10-chi sinf biologiya darsligi

MUNDARIJA
So‘zboshi ……………. 3

I Bob. Biologik tizimlar haqida tushuncha

1-§. Biologiya – hayot haqidagi fan ……….. 4
2-§. Hayot mohiyati va tiriklikning xususiyatlari ……….. 7

II Bob. Hayotning molekula darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar

3-§. Hayotning molekula darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari …… 12
4-§. Tirik organizmlarning kimyoviy tarkibi va uning doimiyligi ……… 16
5-§. Uglevodlar va lipidlar ……….. 20
6-§. Oqsillar va nuklein kislotalar ………….. 25

III Bob. Hayotning hujayra darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar

7-§. Hayotning hujayra darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari ………….. 33
8-§. Moddalar almashinuvi – hujayra hayotiy faoliyatining asosi ………… 38
9-§. Plastik almashinuv. Fotosintez, xemosintez ………….. 42
10-§. Hujayra – tiriklikning irsiy birligi …………… 47
11-§. Hujayraning hayot sikli ………….. 50
1-laboratoriya mashg‘uloti ………… 58

IV Bob. Hayotning organizm darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar

12-§. Hayotning organizm darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari ………. 60
13-§. Tirik organizmlarning oziqlanishga ko‘ra turlari …………. 63
14-§. Organizmlarning ko‘payishi. Jinssiz ko‘payish ……….. 66
15-§. Organizmlarning jinsiy ko‘payishi ………. 69
16-§. Ontogenez – tirik organizmlarning individual rivojlanishi ………. 74
17-§. Irsiyatning umumiy qonuniyatlari. G. Mendelning irsiyat qonunlari va ularning mohiyati …….. 80
18-§. Diduragay va poliduragay chatishtirish. G. Mendelning uchinchi qonuni ……. 85
19-§. Irsiyatning xromosoma nazariyasi ………. 88
20-§. Jins genetikasi …………………………… 92
21-§. Jins bilan bog‘liq holda irsiylanish …….. 95
22-§. Genlarning o‘zaro ta’siri …………….. 97
23-§. O‘zgaruvchanlikning umumiy qonuniyatlari ……….. 103
24-§. Genetika va inson salomatligi ………… 110
25-§. Odamda uchraydigan irsiy kasalliklar. Reproduktiv salomatlik …….. 116
26-§. Gen muhandisligi tadqiqot obyektlari va rivojlanish tarixi ……… 121
27-§. Hujayraning genetik elementlari ……….. 123
28-§. Hujayra irsiyatining o‘zgarishiga olib keladigan jarayonlar ………. 126
29-§. Gen muhandisligida qo‘llaniladigan fermentlar ……….. 131
30-§. Rekombinant DNK olish ………… 134
31-§. Gen muhandisligiga asoslanib o‘simlik irsiyatini o‘zgartirish ……… 136
32-§. Hujayra muhandisligi asosida hayvonlar irsiyatini o‘zgartirish. Gibridoma … 139
33-§. Gen va hujayra muhandisligiga asoslangan biotexnologiya ……… 143
34-§. O‘zbekistonda gen muhandisligi va biotexnologiya fani yutuqlari …….. 145

V Bob. Hayotning tur va populatsiya darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar

35-§. Hayotning tur va populatsiya darajasi. Tur tushunchasi. Tur mezonlari …… 147
36-§. Populatsiya – turning tuzilish va evolutsiyaning boshlang‘ich birligi ………. 151
2-laboratoriya mashg‘uloti ……….. 155
37-§. Evolutsion g‘oyalarning paydo bo‘lishi …………….. 156
38-§. K. Linney, J.B. Lamarkning ilmiy ishlari, J. Kyuvening evolutsion g‘oyalari ……… 161
39-§. Ch. Darvinning evolutsion g‘oyalari ………. 164
40-§. Evolutsiyani harakatlantiruvchi kuchlar. Irsiy o‘zgaruvchanlik ……….. 171
3-laboratoriya mashg‘uloti ……….. 173
41-§. Yashash uchun kurash va uning turlari ………. 175
42-§. Tabiiy tanlanish va uning turlari ……… 180
43-§. Organik olamdagi moslanishlar – evolutsiya natijasi ………. 184
4-laboratoriya mashg‘uloti ………. 191
44-§. Evolutsiyaning sintetik nazariyasi ………… 193
45-§. Turlarning paydo bo‘lishi ……….. 195
46-§. Evolutsiyani isbotlashda molekular biologiya, sitologiya, embriologiya fanlari dalillari …….. 199
47-§. Evolutsiyani isbotlashda solishtirma anatomiya, paleontologiya fanlari dalillari ……… 204
48-§. Evolutsiyani isbotlashda biogeografi ya fani dalillari ………… 207
49-§. Evolutsion o‘zgarishlarning tiplari ………….. 211
50-§. Organik olam evolutsiyasining asosiy yo‘nalishlari ………. 214
51-§. Yerda hayotning paydo bo‘lishi haqidagi nazariyalar ………. 218
52-§. Biokimyoviy evolutsiya nazariyasi ………. 221
53-§. Arxey, proterozoy eralaridagi hayot …….. 223
54-§. Paleozoy erasidagi hayot …….. 225
55-§. Mezozoy, kaynazoy eralaridagi hayot ……… 227
56-§. Antropologiya odam evolutsiyasi haqidagi fan ……. 229
57-§. Odam evolutsiyasining asosiy bosqichlari …….. 231
58-§. Odam evolutsiyasini harakatlantiruvchi kuchlar …… 232
Atamalar lug‘ati …………….. 235