5 sinf rus tili kitob pdf

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

Ochiq dars 5 sinflar uchun

Ta’limiy: O‘quvchilarga o’nli kasrlarni taqqoslash va yaxlitlashni , ular son nurida joylashishi haqida bilim berish va ko’nikmalar hosil qilish.

Tarbiyaviy: O ’quvchilarni komil inson etib tarbiyalash va tartib-intizomga doimo rioya etishga o’rgatish.

Rivojlantiruvchi: O‘quvchilarning mantiqiy fikrlash qobilyatini o’stirish, diqqat va xotirani rivojlantirish..

Darsning vazifalari

Mavzuga oid materiallar bilan ishlash uchun alohida kichik guruh ajratish, jamoa bilan suhbat o`tkazib o`quvchilarning mavzuga oid bilimlarini o`rganish, suhbat munozara orqali o`quvchilarning mavzu yuzasidan xulosa chiqarishlariga va chiqarilgan xulosani mohiyatini tushunishlariga erishish. Ular bilimini o`zlari orqali baholash.

O`quvchi: -Olgan bilimlarini yangi bilimlar bilan boyitadi, fikrlaydi, mushohada qiladi. Jamoa bilan va yakka tartibda ishlashni o`rganadi, nutqi rivojlanadi,olgan bilimi asosida jamoa xulosasini ayta oladi. Chiqarilgan xulosani mantiqan to`g`ri yoki noto`g`riligini anglab yetadi .

O`qituvchi:-O`quvchilarning oldin olgan bilimlari asosida ularning faolligi oshiriladi. Qisqa vaqt ichida mavzuni barcha o`quvchilar o`zlashtirishga erishadi. O`quvchilarning mustaqil o`rganishi, fikrlashi, darslikdan tashqari manbaalar bilan ishlashi uchun imkoniyat yaratib, dars vazifalarini amalga oshiradi.

5-“ ” sinf ona tili fani ” 201

1-topshiriq. Ertalab turib ota-onangizga, oila a’zolaringizga nima deysiz? Ular bilan gaplashayotganda qaysitildan foydalanasiz? Ona tili deyilishi sababini izohlang.

2-topshiriq. Nima uchun Rossiyada yoki Amerikada o’zbek tilida gapla- shishmaydi? Nega rus, ingliz, nemis, arab tillarini maxsus o’rganamiz? Shu til sohiblari qayerlarda yashashini ayting.

Rossiyada rus tilida, Fransiyada fransuz tilida, Eronda fors tilida gaplashishadi.

Har bir til asrlar davomida rivojlanib, boyib boradi. Jamiyatdan uzilgan, insonlarning o’zaro aloqasiga xizmat qilmaydigan til o’lik tildir.

Siz kitoblar, kinofilmlar orqali yovvoyi hayvonlar orasida o’sgan bolalar haqida ma’lumot olgansiz. O’shanda bir narsaga e’tibor berganmisiz? Bunday bolalar hayvoniy qiliqlarga ega bo’lib, eng muhim

insoniy fazilatdan-so’zlashdan mahrum edilar.

Demak, til jamiyatga, ya’ni odamlarning o’zaro munosa- batga kirishuviga, aloqa qilishiga xizmat qiladi, shuning uchun u ijtimoiy hodisa sanaladi.

Mustaqillikka erishganimizdan keyin o’zbek tilining ijtimoiy vazifalari yanada kengaydi.

1-mashq. Quyidagi so’zlarning o’zbek tilida paydo bo’lish sabablarini aniqlang.

Yer yuzida tillar ko’p. Olimlarning hisob-kitobiga ko’ra ularning miqdori 3000 dan ortib ketadi. Masalan: rus, ingliz, nemis, arab, fors, koreys va boshqa tillar. Tillarning barchasi insonlar o’rtasidagi aloqa- aralashuvni ta’minlash vazifasinibajaradi.

kollej, litsey, tadbirkor, fermer, tuman, viloyat.

