СИНОВ


Бахром йошлигидан аклли бола болиб улгайди. У хукук сохасига кизикар, суд иши билан боглик киноларни мирикиб томоша киларди. Мактабни ало бахолар билан тугатгач, олий окув юртига имтихон топшириш максадида пойтахтга йол олди. Кириш анчагина кийин болса хам яхши ният билан Юридик институтига хужжат топширди. Нихоят ниятига йетди хисоб, енди тест синови жавобларини кутиш колди. Конгли сезиб турибди: окишга киради!
Кутилган кун етиб келди. Бахром шартнома билан окишга кабул килинганини кориб, озида йок кувониб кетди. Майли-да, одамлар шунга хам илингани йок…
– Аяжон, дадажон, мени табрикланг, окишга кирдим!
Шарифа хола оглини кучоклаб, пешонасидан опди:
– Табриклайман оглим, бошинг тошдан болсин.
– Баракалла, ота огил! – оглини кучоклаб багрига босди Баходир ака.
– Факат шартнома асосида, дада…
– Болаверади, шунисига хам шукур. Енг асосийси – кирибсан-ку, оглим! Бу институтга кириш деганлари осон иш емас.
Оша куни уларнинг хурсандчиликлари тойга айланиб кетди. Отаси Баходир ака кой етаклаб чикиб сойди. Уч-торт кун давомида уйларидан одам аримади. Хар куни Бахромнинг ортоклари келиб уни табриклашар еди. Бу кувончга айрим достлари хавас, айримлари хасад билан караб чикиб кетардилар.
Шундай катта жойларга окишга кирибсан, табриклаймиз, орток. Катта одам болиб кетсанг, бизни унутиб юборма, ишкилиб, – деди мактаб пайтида яхши чикиша олмайдиган синфдошларидан бири сохта самимийлик билан.
Шу тарика бир хафта давомида гох у, гох бу ортоги келиб Бахромни хурсандчилик билан кутларди. Шундай болса хам унинг конгли гаш еди. Чунки, йошлигидан бирга катта болган чин дости Откирдан дарак йок. У тижорат иши билан чет елга кетган екан. Икки-уч ойдан кейин келиб колармиш. Сентябр ойи якинлашиб, окув юртларида дарслар бошланди. Бахром ота-онасидан ок фотиха олиб Тошкентга жонаб кетди. У пойтахтга келиб, йотокхонага жойлашди. Ози билан тенгдош болалар билан танишди. Дастлабки кунларда уни бир оз хаяжон босди, сонг хаммаси изига тушиб кетди. Талабаликка органиб колди.
Бир куни дарс тугаганидан сонг, йотокхонада дарс килиб отирса, навбатчи келиб:
– Биринчи боскичдаги Усмонов Бахроммисиз?
– Ха.
– Сизни сораб келишди.
Откир чет елдан кайтгач, Бахромнинг окишга кирганлигини ешитди. Уйига борганида кориша олмагани учун ози Тошкентга келган еди.
– Судя жаноблари, калайсан енди, – дея хазиллашиб кучок очди Откир.
– Ишларинг яхшими, достим, – кулимсираб сорашди Бахром.
– Рахмат, тузук.
– Юр, яхшиси, бирор холирок жойда отириб гаплашамиз, – деди Откир Бахромнинг йелкасидан кучиб.
Улар олийгохга якин болган кафеда анчагача сухбатлашиб отиришди.
– Майли, достим, сенинг хам вактингни олмай, – деди Откир орнидан туриб.
– Бопти, Откир… Та’тилда борганимда гаплашармиз, – Бахром достини кузатиб койди.
… Кунлар тез отиб, сессиялар бошланиб кетди. Имтихонлар тугаб, уйга кетишга рухсат берилди. Бахром уйга бормасликка карор килди, негаки, якинда яна шартнома пулини толайдиган вакт келади. Ота-онаси буни кийналиб колишмасин деб, уйидагиларга йордам бермокчи болди. Уйига хат йозиб, та’тилда бора олмаслигини айтди. Бахром бирор иш топиш учун бозорга йол олди. Дарвоза олдидаги автомобил тохташ жойида нима килишини билмай тохтаб колди. Шу пайт коп-кора «МЕРЦЕДЕС»дан тушган озига бино койган йигит Бахромнинг олдига келди.
– Укам, стоянкачимисан?
– Йоге, ака…
– Бу ортада машина ювадиган болалардан йокми?
Бахром ойлаб колди: «Шу машинани озим ювиб берсам-чи?!»
– Сиз бозор килиб чикаверинг, мен унгача ювиб кояман, – деди шоша-пиша йигитга караб.
– Хорошо, тозалаб ювгин, укам, – у шундай деганча бозорга кириб кетди. Бахром югуриб бозорга кириб, икки кулоч дока, мочалка, совун, порошок ва челак билан кайтиб чикди. Елкасидаги спорт сумкасини бир четга койиб, ишга тушиб кетди. Машина янгидек болиб колди. Бозордан кайтган машинанинг егаси юкларини багажга жойлагач, машинани айланиб, тозалигини текширди.
