ТУГАЛЛАНМАГАН РЕЖА


Омад бир келса, келаверади деб шуни айтсалар керак. Айни курилиш мавсуми болгани учунми йоки молларнинг сифати яхшилигиданми негадир шу кунларда Мансурнинг ишлари олга борайотган еди. курилиш моллари бозорида савдо килувчи савдогарларнинг айримлари хавас, айримлари хасад билан унининг ишини кузатишарди. Кимдир «Мансурхон ози омадли бола-да! Хеч шу йигитнинг ишидан нолиганини ешитмаганман», деса кимлардир «Халоллиги учун савдосида барака бор. Бир сом топса хам, минг сом топса хам тогриликни хуш коради», дейишар еди.
Ана шундай омадли кунларнинг бирида, тушдан сонг бозорда одам камайган бир пайтда Мансурхоннинг олдига бир йигит келиб, уни саволга тутди.
– Ака, бу йерда тахта сотиб оладиган одамлар бор, деб ешитгандим. Кимга учрашсам болади. Билмайсизми,–деди йигит.
Азалдан огир-босик болган Мансурхон дастлаб йигитга зимдан коз югуртириб чикди-да, жавоб кайтарди:
– Биз-да ука, тахта оладиган. Ози нима бор сотиладиган?
– Саккиз йил аввал отам рахматли уй куришни ният килиб беш юз туп терак екиб кетган едилар. Тераклар айни йетилгани учун хаммасини кестириб, постини шилиб, таййор килиб койганман. Шуларни сотмокчи едим, ака, нима дейсиз?! – йигит шундай деб савол назари билан Мансурхонга каради.
«Бугун хам омадим келганга охшайди», дилидан отказди Мансурхон. Аммо буни сухбатдошига ошкор килмай, уни четрокка олиб чикиб, хали кормаган моллари устидан савдо кила бошлади. Нихоят теракларнинг егаси Мансурхон айтган нархга рози болди. Малум болишича моллар кошни туманда болиб, олиб кетишга тахт килиб койилган екан.
– Укажон, мен ертага тонгда йетиб бораман. Моллар макул болса, конгирок килиб иккита юк машинасини чакираман-да, олиб кетаман.
– Ака, кутаман сизни!
Улар илик хайрлашишгач, Мансурхон ертагалик харид учун пулларини хисоб-китоб килгани уйига йол олди. Мансурхон якиндагина янги «Нексия» сотиб олгани боис, пул айланмасидан бир оз кийналиб колганди. Аммо пул топмаса хам болмайди. Хажми анчайин катта болган бу молларнинг ортидан анча-мунча пул ишлаб олса болади.
Мансурхон ойлай-ойлай якин дости Авазнинг уйига йол олди. Уч кун аввал чойхонада янги машинасини достларига ювиб берайотганида Аваз Мансурга пулдан йордам керак болса тортинмай сорайверишини айтганди.
Авазбек достини илик кутиб олди. Мансур хам коп таранг килмай унга копрок пул кераклигини, олган карзи микдорида товарни бошатиши биланок, дархол кайтаришини айтди. Авазбек бир оз ойланиб турдида ичкарига кириб, кора рангдаги спорт сумка котариб чикди.
– Мана достим, бу йерда 10 миллион сом пул бор. Кечкурун буларни валютага алмаштирмокчи едим. Майли сен ишингни битириб ол. Пуллар бекор йотганидан кора фойда келтиргани яхши.
– Сенга катта рахмат, Аваз. Тез кунда албатта кайтараман.
Мансурхон конгли тогдек котарилиб, уйига кайтди. У озида бор пулларни хам кошиб хисоб-китоб килганида, ертасига олиниши керак болган товар учун учма-уч йетадиган сумма йигилганини билди. «Майли, хечкиси йок. Насиб килса, катта даромаднинг устида турибман. Харажатларни камайтириб, бир оз чидасам, хаммаси яхши болади», ойлади у. Шундан сонг у бозордаги хамкори Фарходга конгирок килиб, ертаси куни барвакт таййор болиб туришини, мол олиш учун биргаликда кошни туманга бориб келишларини айтиб, огохлантириб койди. Шундан сонг режадаги ишларини битирган Мансурхон диванга хоргин озини ташлар екан, еринибгина соатга каради. Бу пайтга келиб, кун анча кеч болиб колганди. Мансурхон ертасига барвакт туриши кераклигини ойлаб, уйкуга кетишга таййорланди.