2-mashq. Matnni o’qing va undagi g’oya haqida o’z fikringizni bayon qiling.

Podshoh bir kuni vazirlariga:

– Menga eng lazzatli taom pishirib keltiringlar,-dedi.

Vazirlar maslahatlashib unga til go’shtidan taom pishirib keldilar.

Taom podshohga ma’qul bo’ldi.

U: – Endi esa menga eng achchiq narsadan tayyorlangan ovqat olib kelinglar, – deb farmon berdi.

Bu gal ham unga til go’shtidan ovqat pishirib keldilar.

Podshohga topshiriqning ijrosi maqbul bo’ldi. Nima uchun?

3-mashq. Quyidagi maqollarni daftaringizga yozib oling va yodlang.

Tig’ yarasi bitadi, lekin til yarasi bitmaydi. Odobning boshi – til. Yaxshi so’z-jon ozig’i, yomon so’z – bosh qozig’i. Yaxshi so’z bilan ilon inidan chiqadi, yomon so’z bilan pichoq – qinidan. Til – dil kaliti.

4-mashq. Topishmoqlarning javobini toping. O’zingiz ham til, so’z, ilm, kitob haqida bilgan topishmoqlaringizni o’rtoqlaringizga aytib bering.

1. Tilsiz aql o’rgatar. 2. Og’izdan chiqquncha meniki, og’izdan chiqqani elniki. 3. Asaldan shirin, zahardan achchiq. 4. Temir qo’rg’on ichida qizil toychoq o’ynaydi. 5. Bir nafasda olamni kezar.

Savollarga javob bering

1. Yer yuzidagi xalqlar nima uchun har xil tilda gaplashishadi?

2. Til-ijtimoiy hodisa deganda nimani tushunasiz?

3. Nima uchun yowoyi hayvonlar ichida o’sgan bolalar gapira olmaydi?

4.0’zbeklarning qayerlarda istiqomat qilishi haqida so’zlab bering.

5.Ijtimoiy so’ziga izoh bering.

6.O’zingiz o’rganayotgan xorijiy til haqida nimalarni bilasiz?

V. O`quvchilarni baholash:
VI. UYGA VAZIFA:

5-mashq. Uyga topshiriq. Bugungi ozod va obod hayotimiz haqida fikrlaringizni yozing.
5-“________________” SINF ONA TILI

FANI
«____”____________201___

Mavzu: 2-dars. O’ZBEK TILI – DAVLAT TILI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

1. Yer yuzidagi xalqlar nima uchun har xil tilda gaplashishadi?

2. Til-ijtimoiy hodisa deganda nimani tushunasiz?

3. Nima uchun yowoyi hayvonlar ichida o’sgan bolalar gapira olmaydi?

4.0’zbeklarning qayerlarda istiqomat qilishi haqida so’zlab bering.

5.Ijtimoiy so’ziga izoh bering.

6.O’zingiz o’rganayotgan xorijiy til haqida nimalarni bilasiz?

III. YANGI MAVZU BAYONI.
2-dars. O’ZBEK TILI – DAVLAT TILI

1- topshiriq. Nima uchun ota, aka-uka yoki opa-singil tili emas, aynan onaga nisbat berib ona tili atamasidan foydalanamiz? Shu haqda bahs yuriting.

2- topshiriq. Siz yashayotgan yoki Sizga yaqin bo’lgan ko’cha, mahallaning 10—15 yil oldin qanday nom bilan yuritilganini eshitganmisiz? Agar farqlansa, buning sababini aytib bering.

Har bir millat o’z hayoti davomida aloqa-aralashuv quroli sifatida, asosan, bitta tildan foydalanadi. Farzandni tarbiyalab voyaga yetkazishda onaning o’rni beqiyos bo’lganligi, bola ilk tovushlarni, so’zlarni onasidan eshitganligi bois, bu tilga ona tili deyiladi.

