Футбол ўйинининг туғилган кун санаси ва қоидалари тарихи ҳақида
Маълум бўлишича, дунёдаги энг машҳур ўйин – футбол ўзининг туғилган кунига эга. У 26 октябрда нишонланади. Сана, албатта, шартли, ҳеч ким аниқ айтолмайди. Хўш, рақиб дарвозасига зарба беришга уриниб, юмалоқ коптокни тепиб, мусобақани ташкил қилиш ғояси ким томонидан биринчи бўлиб пайдо бўлган?
Замонавий футболга жуда ўхшаш ўйинлар дунёнинг турли мамлакатларида бўлган. Аммо замонавий футболни инглизлар дунёга совға қилганлар. Ва бу 1863 йил 26 октябрда содир бўлди. Инглизлар ушбу ўйиннинг асосчилари деб ҳисобланишади. Гап шундаки, 1863 йилгача футбол ўйинлари учун ягона қоидалар мавжуд эмас эди. Кўпинча, ҳатто битта шаҳарнжамоалари ҳам ўзаро ўйин ўтказолмайдилар, чунки улар ўйин қоидаларига нисбатан ҳар хил қарашларга эга эдилар.
Ушбу келишмовчиликларга барҳам бериш мақсадида 1863 йил 26 октябрда Лондоннинг “озод масонлари” тавернасида 11 клуб вакиллари тўпланиб, футболнинг ягона қоидаларини ишлаб чиқиб уюшма тузишди. Унга киритилган клублар ушбу қоидаларга қатъий риоя қилишлари керак. Қизғин баҳсларга қарамай, футбол ассоциацияси тузилди. Ўйин қоидаларини ишлаб чиқиш анча қийин бўлиб чиқди. Кейинги учрашув 1 декабрга белгиланган эди. Ўша куни янги ассоциация аъзолари қизғин баҳслашишди. Масалан, Лайтонстоне клуби вакили бўлган жаноб Элкок, футбол қоидалари чалиш, рақибни уриш ва қўл билан ўйнашни тақиқлаши кераклигини қатъий таъкидлади. Бундай «имтиёзлар» фақат дарвозабон учун сақланиб қолди.
Уюшмада хазиначи этиб сайланган Кемпбелл умуман бошқача фикрда эди. Унинг таъкидлашича, зарбаларни ўйиндан олиб ташлашнинг иложи йўқ, айнан шу нарса ўйинга жасорат беради. Дарҳақиқат, ўша пайтда фақат эркаклар футбол ўйнаган ва ҳақиқий эркак оғриққа чидай олиши керак. Оёқдан чалиш ва бошқа қўполликларни футбол қоидаларидан олиб ташлаш қарори овоз бериш йўли билан қабул қилинди. Майдончиларга тўпни қўллари билан ушлаш тақиқланган. Бундан ҳафсаласи пир бўлган Кемпбелл овоз бериш натижаларига рози бўлганини, аммо унинг клуби бундай шароитда уюшма аъзоси бўлиб қола олмаслигини айтди. Қизиғи шундаки, “Блекхит” ҳақиқатан ҳам ассоциацияни тарк этди ва регби жамоалари сафига қўшилди.Музокара ва тортишувлардан сўнг футбол ўйинининг асосий 13 қоидаси ўрнатилди. 1 декабрда улар қабул қилинди ва нашрга газеталарга юборилди. 7 декабрдан бошлаб барча ФА клублари ўз ўйинларида уларга риоя қилишлари шарт эди. Кейинчалик, улар универсал эътирофга сазовор бўлишди. Қоидаларда футбол майдонининг катталиги, тўпни дарвозага урилган деб ҳисоблаш шартлари, тўпни чегарадан ичкарига киритиш қоидалари ва ўйиннинг бошқа тафсилотлари назарда тутилган эди. Қизиғи шундаки, ҳар бир урилган голдан кейин жамоалар дарвозаларини ўзгартиришлари керак эди.
Бир неча йил ўтди ва футбол сайёрамиз бўйлаб ғалаба қозонадиган юришни бошлади. Инглизлар, қайси давлатда бўлмасин, албатта ўзаро футбол жангларини уюштиришади. Уларга қараб, маҳаллий ихлосмандлар ҳам ўйинга қўшилишди. ХИХ асрнинг саксонинчи йилларида Аргентина божхоналарида қизиқ воқеа юз берди. Аргентинага Буюк Британиядан ғалати юк — футбол тўплари ва формалар тўплами келди. Жанубий Америкада яшаган инглизлар томонидан буюртма қилинган. Божхона ходимлари юкни узоқ вақт давомида кўриб чиқиб ўтказиб юборишга қарор қилдилар.
Кизикарли маълумотлар
Футбол ўйинининг туғилган кун санаси ва қоидалари тарихи ҳақида