Аммо шу пайт тун сукунатини дарвоза конгирогининг жиринглаши бузди. Мансурхон хайрон болиб орнидан козголди. «Кеч болганида ким екан…», деган хайолда бир оз жахли чикиб дарвозага йоналди у.
Ешик очилганида остонада йон кошниси болмиш «чемпион» лакабли укахони Акмал турганини корди. Отган йили тай-бокс бойича мамлакат биринчилигини олгач, хамма уни шундай деб атарди.
– Кеч болганда тинчликми, Акмал?! Кир-чи, уйга, –деди Мансурхон хайрон болиб.
– Аввало узр, Мансур ака. Бемахалда сизни безовта килдим. Лекин бошка иложим йок еди. Кутилмаганда онам касалхонага тушиб колдилар. Хозир кошни тумандаги шифохонанинг жонлантириш болимида йотибдилар. Шифокорлар ертага тонггача мана бу когоздаги дориларни олиб келишимни айтишди, – йигитча шундай деб колидаги когозни Мансурхонга узатди.
– Айни вактда сиздан бошка хеч кимдан йордам ололмаман. Биласиз, дадам амакиларим билан Россияга кетишган. Агар карз бериб турсангиз, келгуси ойнинг охиригача албатта кайтараман.
Мансурхон йигитчанинг созларини диккат билан тинглади. У бир томондан Акмалнинг холатини тушунайотган болса хам бир томондан ертагалик озининг вазиятини ойлаб, иккиланиб колди. Чин юракдан кошнисига йордам беришни истаса-да, ертагалик килиши мумкин болган фойда коз олдидан кетмайотганди. Дастлаб Мансурхон Акмалга вазиятни тушунтиришга харакат килди. Аммо йигитчанинг козларида милтиллаб турган йошларни кориб, езилиб кетди. «Молжалимдагидан бир оз камрок тахта олсам хам болаверади. Яхшилик килсам, йон кошнимда колиб кетмайди. Инсон такдири хар нарсадан устун…», ойлади Мансурхон. Шундан сонг у кошни хонага кириб, йигтича айтган микдордаги суммани олиб чикиб берди.
– Рахмат ака, бир умр йодимдан чикмайдиган яхшилик килдингиз. Илохим Аллох молингизни ва жонингизни оз панохида асрасин. Савдоингизнит баракасини берсин. Тез кунда албатта кайтараман, – йигитча шундай деб орнидан козголди.
– Арзимайди, ука. Хозир кошни туманга кетадиган болсанг, ярим кечаси йолда юришинг хавфли. Уч соатдан сонг тонг отади. Яхшиси, хозир меникида бир оз дамингни олгин. Тонгда барвакт турамиз. Мени йолим хам оша томонда. Шифохонага машинада ташлаб кояман.
– Катта рахмат, Мансур ака! Аммо бормасам болмайди. Шахар марказидаги навбатчи дорихонадан керакли нарсаларни олиб, тезрок йетиб боришим керак. Онам у йокда йотгач, мен бу йерда тинч туролмайман.
Шундан сонг йигитча кошнисига катта миннатдорчилик билдириб хайрлашди. Уни дарвозага кузатиб койган Мансурхон уйга кайтиб кирди-ю, кандай ухлаб колганини ози хам сезмай колди.
Ерта тонгда кол телефонининг каттик жиринглашидан уйгонган Мансурхон бозордаги шериги Фарходга тез йетиб келишини айтди-да, шоша-пиша юз-колини ювиб, нонушта килиш газга учун чой койди. Бу орада Фарход кириб келди. Улар биргаликда йенгил тамадди килишгач, «Нексия»да кошни туманга йол олдилар.
Йолда боришар екан, молларни сотмокчи болган йигит икки марта конгирок килиб, уларни кутайотганини айтди.
Икки соатга колмай «Нексия» айтилган манзилга йетиб келди. Уларни оша таниш йигитча кутиб олди. Аммо Мансурхон уни бир карашда таний олмади. Чунки унинг юзи би-оз шилинган ва ойоги хам оксокланайотганди.
– Фалокат-да, ака. Кеча коронгуда кочада кетайотиб, чукурга тушиб кетдим, – дея оз холатини изохлаб кутиб олди йигит.
– Шунакаси хам болади, ука,– хамдардлик билдирди Фарход. – Тезрок молларни кориб, тезрок олиб кетсак яхши боларди. Озингиз хам биласи, йол узок. Кун кизигунча манзилга йетиб олишимиз керак. Хали юк машинага хам буюртма бериш керак.