Ota-bobolarimiz asrlar davomida ona tilimizni asrab-avaylab kelganlar.

1989-yilning 21-oktabr kuni o’zbek tiliga davlat tili maqomi berildi. Shundan boshlab ta’lim-tarbiya ishlari, majlislar, ish qog’ozlari, asosan, o’zbek tilida yuritiladigan bo’ldi.

Mustaqillik tufayli bu ish yanada jadallashdi.

Milliy qadriyatlarimizni, tariximizni o’rganish uchun keng yo’l ochildi.

6-mashq. Quyidagi hikmatli so’zlarni daftaringizga ko’chirib yozing. O’zingiz ham shunday misollar toping.

Ona tilim – jon-u dilim.

Ona tilim – jonimga masih.

Ona tilisini unutganlar xor bo’ladi.

7-mashq. She’rni o’qing va unda ilgari surilgan g’oyani aniqlang. Uning mustaqillik g’oyasiga birlashadigan jihatlari haqida gapiring.

Ona tilim – onajonim tili bu- Beshikdanoq singgan jon-u quloqqa. El-u yurtim xonumonim tili bu, Qadimlikda o’xshar ona tuproqqa.

Tayanch so’ z 1 ar: ona, bola, chaqaloq, beshik, alia, mehr, Vatan, munosib, farzand, ulg’aymoq, tarbiyalamoq, sevmoq, duosini olmoq, xizmat qilmoq

Savol va topshiriqlar

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Ona tili deganda nimani tushunasiz?

2. O’zbek tiliga davlat tili maqomi qachon berilgan?

3. Tilimizda sodir bo’layotgan o’zgarishlar haqida nima deysiz?

V. O`quvchilarni baholash:
VI. UYGA VAZIFA:

9-mashq. Uyga topshiriq. Mustaqillik tufayli tilimizda sodir bo’layotgan o’zgarishlar haqida hikoyacha yozing.

5-“________________” SINF ONA TILI

FANI
«____”____________201___

Mavzu: TAKRORLASH AYRIM UNLILAR IMLOSI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

1. Ona tili deganda nimani tushunasiz?

2. O’zbek tiliga davlat tili maqomi qachon berilgan?

3. Tilimizda sodir bo’layotgan o’zgarishlar haqida nima deysiz?

III. YANGI MAVZU BAYONI.

AYRIM UNLILAR IMLOSI

10-mashq. Maqollarni o’qing, unlisining aytilishi va yozilishiga diqqat qiling.

1. Vatanni sevmoq iymondandir. 2. Ona yurting omon bo’lsa, rang-u ro’ying somon bo’lmas. 3. Bulbul chamanini sevar, odam- Vatanini. 4. O’z yurtingning qadri o’zga yurtda bilinadi. 5. Qush ham iniga qarab intiladi.

11-mashq. Nuqtalar o’rniga i yoki u harflaridan mosini qo’yib ko’chiring.

But. n, sov. q, uyq. kulg. shov. llamoq, sup. rmoq, quv. r, uch. n, qiz. q, . st. qlol.

1. mashq. Quyidagi so’zlarni daftaringizga ko’chirib yozing. E harfining yozilish o’rinlariga diqqat qiling.

1. mashq. Gaplarni o’qing, o’ unlisining aytilishi va yozilishiga diqqat qiling.

IV. MUSTAHKAMLASH

Takrorlash uchun savollar

1. O’zbek tilida nechta unli tovush bor?

2. i unlilarining imlosi haqida ayting.

3.E va u unlilarining imlosi haqida so’zlab bering.

4.A va o unlilarining imlosi haqida gapiring.

14-mashq. Uyga topshiriq. Boshqotirmaning javobini toping. A harfining aytilishi va yozilishiga diqqat filing.

5-“________________” SINF ONA TILI

FANI
«____”____________201___

Mavzu: 4-dars. AYRIM UNDOSHLARNING YOZILISHI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

III. YANGI MAVZU BAYONI.

4-dars. AYRIM UNDOSHLARNING YOZILISHI

15-mashq. So’zlarni daftaringizga ko’chirib yozing va ular o’rtasidagi farqlarni aytib bering.