– Яхши, укам, зор, – деб чонтагидан анчагина пул олиб узатди.
– Рахмат.
Бахром пулни чангаллаганча узоклашайотган машина оркасидан караб колди.
– Бошмисан, жиян?
Бахром овоз келган томонга каради. Йоши каттарок киши унга караб турарди.
– Бозор килиб чиккунимча шу «арава»ни ювиб кой, – деди у кизил «Тико»га ишора килиб.
– Бопти, амаки, – деди Бахром кувониб.
Шундай килиб, кечгача анчагина машинани «мойка»дан чикарди. Бозор таркагач, нарсаларини йигиштирди. Пулларини санаган еди, ози ойлаганидан хам копрок екан. кувонганидан козларига йош калкиди. Бу унинг пешона тери евазига еришган пуллари еди.
Бахром бир хонадондан ижарага туриш учун жой топди. Ертасига тонгда туриб ишини давом еттириш учун отланди. Шу тарика та’тил тугаб, окишга борадиган кун якинлашди. Бахром хам ишини йигиштириб йотокхонасига келди. Яна окишлар бошланиб кетди…
У курснинг енг олди талабаларидан еди. Бошкалар каби кийиниб, катта-катта пул совурмаса хам, билими, акл-заковати туфайли хамма уни хурмат киларди. Кунлар о’тиб, у ота-онасини жуда согинди. Вактини асосан дарс таййорлаш, китоб окиш билан отказарди. Ко’з очиб юмгунча яна имтихонлар бошланди. Бахром биринчилардан болиб рейтинг дафтарчасини а’лога йопди. Енди уйига кетиши мумкин еди: кишлогига йол олди.
– Ассалому алайкум, аяжон, – дарвозадан кира солиб, онаси томон отилди Бахром.
– Вой бойларингдан айланай, оглим, келдингми?! Кутавериб козларимиз торт болди-ку!
Оша куни Бахром окиш таассуротларини ота-онасига гапириб бериб, кунни кеч килди. Ертасига дости Откирникига борди. Улар узок сухбатлашдилар. Кечки пайт Откирникидан чикиб, уйига кайтди. кишлок чойхонасида кошни махалладаги болалар базм килишайотганини корди. Уларни Бахром негадир хушламас еди. Шунинг учун кормаганга олиб отиб кетмокчи болганди, улардан бири гап котди:
– О-х-о-о, катта одамлар бизларни танимай колишибди-да?!
Бахром чойхонага бурилишга мажбур болди.
– Кечирасизлар йигитлар, хайол билан болиб кормай колибман, – деди Бахром хижолатомуз улар билан сорашайотиб.
– Тошкентга бориб хайолпараст болиб колдингизми?! Йоки бирор киз хайолингизни олиб кочдими?
Бир оздан сонг Бахром кетишга чогланди. Йигитлар уни койиб юборишмади.
– кайокка кетасан? Ахир шундок катта шахардан келсанг-у, биз тузукрок мехмон килолмасак, бу нима дегани?!
Бир оз вакт отиб ошни сузишди. Йигит улар билан бирга ош еди. Албатта одатдагидек арок хам очишди. Бахромга хам куйиб узатдилар. У ичмади.
– Ол енди, огил бола, йо бизни назарингга илмаяпсанми?
Бахром ичишга мажбур болди. Кейин иккинчи пийола, учинчи… Ошдан сонг ойин бошланди.
– Сенга хам карта сузайми? – деди улардан бири.
– …
– Ойнайсанми, еркак, – дея кистади яна бири.
– койинглар, коркаяпти.
«Нима? Мен коркяпманми? Ойнаш канака болишини хозир уларга корсатиб кояман», деб ойлади Бахром сархуш козларини сузиб:
– Ойнайман. Суз!
Аввалига Бахромнинг омади юришиб, анчагина пул ютди. Кейинчалик иши чаппасига кета бошлади.
Пули тугаб, егнидаги чарм костюмини хам тикди. Уни хам ютказгач, карзга ойнай бошлади. Еллик, юз, икки юз, уч юз еллик, олти юз…
– Йигит, болар енди. Хали бу йогини толаш бор, – деди даврадагилардан бири Бахромнинг елкасидан туртиб.
– канча карз болдим?
– Унчалик коп емас. Бир миллион холос.
– Нима???
– Ертага пул шу ерда болсин. Кейин опкалаб юрма.
Бахромнинг боши бир нарсага каттик урилгандек болди. Кайфи таркаб, озига келди. Енди нима килади? Отасидан бир йиллик шартнома пулини олса хам етмайди-ку.
У тош йолда гандираклаб кетар екан, кайокка боришини, нима килишини билмасди. Шу пайт оркасига берилган каттик зарбдан юзтубан йикилди. Уни машина уриб юборган еди. Хайдовчи кабинадан тушиб, Бахромнинг йонига келди.
– Бахром?!. Бу сенмисан! каттик лат йемадингми?
Бу Откир еди. Уни машинасига отиргизиб, оз уйига олиб келди. Бахром бир оз озига келганидан сонг достига нималар болганини айтиб берди.