– Конглингиз ток болсин, ака. Хозир шеригим келсин, молларни бориб корасизлар. Нонушта хам килмаган болсаларингиз керак. Нарирокда шинамгина чойхона бор. Юринглар, шеригим келгунча бир пийоладан чой ичиб турамиз, – деди йигит мехмонларга мулозамат килиб.
Мансурхон ва Фарходга вакт отказиш учун айтилган бу таклиф гарчи унча йокмаган болса хам йигитнинг ортидан ергашдилар.
Чойхонада отиришар екан, Мансурхон дам соатига дам нарирокда турган машинасига кариб коярди. Орадан ярим соат отди хамки келиши керак болган «шерик»дан дарак болмади. Мехмонларнинг хафсаласи пир болайотган бир пайтда молларнинг егаси болмиш йигитчанинг телефони жиринглаб колди. У четрокка чикиб, кол телефонида нималарнидир гаплашди-да, мехмонларга имлаб, кетишларини айтди. Улар «Нексия»да шахар четидаги кандайдир овлок жойга йетиб бордилар. У йерда хакикатдан хам «Матиз» машинаси ичида хайдовчи, бир бола ва йигитчанинг «шериг»и отирарди. Йигитча шеригини бир четга тортиб, нималарнидир гаплашиб олди. Сонг Мансурхон ва Фарходнинг олдига келиб, соз бошлади:
– Теракларни сотишимни билиб, амаким менга хам хак берасан, деб бошимни котиряпти. Шунинг учун теракларни сотайотганимни у билмай кояколсин. Биттангиз биз билан юриб, теракларнинг сифатини кориб олинг, макул болса, юк машина олиб келиб, юклаб берамиз. Агар хозир иккита машинада борсак, амаким дарров югуриб чикади, – деди халиги йигитча Манурхонга.
Мехмонлар ноилож уларнинг гапига рози болишди. «Нексия»да Мансурхон ва теракларнинг егаси болмиш халиги йигит коладиган, Фарход еса мезбонлар билан бирга «Матиз»да молларни коргани бориб келадиган болди.
«Матиз» тезлик билан козголиб, далалар орасидаги сокмок йол бойлаб юриб кетди. Мансурхон ва йигитча «Нексия»нинг ичида сухбат кура бошладилар. Бир оздан сонг йигит сигарет чекиш бахонасида машинадан тушди ва орка салонга отирди. Шу пайт кутилмаганда Мансурхонинг бойнига откир тигли пичок тиралди. Бундай болишини кутмаган мехмон нима киларини билмай колди.
– Укажон, бу канакаси, – бир оз титраб савол берди Мансурхон.
– Коп гапирмагин-да, тез машинадан туш, – деди бирдан озгариб колган йигит хиррилаб.
– Сумкадаги пулларни олсанг хам, менга тегма. Жоним омон колса болди, ука, – деди мехмон коркув аралаш.
– Туш дедим, машинадан! – бакирди йигит.1212111212121212
Бу сафар мезбон буйрукка созсиз бой сунди. Жуссаси хам унчалик катта болмай йоши киркка якинлашиб колган Мансурхон бир оз оксокланайотганини хисобга олмаганда, бутунлай соглом, куч-кудратга тола йигитчага кандай бас келишини билмай боши котди. Йигит болса унга пичок тираб нарига олиб борди ва тирсаги билан бир зарб бериб уни йерга йикитди ва :
– Агар шу йердан кимр етсанг, сойиб ташлайман. Бу йерда сени олигингни хам хеч ким топа олмайди, – дея ози машина томон оксокланиб юра бошлади.
Бир вактнинг озида бутун бойлигидан ажралиб колайотганини ойлаган Мансурхон йигитнинг ортидан узок кузатиб туролмади. Орнидан туришга озида куч топиб, боскинчи томонга югурди. Ракиби оркасидан келайотганини билган йигит шахд билан оглилди-ю, пичок билан «олжа»сига ташланди. Важохатидан у Мансурхонни сойиб ташлашга таййор еди. Аммо ойогининг оксокланайотгани панд бериб, пичокни ракибига хеч теккиза олмасди. Пичок билан куролланган барзанги ракибига кандай бас келишни билмаган Мансурхон бор кучини йигиб, йигитнинг оксок ойогига тепди. Гарчи зарба унчалик омадли чикмаган болса хам, барзангини кулатиш учун йетарли болди. Пайтдан фойдаланган Мансурхон машина томонга югурди. Йигит хам бир амаллаб орнидан туриб оксаганча унинг ортидан югурди. Мансурхон салонга отириб, машинани от олдирганида, йигит хам йетиб келиб орка салоннинг ешигини очиб бир ойогини койишга улгурганди. Аммо «Нексия»нинг катта тезликда орнидан козголиши йигитга кимматга тушди. Ташкарида колган оксок ойоги унга панд бериб, йол четига думалаб кетди.