Bob-bop, bol-pol, besh-pesh, barcha-parcha,dala-tala, dil – til, dur-tur, oz-os, eg-ek, mard-mart.

16-mashq. Tez aytishlarni mashq qiling. Qaysi tovushga ta’kid tushayotganini toping va shu tovushga ta’rif bering.

Turg’un turib tarozida turp tortdi. O’zim uzum uzdim. Sharif Sharofatni sharaflab she’r o’qidi. Qayiqqa ayiq chiqdimi, qayiq qirg’oqqa chiqdimi?

17-mashq.Gaplarni ko’chirib yozing. Undosh tovushlarning imlosiga diqqat qiling.

1. Obod va ozod Vatan bizniki. 2. Daraxtni yer ko’kartiradi, odamni- el. 3. Kattaga hurmatda, kichikka izzatda bo’l. 4. Sayoq yursang, tayoq yeysan. 5. Do’stsiz boshim-tuzsiz oshim. 6. Sog’lom tanda sog’ aql.

18-mashq.Nuqtalar o’rniga jc yoki h harflaridan mosini qo’yib ko’chiring.

. ushyor, sa-..iy, ma..*sulot, . ulosa, . arakat, . urmatli, . ukm,

. oziijavob, ta_.t, sa. na, . ayol, .».ar kim, .».ech qachon.

19-mashq. O’qing. Undosh tovushlarning imlosiga diqqat qiling.

1. Falak-palak, faqir-paqir, sof-sop, tuf-tup, to’fon-to’pon. 2. Juma, jurnal, jirafa, jonsarak, hayajon, jajji, g’ijjak. 3. Ong, tong, bong, hang- mang, ko’ngil, singil, dengiz, kelingiz. 4. G’ujg’on, og’a, tog’, ag’darmoq.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. O’zbek tilida nechta undosh tovush bor va ular yozuvda nechta • harf bilan ifodalanadi?

2.B-p, v-f, d-t, g-k undoshlarining yozilishi haqida gapirib bering.

3.H va jc undoshlarining yozilish o’rinlari qanday?

4.Q, g’, ng undoshlarining imlosi haqida so’zlab bering.

V. O`quvchilarni baholash:
VI. UYGA VAZIFA:

20-mashq Uyga topshiriq. «Ozod va obod diyorim» mavzusida kichik hikoya yozib keling.

5-“________________” SINF ONA TILI

FANI
«____”____________201___

Mavzu: 5-dars. BOSH VA KICHIK HARFLARNING QO’LLANILISHI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

1. O’zbek tilida nechta undosh tovush bor va ular yozuvda nechta • harf bilan ifodalanadi?

2.B-p, v-f, d-t, g-k undoshlarining yozilishi haqida gapirib bering.

3.H va jc undoshlarining yozilish o’rinlari qanday?

4.Q, g’, ng undoshlarining imlosi haqida so’zlab bering.
III. YANGI MAVZU BAYONI.

5-dars. BOSH VA KICHIK HARFLARNING QO’LLANILISHI

21-mashq. Bosh harflarning ishlatilish sababini aniqlang, matnni ko’chirib yozing.

O’zbekiston-yer yuzining jannati.U bizning jonajon Vatanimizdir.

Yam-yashil bog’-rog’larga burkangan Farg’ona vodiysi, ko’hna Samarqand-u Buxoro, Xiva, azim Qashqadaryo va Surxondaryo yurtimizning maftunkor maskanlaridir.

O’zbekistonda Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon kabi daryolar, Chotqol, Qurama, Hisor, Nurota, Chimyon singari tog’lar bor.

22-mashq. «Mening ona shahrim» (yoki qishlog’im) mavzusida matn tuzing. Bosh harflarning ishlatilish o’rinlariga izoh bering.

