab qiladigan mahsulotlarga mo’ljallangan oshxona anjomlarini bir-biridan ajratish tavsiya etiladi. (muzkatgichga joylaganda ham)
• Bolalar ovqatining sifati va bolalar idishlari, ayniqsa, butilkalar va so’rg’ichlarning tozaligiga e’tibor qaratish lozim.

• Mahsulot to’liq tayyor bo’lgunga qadar go’sht va parrandalarni yaxshilab pishirish kerak. Qaynatilmagan yangi sutni iste’mol qilish tavsiya etilmaydi.

• Salmonellyoz bilan kasallangan bemor uyda yoki shifoxonada to’liq tiklanishigacha izolyatsiyani talab qiladi. Bemorda alohida idishlar, vilkalar pichoqlar, ichki kiyim, sochiqlar va boshqa gigiena anjomlari bo’lishi kerak.

• Bakteriyalarni olib yuradigan odamlar uchun ish cheklovlari mavjud (masalan, ular oziq-ovqat, bolalar, qariyalar bilan ishlay olmaydi). Alomatsiz salmonellalarni tashuvchi bolalar, bolalar muassasalariga qabul qilinmaydi.

• Salmonellyozga qarshi vaksina yo’q, ammo bakteriofag (bakteriyalarni yo’q qiladigan mikroorganizm) mavjud, uning yordamida shifokor tayinlaganidek, aloqada bo’lgan odamlarda kasallikning oldini olish amalga oshiriladi.

manba: invitro.ru