– Шунака гаплар, достим. Енди окимайман, карзимни толашим керак. Кейин Тошкентга кетаман. Бир куним отар.
Откир индамай орнидан туриб кошни хонага кириб кетди ва пул котариб чикди.
– Сен сикилма, достим. Мана бу бир миллион, бориб карзингни толаймиз. Мана буни бериб, костюмингни ол… Сени бу ахволда ташлаб койолмайман-ку!
Бахром хайрон болиб Откирга тикилди.
– Шунча пулни качон кайтаришим керак?
– Нималар деяпсан? Достлигимиз хурмати, буни карз деб ойлама. Сен окишинг керак. Йикилган пайтинг суямаган дост – дост емас.
Бахром йиглаб Откирни кучоклади. У тинимсиз рахмат айтарди…
Орадан йиллар отди.
* * *
– Давлатов, тушликка чикасизми?
– Шошманг, жаноб терговчи, мана бу иш бир оз чалкаш екан, – деди Бахром Давлатов ишдан бошини котармай. – Озингизнинг ишларингиз калай? Гийохвандликнинг томирига болта уришда чарчамаяпсизми?
– Ха… Лекин мени хам бир-иккита иш ойлантириб койган. Билсангиз, водийда Откир бойвачча деган миллионер бор еди. Якиндан буйон кол остидаги фирма, магазинларини сотяпти екан. У хам гийохвандликка аралашиб колган дейишди. Кеча охирги колган биргина доконини хам ким ошди савдосига койибди. Шу бойваччани «илинтирган» наркобизнесчиларни топишим керак.
– Откир?!. Бахром сапчиб орнидан туриб кетди.
– Нима, сиз уни танийсизми?
– Ха. Сиздан илтимос, шу ишни менга топширинг. Озим шугулланмокчиман.
– Яхши, хозирок топширишим мумкин.
Бахром Давлатов терговчилардан керакли ма’лумотларни олгач, шошилинч тарзда водийга йол олди. У кишлогига кириб борганда кеч тушиб колганди. Ота-онаси ог’лини кориб кувониб кетишди. Бахром улардан Откир хакида соради. Айтишичларича, у шахарга кочиб кетган екан. Бахром ерта тонгдайок ота-онаси билан хайрлашиб, шахарга йол олди. Откир бойваччанинг уйини топиш унча кийин болмади. Дид билан курилган икки каватли уй, дераза ойналарига накшинкор панжара тутилган, темир дарвозаси еса енди чикайотган куйошнинг илк нурларида товланарди. Бахром дарвозанинг конгирогини босди. Ешикни бойнилари йогон, басавлат киши очди.
– Нима дейсан?
– Откирни мумкинми?
– канака Откир? Ха, уми?! Ундан уйини сотиб олганман.
– Уни кайердан топсам болади?
– Билмайман, – барзанги киши шундай деб, бошка саволинг йокми, дегандек бирпас караб турди-да, карсиллатиб ешикни йопди. Аввалига Бахром нима килишини билмай колди. Кейин фикрини бир жойга жамлаб, шахар Ички ишлар бошкармасига борди. У йердан хам Откир хакида бирмунча ма’лумот олди. Уни топишга комаклашиш учун бир ходимни хам кошиб беришди. Бахром у билан Откир болиши мумкин болган хилватгохларга борди, у хакида сораб-суриштирдилар. Нихоят, шахар четидаги бир хароба кулбадан уни топишди. У хонада гужанак болиб йотарди. Бахром унинг бошига бориб, юзига тикилди. У аввалги Откирга сира хам охшамасди. Юзлари солгин, сочларига ок оралаган, ковоклари кип-кизил болиб бортиб чиккан еди. Гамгин ва ма’носиз козларига тикилган Бахром уни таниди.
– Откир, тур орнингдан…
У козларини каттарок очиб каради.
– Бахром, достим, сенмисан? Мени ажалим етганга охшайди.
– Бу нима деганинг? Хали хаммаси яхши болади!
Откир шифохонага йоткизилди. Докторларнинг айтишича у гийохванд моддаларга органиб колган екан. Орадан бир ярим ой отгач, у анча согайди. Бу орада Бахром достининг гийохванд болиб колишига сабабчи болган наркобизнесчилар гурухини хибсга олишга еришди. Ноконуний йол билан жиноятчилар колига отиб кетган фирма ва доконлар егасига кайтарилди. Уч ойдан сонг Откир бутунлай согайиб чикди.
– Сен менга жуда катта яхшиликлар килдинг, Бахром. кайта тугилиб, янгидан хайот бошладим, десам хам болади. Сен болмасанг холим не кечарди билмадим, достим…
– Нималар деяпсан? Биз ахир достмиз-ку, Откир?! «Йикилган пайтинг суямаган дост – дост емас», деб озинг айтгандинг, есингдами?..
Улар каттик кучоклашишди.
Такдир бу икки достнинг бир-бирига болган садокатини синовдан отказган еди…
2002. ИДРОК
Хикоялар
СИНОВ