Мансурхон машинасини тез хайдаб, шахаргача йетиб олди. Хавфсиз жойга йетиб олгач, минг бир хавотир билан боскинчиларнинг машинасида кетган Фарходга сим кокди.
– Мен соппа-согман, озингда тинчликми, Мансур?! Бу йерда хеч канаканги терак йок екан. Мана бу одамлар кандайдир ойин килаяпти. Ортга кайтсак, сен йоксан. Нима гап ози, – деди Фарход конгирокка жавоб берар екан.
– Тезлик билан шахарга йетиб кел. Кейин тушунтираман.
Шундан сонг Мансурхон хеч кимга хеч нарса демай Фарходни кутди. Нихоят сал кам бир соатдан сонг йол машинасида йетиб келган Фарход, хавотир билан нима болганини суриштирди. Мансурхон унга болган вокеани бош-ойок гапириб берди. Сонг Фарход хам нима килганини созлаб берди. Малум болишича, хеч кандай терак хам, боскинчи йигитнинг хеч кандай амакиси хам болмай, максад уларни бир биридан узоклаштириб, пул ва машинасини ехтийоткорлик билан колга киритиш болган екан.
Хеч бир зарар кормай, катта фалоктдан кутилиб колганига шукр килган икки хамкор ортга кайтдилар. Йолда боришар екан, Мансурхон бандит йигитнинг ойоги оксагани унга кол келганини кайта-кайта такрорлади.
–Йигитчанинг ойоги оксаши бир бахона болди. Аввало худо бизни асради, Мансурхон! – деди Фарход хаяжондан озига келолмай.
Йол-йолакай икки хамкор болган вокеа хакида хеч кимга чурк етмасликка келишиб олдилар. Оз шахарларига кайтиб келишгач, Мансурхон дости Аваздан олган карзини дархол кайтариб бериб, бозордаги ишини давом еттира бошлади. Вокеани келишилганидек хеч кимга айтишмади. Шу тарика орадан бир ойдан ошик вакт отди.
Кунларнинг бирида Мансурхонни кошниси Акмал йоклаб колди.
–Мансурхон ака, сизга катта рахмат! Мана бу олган карзим. Йордамингиз туфайли онам хам тузалиб кетдилар. коллаб юборганингизни билиб, онам хам козда йош билан дуо килдилар. Минг бор рахмат, ака, – деди йигитча миннатдор охангда.
– Хечкиси йок, ука. Йордамим текканидан хурсандман. Ишкилиб берган пулим йетдими?! Сораганингни бердим-у, кейин бир оз копрок берсам болар екан, касал одамнинг харажати коп болади, деб хам ойладим.
– Йетди, ака, – деди Акмал ва бир оз кулимсираб: – Аммо йетмай колиши хам мумкин еди, худо саклади – дея жавоб берди.
– Бу нима деганинг? – кизиксираб соради Мансур.
– кошни йернинг болалари кизиккон екан. Сиздан пул олиб чикиб, кошни вилоятнинг марказидаги навбатчи дорихонага кетайотган едим, олдимдан икки йолтосар чикиб, тунамокчи болишди. Коз олдимга касал йотган онам келиб, пичок билан ташланган барзангини боплаб доппосладим. Ойоги синиб юролмай колди. Иккинчиси буни кориб кочиб кетди, – дея бошидан отказган вокеани айтиб бера бошлади Акмал. Буни ешитган Мансурхон хаяжонланиб, оша барзанги хакида суриштирди. Акмал ози калтаклаган йолтосарнинг коринишини тасвирлаб бергач еса Мансурхон хайратдан котиб колди. Акмал доппослаган йолтосар айнан Мансурхон ва Фарходни катта суммага тушириб кетмокчи болган, аммо ойогининг сингани туфайли режаси панд берган йигит еди.
2010.
Хикоялар
ТУГАЛЛАНМАГАН РЕЖА