23-mashq. Mashqimiz «Xato toping» deb nomlanadi. Matnda kichik harflar bilan berilgan so’zlarni to’g’rilab bosh harflar bilan yozing.

Mening bolalik yillarim Farg’ona vodiysining yaypan, nursuq, qudash, buvayda, tolliq, olqor, yulg’unzor, oqqo’ig’on degan qishloqlarida o’tgan. o’ttizinchi yillarning o’rtalarida bolaligimni o’ylaganimda chalakam-chatti tush ko’rganday edim: dumli yulduz chiqqan edi; Babar (Bobir bo’lsa kerak) degan yigitni otqorovul miltiq bilan otganda o’lmagan edi. (Abdulla Qahhor)

24-mashq. Buxoro, Hamid Olimjon, «Tong yulduzi» kabi so’z va so’z birikmalarining bosh harflar bilan yozilish sabablarini tushuntirib bering.

IV. MUSTAHKAMLASH

Takrorlash uchun savollar

1. Joy nomlari nima uchun bosh harf bilan yoziladi?

2.Kishilarning ism-familiyalari, taxalluslariga misollar keltirib, ularning qanday harf bilan yozilishini tushuntirib bering.

3.Korxona, tashkilot, gazeta, jurnal nomlari qanday yoziladi?

V. O`quvchilarni baholash:

VI. UYGA VAZIFA:

25-mashq. Uyga topshiriq. O’zingiz istiqomat qilayotgan ko’cha (mahalla) yoki qishloq atrofiga joylashgan korxona va tashkilot nomlarini dafitaringizga yozing va ularning bosh harflar bilan yozilish sabablarini izohlang.

5-“________________” SINF ONA TILI

FANI
«____”____________201___

Mavzu : BIR TOVUSH BILAN FARQ QILADIGAN SO’ZLAR MA’NOSI VA IMLOSI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: ____________________________________________

Darsda foydalaniladigan jihoz: ____________________________________________
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

1. Joy nomlari nima uchun bosh harf bilan yoziladi?

2.Kishilarning ism-familiyalari, taxalluslariga misollar keltirib, ularning qanday harf bilan yozilishini tushuntirib bering.

3.Korxona, tashkilot, gazeta, jurnal nomlari qanday yoziladi?

III. YANGI MAVZU BAYONI.

6-dars. BIR TOVUSH BILAN FARQ QILADIGAN SO’ZLAR MA’NOSI VA IMLOSI

26-mashq. Gaplarni o’qing. Nuqtalar o’rniga quyida berilgan so’zlardan mosini qo’yib ko’chiring.

. bir o’lar, nomard-ming. Og’zi kuygan . ni ham puflab ichadi. . shamol esdi. Sakkizinchi . – onamlarning bayrami. Onangni . ingda tutsang, singlingni . da tut. . soat sakkiz yarimda boshlanadi. Oynaga . ketdi.

So’zlar: mard, mart, qatiq, qattiq, kift,kaft,dars, darz.

27-mashq. So’zlarni izohlang va ular ishtirokida gaplar tuzing.

Barmoq-bormoq, da’vo-davo, sa’va-sava, yod-yot, odim-odam.

28-mashq. So’zlarni o’qing. Ularning o’rtasidagi farqlarni aniqlang.

azm-azim xalos-xolos urush-urish

ahl-ahil sut-sud paxta-puxta

Sanat saroyiga konsert tomosha qilgani bordik.

1. Chop yoni bilan turmoq.
2. Urish, noming o’chsin jahonda. (Zulfiya)

1- Tilla-tila, qatiq-qattiq kabi so’zlarning yozilishini va ma’nosini ayting.

2. Qarz-qars, darz-dars, yod-yot kabi so’zlardagi o’zgarishlarni belgilab, ularning ma’nosini tushuntiring.

3. Yuqoridagi so’zlarni bir xil yozsak bo’ladimi?

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling